Konflikto de Kipro
La kipra konflikto (en la greka : Κυπριακό συμπαγή; en la turka : Kıbrıs Sorunu), ankaŭ konata kiel la turk-kipra konflikto, estas multjara konflikto kiu komenciĝis kiel sekteca lukto inter grekkipranoj kaj islamaj kipranoj de turka origino dum brita regado en Kipro, kaj evoluis en realan militadon meze de la 20-a jarcento. De 1955 ĝis 1959, la britoj deklaris krizostato sur la insulo pro la armea agado de la grek-kristana EOKA rezistomovado unuflanke, kaj de islamaj aktivuloj de turka origino kun la subteno de Turkio, aliflanke; la Progresa Partio de la Laboranta Popolo (AKEL) ankaŭ aliĝis al la perforta lukto kiel alia partio al la konflikto. La konflikto, kiu celis ĉefe akiri sendependecon de Britio, estis ankaŭ de potenca sekteca naturo, kaj kvankam ĝi estis sukcese subpremita fare de britaj trupoj, ĝi rezultigis la sendependecon de Kipro en 1960.
La interkomunuma konflikto inter grekkipranoj kaj turkkipranoj atingis sian pinton en 1974, kiam la gvidanto de la grekcipranoj deklaris sian intencon kuniĝi politike kun Grekio, kio kaŭzis fortan turkan armean respondon kiu invadis la insulon sub la preteksto de protektado de la islama malplimulto, kaj okupis la nordan duonon de la insulo - milito kiu postulis ĉirkaŭ du mil mortintoj. Ĉe la fino de la milito, la insulo estis efektive dividita en du - la suda duono kun greklingva kristana populacio kaj la norda duono, okupita fare de la turka armeo, kun turklingva islama populacio. Preskaŭ ĉiuj islamanoj estis devigitaj forlasi la sudan duonon de la insulo, same kiel preskaŭ ĉiuj kristanoj kiuj forlasis la nordan duonon, en procezo de loĝantara interŝanĝo. Ekde la turka okupado, multaj provoj estis faritaj por atingi la unuiĝon de la insulo aŭ alian konstantan solvon, sed sen sukceso en tiu ĉi paca procezo, kiu konis altiĝojn kaj malaltiĝojn.
En la praktiko, la divido de Kipro estas konservita ekde 1974 - la Respubliko de Kipro kontrolas la sudan parton de la insulo, dum la Turka Respubliko de Norda Kipro kovras 37% de la surfaco de la insulo; malgranda parto de la insulo estas enklavo sub brita armea kontrolo. La "Turka Federacia Ŝtato de Norda Kipro " estis deklarita en la nordo de la insulo ekde 1975, eĉ tiam sen rekono krom de Turkio. En 1983, Norda Kipro deklaris sian sendependecon, kaj estis rekonita de Turkio kaj Azerbajĝano [1]. Preskaŭ ĉiuj landoj de la mondo kaj internaciaj organizaĵoj, inkluzive de la Unuiĝintaj Nacioj, konsideras la Respublikon de Kipro, kiu hodiaŭ estas regata de grekaj kipranoj, kiel la laŭleĝa suvereno super la tuta teritorio de la insulo. Turkio, kiu rekonas la Turkan Respublikon de Norda Kipro, subtenas ĝin ekonomie, diplomatie kaj armee, kaj eĉ kuraĝigis turkajn civitanojn ekloĝi tie. Samtempe, Turkio ne oficiale rekonas la Respublikon de Kipro.
Referencoj redakti
Eksteraj ligiloj redakti
- La neklara rolo de Britio en Kipra krizo (BBC)
- Tempolinio – Kipro (BBC)
- Listo de UNaj rezolucioj pri la Kipra afero
- Lastatempa U.N.a dokumento: La demando de homaj rajtoj en Kipro
- Flankoj de la Kipra Problemo de La Respubliko de Kipra Gazetaro kaj Informa Oficejo Arkivigite je 2019-05-20 per la retarkivo Wayback Machine Enarkivigis
- Detala retejo pri la Kipra Problemo de La TFSC kaj Turkio
- La Tasko-forto de EU por la turka-kipra komunumo
- Kipro kaj la EU Resumo de la Problemo de la turka perspektivo
- Interesgrupo por Kipro
- La Delokigitaj grekaj Komunumoj de Kipro
- Greka Kipranoj komencas forigis la Nikozian baron
- Greka Kipranoj forigas la Nikozian disigantan muron
- Eĥoj Trans la Disiĝo (2008) estas aŭstralia dokumenta filmo pri provo transponti la Verdan Linion kun du-komunuma muzika projekto elfarita ĉe la tegmentoj de Malnova urboparto de Nikozio.