|
! mapo
|- style="background: #ffffff; text-align: center;"
| style="width: 145px;" | [[dosieroDosiero:Landeswappen des Landes Nordrhein-Westfalen.png|140px|blazono de la federacia lando Nordrejn-Vestfalio]]
| style="width: 145px;" | [[dosieroDosiero:Lage des Regierungsbezirkes Arnsberg in Deutschland.GIF|140px|situo de la redistrikto Arnsbergodistriktaro en Germanio]]
|-
! colspan="2" | bazaj faktoj
|- style="background: #ffffff;"
| [[federacia lando (Germanio)| federacia lando]]: || [[Nordrejn-Vestfalio]]
|- style="background: #ffffff;"
| [[administrejo]]sidejo: || [[ArnsbergoArnsberg]]
|- style="background: #ffffff;"
| [[areo]]: || 8.249,34 [[kvadratkilometroj|km²]]
|- style="background: #ffffff;"
| [[loĝantoj]]: || 3.750.279 <ref name="LDS"> http://www.lds.nrw.de/statistik/datenangebot/Regionen/amtlichebevoelkerungszahlen/rp9_juni06.html</ref> <small>''(30a de junio 2006)''</small>
|- style="background: #ffffff;"
| [[loĝodenso]]: || 455 Einwohnerloĝantoj/km²
|- style="background: #ffffff;"
| regdistriktadistriktara subdivido: || 8378 [[komunumo]]j, el tiuj 78 en 7 [[subdistriktodistrikto]]j kaj 5 pliaj eksterdistriktaj urboj
|-
! colspan="2" | [[regdistriktestraro]]
|- style="background: #ffffff;"
| administreja adreso: || Seibertzstr. 1<br />59821 Arnsberg
| [[regdistriktestro]] || [[Helmut Diegel]] ([[CDU]])
|- style="background: #ffffff;"
| adreso de la<br /> regdistriktestraro: || Seibertzstraße 1<br />59821 Arnsberg
|- style="background: #ffffff;"
| [[retpaĝo]]: || [http://www.bra.nrw.de/ www.bra.nrw.de]
| [[retadreso]]: || [mailto:poststelle@bra.nrw.de poststelle@bra.nrw.de]
|-
! colspan="2" | mapoMapo
|- style="background: #ffffff; text-align: center;"
| colspan="2" | [[dosieroDosiero:NRW rbarnsberg.png|situo de la regdistrikto Arnsbergodistriktaro en Nordrejn-Vestfalio]]
|}
La '''regdistriktodistriktaro Arnsbergo''' ([[germana lingvo|germane]] ''Regierungsbezirk Arnsberg'') estas unu el kvin [[regdistriktoadministra distriktaro (Germanio)|administraj distriktaroj]]j en la federacia lando [[Nordrejn-Vestfalio]] de [[Germanio]].
== Geografio ==
La distriktaro situas en la sudoriento de [[Nordrejn-Vestfalio]]. La nordokcidenta parto havas kvin grandajn urbojn kaj kovras grandan parton de la dense loĝata industria [[Ruhr-regiono]]. Kontraste al tio la orienta kaj suda partoj estas relative maldense loĝataj.
=== Najbaraj distriktaroj kaj landoj ===
La regdistrikto Arnsbergo situas en la sudoriento de [[Nordrejn-Vestfalio]]. En sia nordokcidenta sfero ĝi kovras esencan parton de la dense loĝata [[Ruhr-regiono]] per kvin grandurboj. Kontraste kun tio la orienta kaj suda sfero estas pli maldense loĝata.
La distriktaro norde limas al la distriktaroj [[distriktaro Monastero|Monastero]] kaj [[distriktaro Detmoldo|Detmoldo]], oriente al la federacia lando [[Hesio]], sude al la lando [[Rejnlando-Palatinato]] kaj okcidente al la distriktaroj [[distriktaro Kolonjo|Kolonjo]] kaj [[distriktaro Duseldorfo|Duseldorfo]].
=== Najbaraj regdistriktoj kaj federaciaj landoj ===
La regdistrikto limas [[nordo|norde]] al la regdistriktoj [[regdistrikto Monastero|Monastero]] kaj [[regdistrikto Detmold|Detmold]], [[oriente]] al la federacia lando [[Hessen]], [[sudo|sude]] al la federacia lando [[Rheinland-Pfalz]] kaj [[okcidento|okcidente]] al la regdistriktoj [[regdistrikto Kolonjo|Kolonjo]] kaj [[regdistrikto Duseldorfo|Duseldorfo]].
== Historio ==
[[dosiero:Verwaltungsgericht.JPG|thumb|160px|left|<center>la unua domo de la distriktara administrejo (hodiaŭ administra juĝejo)]]
La historio de la distriktaro reiras al la ''Prusa ordono pri la plibonigota instalo de provincaj instancoj'' de la 30a de aprilo [[1815]]. Tiam la [[Prusa]] registaro kaj administrado estis novordigata post la [[Viena Kongreso]] kaj la [[provinco]]j subdividataj en entute 28 distriktaroj, unu el ili la distriktaro Arnsbergo. Kiel la aliaj, ankaŭ la registaro en Arnsbergo je la 22a de aprilo [[1816]] ekfunkciis.
La ne tute centra kaj relative eta urbo [[Arnsbergo]] elektiĝis sidejo de la administrejo por ligi la katolikan loĝantaron de la malurba, arbara regiono ''Sauerland'' [Záŭalant] al la protestanta Prusia ŝtato kaj por ekonomie evoluigi tiun regionon.
La Historio de la regdistrikto reiras al la ''"[[Prusio|Prusa]] dekreto pri la plibonigita instalo de la provinciaj instancoj" de la [[30a de aprilo]] [[1815]]''. Tiam post la [[Viena Kongreso]] [[Prusio]] novordigis sian regadon kaj administracion kaj subdividis siajn provincojn en entute 28 regdistriktojn, unu el ili la regdistrikto Arnsbergo. Kiel la aliaj ankaŭ la registaro en Arnsberg ekfunkciis ekde la [[22a de aprilo]] [[1816]].
Unu el la centraj taskoj de la administrejo en Arnsbergo dum la 19-a kaj komenca 20-a jarcento estis la ŝtata akompano de la fulme evoluiĝanta proceso de industriigo aparte de la orienta [[Ruhr-regiono]].
La unua regdistriktestro [[Ludwig von Vincke]] elektis Arnsbergon por ligi la katolikan loĝantaron de la Sauerland al la protestanta Prusa ŝtato kaj por ekonomie evoluigi tiun regionon.
Tra ĉiuj jardekoj oni diskutis, ĉu la sidejo de la distriktaro daŭre restu en la relative eta kaj ekonomie malmulte signifa urbeto [[Arnsbergo]], kiam en la [[Ruhr-regiono]] kreskis multe pli grandaj kaj ekonomie signifaj urbegoj. Tamen ĝis nun nenio ŝanĝiĝis, kvankam ekzistas planoj pri kreo de nova distriktaro "Ruhr-regiono" post la jaro 2012.
Unu el la centraj defioj de la regdistriktestroj en Arnsberg estis ŝate subteni la industriigan procezon en la 19a kaj komence de la 20a jarcento speciale en la orienta [[Ruhr-regiono]].
== Administra subdivido ==
La sidejo de la regdistriktestraro en la urbo [[Arnsbergo]] ĉiam estis pridisputata. Almenaŭ ekde la avancado de la Ruhr-regiono kiel centra industriregiono pliiĝis la klopodoj translokigi la regosidejon en la Ruhr-regionon aŭ fondi regdistrikton Ruhr.
[[Dosiero:Bezreg1.JPG|thumb|250px|right|<center>rigardo sur la novan administrejon]]
La distriktaro konsistas el 7 [[distrikto (Germanio)|distriktoj]] kun sume 78 komunumoj kaj el 5 [[eksterdistrikta urbo|eksterdistriktaj urboj]].<br>
Principe pridubataj estas la regdistriktoj en Nordrejn-Vestfalio nur lastatempe sub la landa regado de Jürgen Rüttgers. En la koalicikontrakto la partioj [[CDU]] kaj [[FDP]] interkonsentis la malfundadon de la regdistriktoj. Tamen la realigo atendigos ĝis 2015.
<small>(loĝantoj laŭ stato fine de [[2004]])</small>
== Regdistrikta subdivido ==
== Listo de la subdistriktoj kaj ekstersubdistriktaj urboj ==
=== subdistriktoj ===
[[dosiero:Verwaltungsgericht.JPG|thumb|malnova dome de la regdistriktestraro (hodiaŭ administrojuĝejo)]]
# [[subdistrikto Altena]] (''ĝis la 31a de decembro 1968, poste en la'' [[subdistrikto Lüdenscheid]]'', nun en la'' [[subdistrikto Mark]])
# [[subdistrikto Arnsbergo]] (''ĝis la 31a de decembro 1974, poste plejparte en la'' [[subdistrikto Alt-Sauerland]]'', eksaj teritoripartoj ankaŭ en la'' [[subdistrikto Mark]] ''kaj en la'' [[subdistrikto Soest]])
# [[subdistrikto Brilon]] ('ĝis la 31a de decembro 1974, poste en la'' [[subdistrikto Alt-Sauerland]])
# [[subdistrikto Ennepe-Ruhr]] (''ekde la 1a de januaro 1975 pligrandigita per la ekse ekstersubdistrikta urbo'' [[Witten]])
# [[subdistrikto Alt-Sauerland]] (''ekde la 1a de januaro 1975 el teritorieroj de la'' [[subdistrikto Arnsbergo| subdistriktoj Arnsbergo]]'','' [[subdistrikto Meschede|Meschede]]'','' [[subdistrikto Brilon|Brilon]] '','' [[subdistrikto Wittgenstein|Wittgenstein]] ''kaj'' [[subdistrikto Büren|Büren]] ['', tiu lasta en la'' [[Regdistrikto Detmoldo]]])
# [[subdistrikto Iserlohn]] (''ĝis la 31a de decembro 1974, poste en la'' [[subdistrikto Mark]])
# [[subdistrikto Lippstadt]] (''ĝis la 31a de decembro 1974, poste en la'' [[subdistrikto Soest]])
# [[subdistrikto Lüdenscheid]] (''ekde la 1a de januaro 1969 ''ĝis la 31a de decembro 1974, poste en la'' [[subdistrikto Mark]])
# [[subdistrikto Mark]] (''ekde la 1a de januaro 1975 el teritorieroj de la eksaj'' [[subdistrikto Lüdenscheid| subdistriktoj Lüdenscheid]]'','' [[subdistrikto Iserlohn|Iserlohn]] [''inkluzive la eksan ekstersubdistriktan urbon'' [[Iserlohn]]] ''kaj'' [[subdistrikto Arnsbergo|Arnsbergo]])
# [[subdistrikto Meschede]] (''ĝis la 31a de decembro 1974, poste en la'' [[subdistrikto Alt-Sauerland]])
# [[subdistrikto Olpe]]
# [[subdistrikto Siegen]] (''ekde la 1a de januaro 1975 grandaj partoj de la'' [[subdistrikto Wittgenstein]]''; ĝis la 31a de decembro 1983, poste alinomata en'' [[subdistrikto Siegen-Wittgenstein]])
# [[subdistrikto Siegen-Wittgenstein]] (''ekde la 1a de januaro 1984, antaŭe'' [[subdistrikto Siegen]])
# [[subdistrikto Soest]] (''ekde la 1a de januaro 1975 kun la'' [[subdistrikto Lippstadt]] ''kaj partoj de la'' [[subdistrikto Arnsbergo]])
# [[subdistrikto Unna]] (''ekde la 1a de januaro 1975 kunpartoj de la'' [[subdistrikto Iserlohn| subdistriktoj Iserlohn]] ''kaj'' [[subdistrikto Lüdinghausen|Lüdinghausen]] [''tiu lasta antaŭe en la'' [[regdistrikto Monastero]]])
# [[subdistrikto Wittgenstein]] (''ĝis la 31a de decembro 1974, poste en la'' [[subdistrikto Siegen]], ekde la 1a de januaro 1984 en la'' [[subdistrikto Siegen-Wittgenstein]])
[[Dosiero:Bezreg1.JPG|thumb|rigardo sur novaj domoj de la regdistriktestraro en Arnsbergo]]
=== Ekstersubdistriktaj urbboj ===
# [[Bochum]] (''ekde la 1a de januaro 1975 pligrandigita per'' [[Wattenscheid]])
# [[Castrop-Raŭel]] (''ĝis la 31a de decembro 1974, poste en la'' [[subdistrikto Recklinghausen]]'','' [[regdistrikto Monastero]])
# [[Dortmund]] (''la 1an de januaro 1975 pligrandiĝo per enkomunumigoj'')
# [[Hagen]] (''ekde la 1a de januaro 1975 pligrandigita per'' [[Hohenlimburg]]'', antaŭe en la'' [[subdistrikto Iserlohn]])
# [[Hamm]] (''ekde la 1a de januaro 1975 pligrandigita per teritorieroj el la'' [[subdistrikto Beckum| subdistriktoj Beckum]]'','' [[subdistrikto Lüdinghausen|Lüdinghausen]] [''ambaŭ antaŭe en la'' [[regdistrikto Monastero]]] ''kaj'' [[subdistrikto Unna|Unna]])
# [[Herne]] (''ekde la 1a de januaro 1975 pligrandigita per'' [[Wanne-Eickel]])
# [[Iserlohn]] (''ĝis la 31a de decembro 1974, poste en la'' [[subdistrikto Mark]])
# [[Lüdenscheid]] (''ĝis la 31a de decembro 1968, poste en la'' [[subdistrikto Mark]])
# [[Lünen]] (''ĝis la 31a de decembro 1968, poste en la'' [[subdistrikto Unna]])
# [[Siegen]] (''ĝis la 30a de junio 1966, poste en la'' [[subdistrikto Siegen]], ekde la 1a de januaro 1984 en la'' [[subdistrikto Siegen-Wittgenstein]])
# [[Wanne-Eickel]] (''ĝis la 31a de decembro 1974, tiam enkomunumigita al'' [[Herne]])
# [[Wattenscheid]] (''ĝis la 31a de decembro 1974, tiam enkomunumigita al'' [[Bochum]])
# [[Witten]] (''ĝis tiam enkomunumigita 1974, poste en la'' [[subdistrikto Ennepe-Ruhr]])
=== Aktuala stato ===
La regdistrikto konsistas el sep [[subdistrikto]]j kun entute 78 [[komunumoj]] kaj kvin [[ekstersubdistrikta urbo| ekstersubdistriktaj urboj]].<br>
<small>(loĝantonombro je la 31a de decembro [[2004]])</small>
{|
! Distriktoj
! Subdistriktoj
! EkstersubdistriktajEksterdistriktaj urboj
|-
| valign="top" |
# [[subdistriktodistrikto Ennepe-Ruhr]] <small>(344.824 EWloĝantoj)</small>
# [[subdistriktodistrikto Alt-SauerlandkreisHochsauerland]] "(''Hochsauerlandkreis")'' <small>(277.715 EWloĝantoj)</small>
# [[subdistriktodistrikto Mark]] ''("Märkischer Kreis")'' <small>(451.421 EWloĝantoj)</small>
# [[subdistriktodistrikto Olpe]] <small>(142.140 EWloĝantoj)</small>
# [[subdistriktodistrikto Siegen-Wittgenstein]] <small>(292.869 EWloĝantoj)</small>
# [[subdistriktodistrikto Soest]] <small>(309.013 EWloĝantoj)</small>
# [[subdistriktodistrikto Unna]] <small>(426.345 EWloĝantoj)</small>
| valign="top" |
# [[Bochum]] <small>(388.179 EWloĝantoj)</small>
# [[Dortmund]] <small>(588.680 EWloĝantoj)</small>
# [[Hagen]] <small>(198.780 EWloĝantoj)</small>
# [[Hamm]] <small>(184.926 EWloĝantoj)</small>
# [[Herne]] <small>(171.831 EWloĝantoj)</small>
|}
Dum 1947 la distriktaro estis grupigo de 16 [[distrikto (Germanio)|distriktoj]] kaj 13 [[eksterdistrikta urbo|eksterdistriktaj urboj]]. Inter la jaroj 1968 kaj 1975 administra reformo novorganizis la distriktajn limojn, tial ke restis nur la hodiaŭaj 7 distriktoj kaj 5 eksterdistriktaj urboj (vidu supre).
<center><gallery>
Dosiero:CityBochum 050813 001.jpg|<center>[[Bochum]]
Dosiero:Dortmund stadt u landesbibliothek.jpg|<center>[[Dortmund]]
Dosiero:Hagen Rathausplatz.jpg|<center>[[Hagen]]
Dosiero:Hamm Bahnhof.jpg|<center>[[Hamm]]
</gallery></center>
== Retaj ligiloj ==
=== Evoluo de la loĝantonombro ===
* [http://www.bra.nrw.de/ oficialaj paĝoj de la distriktaro (germanlingvaj)]
{| align="left" border=1 cellspacing="0" cellpadding="2" bgcolor=#DDEEFF
* [http://www.nrw.de/ oficialaj paĝoj de la lando Nordrejn-Vestfalio (germanlingvaj)]
|- bgcolor=#BBCCFF
|jaro||loĝantoj
|-
|1990||3.731.986
|-
|2003||3.786.638
|-
|2004||3.776.723
|}
<br><br><br><br><br><br>
== Literaturo ==
* Reinhard Feldmann / Hans Mühl (Bearb.): ''175 Jahre Regierungsbezirk Arnsberg. Streiflichter aus der Geschichte.'' Arnsberg, 1991.
== Ligiloj ==
* [http://www.bra.nrw.de/ Website der Bezirksregierung Arnsberg]
* [http://www.nrw.de/ Website des Landes Nordrhein-Westfalen]
[[Kategorio:Nordrejn-Vestfalio]]
--[[Vikipediisto:Longharulo|Longharulo]] 13:12, 10. Jan 2007 (UTC)
[[de:Regierungsbezirk Arnsberg]]
| 