Vikipedio

Abscisio: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
[kontrolita revizio][nekontrolita versio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
teksto "malnoviĝo ĉe plantoj, ŝajne, tute ne ekzistas
Lumass (diskuto | kontribuoj)
699 redaktoj
nur alĝustigoj en la teksto
Linio 2:
[[Dosiero:Fall Leaves.jpg|eta|300px|Folioj sur la [[arbara planko]]. Ĉiujara aŭtuna folia falo en [[Modera klimato|mezvarma zono]] estas kaŭzata de la abscisio de la maturaj folioj de la kresksezono kiel respondo al la alproksimiĝo de malvarma vintra vetero.]]
'''Abscisio''' (de la latina ''abscissio'', t.e. ''{{lang|la|ab}}'', "for" kaj ''{{lang|la|scissio}}'', "tranĉo") estas la [[botaniko|botanika]] termino pri perdo de diversaj partoj de [[organismo]], kiel ekzemple [[Plantoj|planta]] faligo de [[folio]], [[frukto]]<ref name="Schopfer">Peter Schopfer: ''Experimentelle Pflanzenphysiologie II. Einführung in die Anwendungen.'' Springer Verlag, 1989, ISBN 3-540-51215-2, S. 316.</ref>, [[floro]] aŭ [[semo]] kaj aliaj plantpartoj kiel [[burĝono]]j, [[branĉo]]j, [[pikilo (planto)|pikiloj]], [[dorno (botaniko)|dornoj]] aŭ [[floraro]]j. Komunlingvaj nomoj estas folifalo, fruktofalo kaj burĝonfalo.
En [[mikologio]], ĝi estas la enaerigo de funga [[sporo]]. En [[ĉelbiologio]], abscisio rilatas al la disiĝo de du filinaj ĉeloj ĉe la fino de [[citokinezo]].
 
En [[zoologio]], ĝi estas la intenca eliminado de korpoparto, kiel ekzemplo de [[ungego]], haŭto aŭ la liberigo de vosto por eviti predanton.
== Pri plantoj ==
Linio 8 ⟶ 9:
* 1. Mempurigado per forigado de maljuna aŭ malsanaj plantopartoj
* 2. Forigado de organoj en kiuj amasiĝas [[metabolo|metabolaj]] rubaĵoj (ekskreta funkcio)
Krome abscisio okazas ĉe la disvastigo de fruktoj kaj neseksaj multobligaj korpoj.
 
Antaŭ la abscisio la zono de la disiĝo ŝanĝiĝas. Ofte ekestas speciala disiĝhisto.<ref name="Schopfer" /> Tiu trovigas ĉe la bazo de la folia aŭ frukta tigo kaj konsistas el speciale malgrandaj [[parenĥimo]]ĉeloj kun densa [[protoplasmo]]. La procezo de la abscisio komenĉiĝas per solviĝo de du ĝis tri [[ĉelo (biologio)|ĉeltavoloj]].
 
La planta [[hormono]] aŭksino, kiu estiĝas en funkciantaj, ankoraŭ ne maljuniĝintaj folioj kaj fruktoj malhelpas la abscision. Tial la [[hortikulturo|hortikulturisto]] povas preventi fruktofalon per ŝprucado de [[aŭksino]].
=== Folifalaj lignigitaj plantoj ===
Linio 15 ⟶ 18:
=== Funkcio ===
[[Dosiero:3. Nectarine wilted flower, SC, Vic, Aust.jpg|dekstra|eta|300px|Abscisio de [[hipantio]] dum evoluo de [[nektarino|nektarina]] frukto]]
Planto abscisios parton aŭ por forĵeti membron, kiu ne plu necesas, kiel folio dum [[aŭtuno]], aŭ floro post [[fekundigo]], aŭ dum [[reproduktado]]. Plej multaj foliarboj faligas siajn foliojn per fortranĉo antaŭ [[vintro]], dum [[Ĉiamverdo|ĉiamverdaj]] plantoj senĉese abscizasabscisias siajn foliojn. Alia formo de forlaso estas frukta falo, kiam planto abscisias frukton ankoraŭ nematura, por konservi rimedojn necesajn por alporti la restantajn fruktojn al matureco. Se folio estas difektita, planto ankaŭ povas abscizi ĝin por konservi [[akvo]]n aŭ [[Fotosintezo|fotosintezan]] efikecon, depende de la "kostoj" por la planto entute. La abscizaabscisia tavolo fariĝas al verdet-grizeca koloro.
 
Forlaso ankaŭ povas okazi en nematuraj folioj kiel rimedo por defendi planton. Antaŭtempa folioabscisio pruviĝis okazi en respondo al infestiĝo de gajlaj afidoj. Per abscizigoabscisiigo de folioj gastigantaj afidaj gajloj montriĝis ke plantoj amase malpliigas la plagopopulacion, ĉar 98% de afidoj en abscizajabscisigitaj [[gajlo]]j mortas. La forlaso estas selektema, kaj la eblo faligi foliojn pliiĝas laŭ la nombro de gajloj. Folio kun tri aŭ pli da gajloj kvarfoje pli abscizasabscisias ol folio kun unu, kaj verŝajne la faligo estos 20 fojoj pliaj ol folio sen gajloj.<ref>Williams, A.G., & T.G. Whitham (1986). Premature leaf abscission: an induced plant defense against gall aphids. Ecology, 67(6), 1619-1627.</ref>
=== Procezo ===
AbscizoAbscisio okazas en serio de tri eventoj: 1) resorbado, 2) protekta tavolo-formado, kaj 3) malligo.<ref name="Addicott">Addicott, F.T. 1982. Abscission. University of California Press, London, England.</ref> Ŝtupoj 2 kaj 3 povas okazi en ambaŭ sinsekvoj depende de la specio.<ref name="Addicott"/>
==== Resorbado ====
Resorbado implicas degradantan [[klorofilo]]n por ĉerpi la plimulton de ĝiaj nutraĵoj.<ref name="Keskitalo">Keskitalo, J., G. Bergguist, P. Gardestrom, and S. Jansson. 2005. A Cellular Timetable of Autumn Senescence. Plant Phys. 139 : 1635-1648.</ref> Nitrogeno troviĝas en klorofilo kaj ofte estas [[limiga nutraĵo]] por plantoj, ĉar plantoj bezonas grandajn kvantojn de N por formi [[aminoacido]]jn, [[nuklea acido|nukleajn acidojn]], [[proteino]]jn, kaj certajn [[planta hormono|plantaj hormonoj]].<ref name="Hopkins">Hopkins, W.G. and N.P.A. Huner. 2009. Introduction to Plant Physiology. Fourth edition. Wiley & Sons, Hoboken, NJ.</ref> Post kiam nitrogeno kaj aliaj nutraĵoj estis eltiritaj de klorofilo, la nutraĵoj vojaĝos al aliaj histoj de la planto.<ref name="Keskitalo"/> Resorbado kaŭzas, ke folioj en la aŭtuno ŝanĝas kolorojn.<ref name="Keskitalo"/> [[Karotenoido]]j en la folioj pli malrapide degradiĝas ol klorofilo, do aŭtunaj folioj aperas flavaj kaj oranĝaj.<ref name="Keskitalo"/>
Linio 26 ⟶ 29:
Ĉeloj sub la abscisia zono dividiĝas kaj formas tavolon de [[korko|korkaj]] ĉeloj.<ref name="Kozlowski">Kozlowski, T.T. 1973. Shedding of Plant Parts. Academic Press, New York, NY.</ref> Je ambaŭ flankoj de la absciza zono estas tavoloj de [[parenkimo|parenkimaj]] ĉeloj, kiuj produktas kaj injektas [[suberino]]n kaj [[lignino]]n sub la absciza zono en la novan tavolon de korkaj ĉeloj.<ref name="Kozlowski"/> Suberino kaj lignino kreas daŭreman kaj akvorezistan tavolon por la planto post kiam la organo estas dekroĉita.<ref name="Kozlowski"/>
==== Malligo ====
Ĉi tiu paŝo povas okazi diversmaniere depende de la specio sed ĉiam okazas ĉe la abscisia zono.<ref name="Solomon">Solomon, E.P., L.R. Berg., and D.W. Martin. 2011. Biology. Ninth edition, Brooks/Cole, Belmont, CA.</ref> Malligo povas okazi kiam tavoloj de parenkimaj ĉeloj sekrecias [[enzimo]]jn de ĉelaj murojparietoj por memdigesti la [[meza lamelo|mezan lamelon]]<sup>[[:en:Middle lamella|en]]</sup>, kiu tenas la ĉelajn murojnparietoj kune ĉe la abscisia zono.<ref name="Solomon"/> Ĉi tio kaŭzas, ke la ĉeloj de la abscisia zono disiĝas kaj la folio aŭ alia plantoparto disiĝas.<ref name="Solomon"/> Alia maniero, kiel malligo okazas, estas per [[enmiksiĝo]] de akvo.<ref name = "Solomon" /> La plantaj ĉeloj ĉe la abscisia zono prenos grandan kvanton da akvo, ŝvelos kaj fine krevos, kaj la organo falos.<ref name="Solomon"/> Post malligo, la protekta tavolo de [[korko]] estos elmontrita.<ref name="Addicott"/>
=== Mekanismoj ===
==== Strukturo ====
Ĉe [[Falfolia planto|deciduaj]] arboj formiĝas abscisia zono, ankaŭ nomata apartiga zono, ĉe la bazo de la [[petiolo]]. Ĝi konsistas el supra tavolo, kiu havas ĉelojn kun malfortaj muroj, kaj malsupran tavolon, kiu ekspansiiĝas aŭtune, rompante la malfortajn murojnparietojn de la ĉeloj en la supra tavolo. Ĉi tio permesas faligi la folion.
==== Manko de klorofilo kiel ellasilo ====
[[Dosiero:Streptocarpus leaf with abcission line.JPG|eta|300px|Streptokarpa folio montranta abscisian linion responde al reduktita taglongo]]
La redukto de [[klorofilo]]produktado en folioj pro malpliigo de sunlumo en aŭtuno klarigas kial iuj folioj flaviĝas. Tamen la flava koloro povas allogi [[afido]]jn, do iuj arboj anstataŭigas la foliojn ruĝe injektante brilan [[pigmento]]n.<ref name=why_leaves_fall_off> {{cite news | url=https://www.telegraph.co.uk/news/science/science-news/3352225/Why-leaves-fall-off-trees-is-discovered.html | title=Why leaves fall off trees is discovered | last=Highfield | first=Roger | newspaper=Telegraph.co.uk | publisher=[[The Daily Telegraph]] | date=<!-- 10:04PM BST --> 22 Sep 2008 | access-date=1 Nov 2009 }}</ref> La perdo de klorofilo ankaŭ povas kontribui al la abscisia procezo.
==== Kemio ====
Vario de [[reaktivaj oksigenaj specioj]]<sup>[[:en:Reactive oxygen species|en]]</sup> (ROS) estas generita de plantoj dum streĉaj veteroj ([[Biotaj medifaktoroj|biota]] kaj [[Abiotaj medifaktoroj|abiotikaabiota medifaktoroj]]) inkluzive de [[UV-lumo]], malvarmetaj temperaturoj, troa lumo , patogenoj, parazitoj, kaj alta [[saleco]]. La ĉeesto kaj kontinua produktado de ĉi tiuj ROS kaŭzas interrompon en la [[homeostazo]] de la ĉelaj komponantoj, kio kaŭzas [[metabolo|metabolan]] misfunkcion kaj esprimon de ĉelmurajĉelparietaj degradaj [[enzimo]]j (WDE).<ref name="Sakamoto, M. 2008">Sakamoto, M., I. Munemura, R. Tomita, & K. Kobayashi (2008). Reactive oxygen species in leaf abscission signaling. Plant Signal Behavior, 3(11), 1014-1015.</ref>
==== Hormono ====
Dum esploristoj origine kredis, ke [[abscisia acido|abscisiata acido]] estus la [[hormono]], kiu stimulas abscision (por kiu la hormono estis nomita), poste oni pruvis, ke ĝi ne ludas ĉefan rolon. Fakte, [[aŭksino]]<sup>[[:en:Auxin|en]]</sup>, iu planto-hormono, kaj [[etileno]] estis implicitaj kiel elstaraj reguligantoj de abscisia signaladoabscisio. La du kunmetaĵojkomponaĵoj funkcias laŭ [[sinergio|sinergia]]<sup>[[:en:Synergy|en]]</sup> modo: Ĉar la aŭksinaj niveloj malpliiĝas, la fluo de aŭksino al la abscisia zono reduktiĝas. Elĉerpiĝo de aŭksino igas la abscisian zonon sentema al etileno. Kiam la planto estas tiam elmetita al etileno, gena esprimo de ĉelmurajĉelparietaj degeneraj [[enzimo]]j kiel celulazo kaj [[poligalakturonazo]]<sup>[[:en:Polygalacturonase|en]]</sup> aktiviĝas. Tamen ĉi tio ne signifas, ke etileno rekte aktivigas WDE-genan esprimon, ĉar la elementoj respondecaj por detekti etilenon ne troviĝis en la regiono de la geno-iniciatintoakcelilo.<ref name="Sakamoto, M. 2008"/> Reduktiĝo de aŭksinaj niveloj ankaŭ estas implicitaj en aŭtunfolia kolorŝanĝo.
Deventaj aŭksinaj niveloj ankaŭ estis implicitaj en aŭtunfolia kolorŝanĝo.
 
== Referencoj ==
Linio 43 ⟶ 45:
 
== Vidu ankaŭ ==
* [[Absciza acido|Abscisata acido]]
* [[Kladoptozo]]
 
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Abscisio"