Vikipedio:Artikolo de la semajno/2018
Klement GOTTWALD (naskiĝis la 23-an de novembro 1896 – mortis la 14-an de marto 1953) estis la prezidento de Ĉeĥoslovakio en la jaroj 1948 – 1953.
El neglektita infano li fariĝis per persista peno komunisma gvidanto. Eĉ sen sufiĉe bona klereco li brile priregis praktikojn de politika batalo kaj li venkis demokratiajn partiojn per iliaj propraj armiloj. Post la venko li enpraktikigis teroron en la lando, sed same kiel timis civitanoj, timis pri sia vivo ankaŭ ilia prezidento. Fina stadio de nekuracata venera malsano kaj supermezura konsumado de alkoholaĵoj kaŭzis gravajn ŝanĝojn en lia psiko. En lastaj jaroj de sia vivo li ŝanĝiĝis en ruinon persekutata de paranojaj statoj.
Lastaj artikoloj de la semajno: Svislando - Piramido - Sinagogo de Worms
Gotika arĥitekturo estas eŭropa arĥitekturo de alta kaj malfrua mezepoko konstruita en gotika stilo. La gotiko estas epoko de arĥitekturo kaj arto de la mezepoko en Eŭropo. Ĝi estiĝis kiel karakteriza arĥitektura stilo proksimume 1140 en centra Francujo, pli precize en Francilio kaj de tie ĝi iom post iom disvastiĝis en plimulton de la ceteraj landoj de okcidenta kaj centra Eŭropo kaj daŭris norde de la Alpoj ĝis proksimume 1500–1550. La antaŭe regantan arĥitekturan kaj artan stilon ni nomas romaniko, la postsekvan renesanco. En la postgotiko la gotika arĥitekturo pluvivis ankaŭ ekster sia epoko ĝis en la barokepoko; la romantismo treege interesiĝis pri la stilo kaj kreis la novgotikon kiel variaĵo de la historiismo. La gotika stilo estas klare difinebla nur en la arĥitekturo, dum kiam tio ĉi ne samklare eblas sur la kampoj de plastiko kaj pentrarto.
La gotiko estis epoko de bildigo de la kristana idearo kaj je tio utiligis al si grandkvante simbolojn kaj alegoriojn. Elstara arta kreitaĵo estas la gotika katedralo, kiu kiel tutarta verko unuigas arĥitekturon, plastikon kaj (vitro-)pentradon de la mezepoko. En la arĥitekturo oni krome distingas la fazojn de la frua, alta kaj malfrua gotiko, kiujn la diversaj artaj regionoj transprenis je malsamaj momentoj kaj kiuj tiam parte ankaŭ pluevoluis sendepende unu de la alia.
Lastaj artikoloj de la semajno: Piramido - Sinagogo de Worms - Klement Gottwald
Gotika arĥitekturo estas eŭropa arĥitekturo de alta kaj malfrua mezepoko konstruita en gotika stilo. La gotiko estas epoko de arĥitekturo kaj arto de la mezepoko en Eŭropo. Ĝi estiĝis kiel karakteriza arĥitektura stilo proksimume 1140 en centra Francujo, pli precize en Francilio kaj de tie ĝi iom post iom disvastiĝis en plimulton de la ceteraj landoj de okcidenta kaj centra Eŭropo kaj daŭris norde de la Alpoj ĝis proksimume 1500–1550. La antaŭe regantan arĥitekturan kaj artan stilon ni nomas romaniko, la postsekvan renesanco. En la postgotiko la gotika arĥitekturo pluvivis ankaŭ ekster sia epoko ĝis en la barokepoko; la romantismo treege interesiĝis pri la stilo kaj kreis la novgotikon kiel variaĵo de la historiismo. La gotika stilo estas klare difinebla nur en la arĥitekturo, dum kiam tio ĉi ne samklare eblas sur la kampoj de plastiko kaj pentrarto.
La gotiko estis epoko de bildigo de la kristana idearo kaj je tio utiligis al si grandkvante simbolojn kaj alegoriojn. Elstara arta kreitaĵo estas la gotika katedralo, kiu kiel tutarta verko unuigas arĥitekturon, plastikon kaj (vitro-)pentradon de la mezepoko. En la arĥitekturo oni krome distingas la fazojn de la frua, alta kaj malfrua gotiko, kiujn la diversaj artaj regionoj transprenis je malsamaj momentoj kaj kiuj tiam parte ankaŭ pluevoluis sendepende unu de la alia.
Lastaj artikoloj de la semajno: Piramido - Sinagogo de Worms - Klement Gottwald
Pingveno estas iu birdo el specio de la ordo Sfeniskoformaj aŭ Sphenisciformes kaj familio Sfeniskedoj kiu ne povas flugi. Ĝi vivas preskaŭ nur sur la suda hemisfero, sed, male al kutima supozo, ne nur en malvarmaj klimatoj, kiel Antarkto. Fakte malmultaj specioj loĝas en tiom malvarmaj klimatoj, kelkaj specioj vivas en moderklimataj areoj kaj unu specio tiom norde, kiom ĝis la Galapagoj ĉe la Ekvatoro nome la Galapaga pingveno kaj serĉante nutraĵon ili kelkfoje eĉ transiras Ekvatoron. La plejmulto da pingvenoj manĝas krilon, salikokojn, fiŝojn, loligojn kaj aliajn marajn nutraĵojn, kiujn ili kaptas naĝante subakve. Ĉar ili estas akvobirdoj, ili estas adaptitaj por vivo en akvo, nome pingvenoj havas kontrastan malhelan kaj blankan plumaron, kaj ties flugiloj evoluis al naĝiloj. Ili pasas preskaŭ duonon de ties vivoj surtere kaj duonon en oceanoj.
La Imperiestra pingveno estas la plej granda pingvena specio. Plenkreska Imperiestra pingveno estas ĉ. 1,1 metrojn alta kaj pezas 30 aŭ pli da kilogramoj. La plej malgranda pingvena specio estas la Blua pingveneto (nomiĝas ankaŭ Fea pingveno), kiu altas ĉ. 35-40 centimetrojn kaj pezas ĉ. 1 kilogramon. Ĝenerale inter la nunaj taksonoj la pli grandaj pingvenoj tenas varmon pli bone kaj tial loĝas en malvarmaj regionoj, dume malgrandaj pingvenoj troviĝas en moderaj kaj eĉ tropikaj klimatoj (vidu rilaton kun la Regulo de Bergmann).
Lastaj artikoloj de la semajno: Sinagogo de Worms - Klement Gottwald - Gotika arkitekturo
Pingveno estas iu birdo el specio de la ordo Sfeniskoformaj aŭ Sphenisciformes kaj familio Sfeniskedoj kiu ne povas flugi. Ĝi vivas preskaŭ nur sur la suda hemisfero, sed, male al kutima supozo, ne nur en malvarmaj klimatoj, kiel Antarkto. Fakte malmultaj specioj loĝas en tiom malvarmaj klimatoj, kelkaj specioj vivas en moderklimataj areoj kaj unu specio tiom norde, kiom ĝis la Galapagoj ĉe la Ekvatoro nome la Galapaga pingveno kaj serĉante nutraĵon ili kelkfoje eĉ transiras Ekvatoron. La plejmulto da pingvenoj manĝas krilon, salikokojn, fiŝojn, loligojn kaj aliajn marajn nutraĵojn, kiujn ili kaptas naĝante subakve. Ĉar ili estas akvobirdoj, ili estas adaptitaj por vivo en akvo, nome pingvenoj havas kontrastan malhelan kaj blankan plumaron, kaj ties flugiloj evoluis al naĝiloj. Ili pasas preskaŭ duonon de ties vivoj surtere kaj duonon en oceanoj.
La Imperiestra pingveno estas la plej granda pingvena specio. Plenkreska Imperiestra pingveno estas ĉ. 1,1 metrojn alta kaj pezas 30 aŭ pli da kilogramoj. La plej malgranda pingvena specio estas la Blua pingveneto (nomiĝas ankaŭ Fea pingveno), kiu altas ĉ. 35-40 centimetrojn kaj pezas ĉ. 1 kilogramon. Ĝenerale inter la nunaj taksonoj la pli grandaj pingvenoj tenas varmon pli bone kaj tial loĝas en malvarmaj regionoj, dume malgrandaj pingvenoj troviĝas en moderaj kaj eĉ tropikaj klimatoj (vidu rilaton kun la Regulo de Bergmann).
Lastaj artikoloj de la semajno: Sinagogo de Worms - Klement Gottwald - Gotika arkitekturo
Pingveno estas iu birdo el specio de la ordo Sfeniskoformaj aŭ Sphenisciformes kaj familio Sfeniskedoj kiu ne povas flugi. Ĝi vivas preskaŭ nur sur la suda hemisfero, sed, male al kutima supozo, ne nur en malvarmaj klimatoj, kiel Antarkto. Fakte malmultaj specioj loĝas en tiom malvarmaj klimatoj, kelkaj specioj vivas en moderklimataj areoj kaj unu specio tiom norde, kiom ĝis la Galapagoj ĉe la Ekvatoro nome la Galapaga pingveno kaj serĉante nutraĵon ili kelkfoje eĉ transiras Ekvatoron. La plejmulto da pingvenoj manĝas krilon, salikokojn, fiŝojn, loligojn kaj aliajn marajn nutraĵojn, kiujn ili kaptas naĝante subakve. Ĉar ili estas akvobirdoj, ili estas adaptitaj por vivo en akvo, nome pingvenoj havas kontrastan malhelan kaj blankan plumaron, kaj ties flugiloj evoluis al naĝiloj. Ili pasas preskaŭ duonon de ties vivoj surtere kaj duonon en oceanoj.
La Imperiestra pingveno estas la plej granda pingvena specio. Plenkreska Imperiestra pingveno estas ĉ. 1,1 metrojn alta kaj pezas 30 aŭ pli da kilogramoj. La plej malgranda pingvena specio estas la Blua pingveneto (nomiĝas ankaŭ Fea pingveno), kiu altas ĉ. 35-40 centimetrojn kaj pezas ĉ. 1 kilogramon. Ĝenerale inter la nunaj taksonoj la pli grandaj pingvenoj tenas varmon pli bone kaj tial loĝas en malvarmaj regionoj, dume malgrandaj pingvenoj troviĝas en moderaj kaj eĉ tropikaj klimatoj (vidu rilaton kun la Regulo de Bergmann).
Lastaj artikoloj de la semajno: Sinagogo de Worms - Klement Gottwald - Gotika arkitekturo
La arkeo de Noa estis laŭ la Genezo, malnova testamento de la Biblio, ĉapitroj 6 ĝis 9, floskapabla grandega "kesto" konstruita per la patriarko Noa por savi la homaron kaj la bestaron de la tutmonda diluvo. La vorto arkeo devenas de la latina arca (kesto).
Laŭ moderna skolo de la dokumenta hipotezo, tiu parto de la Genezo baziĝas je du malnovaj kvazaŭ sendependaj fontoj kaj atingis sian nunan formon nur dum la 5-a jarcento a.K.. Tiel klarigeblas konfuzaĵoj kaj ripetoj de la teksto, sed multaj ortodoksaj judoj kaj literalistaj kristanoj aŭ islamanoj malakceptas tiun analizon, afirmante ke ĉiu ŝajna strangaĵo racie klarigeblas.
La biblia rakonto de la arkeo de Noa similas multe al sumera mito de Gilgameŝ, kiu rakontas pri reĝo invitita de sia dio konstrui ŝipon por eskapi diluvon senditan de la dioj. Multaj aliaj kulturoj tra la mondo havas similajn legendojn.
Ekde la komenco de 18-a jarcento, evoluo de la biogeografio kiel naturscienco malpligrandigis iom post iom la nombron de subtenantoj de la litera interpretado de la aventuro de Noa. Tamen bibliaj literalistoj daŭre traveturas la regionon de la monto Ararato en nord-orienta Turkio, tie, kie la Biblio situas la surteriĝon de la arkeo.
Lastaj artikoloj de la semajno: Klement Gottwald - Gotika arkitekturo - Pingveno
La arkeo de Noa estis laŭ la Genezo, malnova testamento de la Biblio, ĉapitroj 6 ĝis 9, floskapabla grandega "kesto" konstruita per la patriarko Noa por savi la homaron kaj la bestaron de la tutmonda diluvo. La vorto arkeo devenas de la latina arca (kesto).
Laŭ moderna skolo de la dokumenta hipotezo, tiu parto de la Genezo baziĝas je du malnovaj kvazaŭ sendependaj fontoj kaj atingis sian nunan formon nur dum la 5-a jarcento a.K.. Tiel klarigeblas konfuzaĵoj kaj ripetoj de la teksto, sed multaj ortodoksaj judoj kaj literalistaj kristanoj aŭ islamanoj malakceptas tiun analizon, afirmante ke ĉiu ŝajna strangaĵo racie klarigeblas.
La biblia rakonto de la arkeo de Noa similas multe al sumera mito de Gilgameŝ, kiu rakontas pri reĝo invitita de sia dio konstrui ŝipon por eskapi diluvon senditan de la dioj. Multaj aliaj kulturoj tra la mondo havas similajn legendojn.
Ekde la komenco de 18-a jarcento, evoluo de la biogeografio kiel naturscienco malpligrandigis iom post iom la nombron de subtenantoj de la litera interpretado de la aventuro de Noa. Tamen bibliaj literalistoj daŭre traveturas la regionon de la monto Ararato en nord-orienta Turkio, tie, kie la Biblio situas la surteriĝon de la arkeo.
Lastaj artikoloj de la semajno: Klement Gottwald - Gotika arkitekturo - Pingveno
La arkeo de Noa estis laŭ la Genezo, malnova testamento de la Biblio, ĉapitroj 6 ĝis 9, floskapabla grandega "kesto" konstruita per la patriarko Noa por savi la homaron kaj la bestaron de la tutmonda diluvo. La vorto arkeo devenas de la latina arca (kesto).
Laŭ moderna skolo de la dokumenta hipotezo, tiu parto de la Genezo baziĝas je du malnovaj kvazaŭ sendependaj fontoj kaj atingis sian nunan formon nur dum la 5-a jarcento a.K.. Tiel klarigeblas konfuzaĵoj kaj ripetoj de la teksto, sed multaj ortodoksaj judoj kaj literalistaj kristanoj aŭ islamanoj malakceptas tiun analizon, afirmante ke ĉiu ŝajna strangaĵo racie klarigeblas.
La biblia rakonto de la arkeo de Noa similas multe al sumera mito de Gilgameŝ, kiu rakontas pri reĝo invitita de sia dio konstrui ŝipon por eskapi diluvon senditan de la dioj. Multaj aliaj kulturoj tra la mondo havas similajn legendojn.
Ekde la komenco de 18-a jarcento, evoluo de la biogeografio kiel naturscienco malpligrandigis iom post iom la nombron de subtenantoj de la litera interpretado de la aventuro de Noa. Tamen bibliaj literalistoj daŭre traveturas la regionon de la monto Ararato en nord-orienta Turkio, tie, kie la Biblio situas la surteriĝon de la arkeo.
Lastaj artikoloj de la semajno: Klement Gottwald - Gotika arkitekturo - Pingveno
.jpg)
Vasco da GAMA ([ˈvaʃku ðɐ ˈɣɐmɐ]) (naskiĝis ĉ. 1469, mortis la 24-an de decembro 1524), la unua grafo de Vidigueira, estis portugala esploristo, unu el la plej sukcesaj en la Epoko de Malkovroj kaj la komandanto de la unuaj ŝipoj navigintaj rekte de Eŭropo al Hindio.
Li estas unu el la plej famaj kaj konataj esploristoj de la Epoko de Malkovroj, estante la unua eŭropano, kiu atingis Hindion per maro. Tiu malkovro estis tre signifa kaj malfermis la vojon al la portugaloj por establi longdaŭran kolonian regnon en Azio. La itinero signifis ke la portugaloj ne bezonus transiri la tre pridisputatan Mediteraneon nek la danĝeran Arabion, kaj ke la tuta vojaĝo estus farita per maro.
Post dekoj da maristoj provantaj atingi Hindion kun miloj da vivoj kaj dekduoj da ŝipoj perditaj en ŝiprompiĝoj kaj atakoj, Gama alteriĝis en Kolkato la 20-an de majo 1498. Atingo de la legendaj hindaj spicitineroj sendube helpis al la Portugala Imperio plibonigi ties ekonomion, kiu, ĝis Gama, estis plejparte bazita sur komerco en Norda kaj marborda Okcidenta Afriko. Tiuj spicoj estis plejparte pipro kaj cinamo komence, sed baldaŭ inkludis aliajn produktojn, tute novajn por Eŭropo, kio kondukis al komercmonopolo dum pluraj jardekoj.
Lastaj artikoloj de la semajno: Gotika arkitekturo - Pingveno - Arkeo de Noa
.jpg)
Johann Wolfgang von GOETHE [ˈjoːhan ˈvɔlfɡaŋ fɔn ˈɡøːtə], esperantigite Johano Volfgango Goeto (naskiĝis la 28-an de aŭgusto 1749 en Frankfurto ĉe Majno, mortis la 22-an de marto 1832 en Vajmaro) estis germana poeto kaj dramverkisto, krome ŝtatministro, juristo, filozofo kaj natursciencisto. Li estas ofte konsiderata la plej grava germana poeto.
Inter la beletraj verkoj de Goethe troviĝas poemoj, dramoj, eposoj (versaj kaj prozaj), membiografiaj, estetik-, art- kaj literaturteoriaj kaj natursciencaj tekstoj. Ankaŭ lia vasta korespondado havas gravan literaturan signifon. Goethe estis unu el la unuaj kaj la plej grava reprezentanto de literatura movado Sturm und Drang. Lia romano Die Leiden des jungen Werther (La suferoj de la juna Werther) famigis lin en 1774 en la tuta Eŭropo. Poste li orientiĝis enhave kaj formale laŭ la idealoj de la antikvo, kaj iĝis ekde la 1790-aj jaroj kune kun Friedrich Schiller unu el la plej gravaj reprezentantoj de la vajmara klasikismo. Maljunulo, li estis konsiderata eksterlande kiel reprezentanto de la spirita Germanio.
Dum la aprezo de Goethe unue malaltiĝis post lia morto, li iĝis en la Germana Imperiestra Regno ekde 1871 kronatesto de la nacia identeco de la germanoj. Estiĝis adoro ne nur de la verkoj, sed ankaŭ de la personeco de la poeto, kies vivokonduto estis konsiderata modela. Ĝis nun Goethe estas konsiderata la plej grava germana poeto, kaj lia verko estas unu el la pintoj de la monda literaturo.
Lastaj artikoloj de la semajno: Pingveno - Arkeo de Noa - Vasco da Gama
Vincent Willem VAN GOGH [fan ĥoĥ] (naskiĝis la 30-an de marto 1853 en Groot-Zundert, la nuntempa Zundert, Nederlando; mortis la 27-an de julio 1890 en Auvers-sur-Oise, Francujo) estis nederlanda pentristo, kiu havis grandan influon al la pentrarto de la 20-a jarcento. Konforme al nederlanda tradicio li montris ordinarajn objektojn tra la riĉeco de lum-ludo, kiel ekzemple en la pentraĵoj Dormejo en Arles kaj Cigana tendaro. Frua periodo de lia arto estis transiro de realismo al ekspresionismo.
Vincent van Gogh lasis ne nur pli ol du mil pentraĵojn kaj desegnaĵojn, sed ankaŭ pli ol ok cent leterojn skribitajn al siaj familio kaj amikoj, el kiuj 652 al sia frato Theo van Gogh, kun kiu li havis tre proksiman rilaton. Ne tre konata en la jaroj 1890-aj lia verko rimarkiĝis de aŭtoroj kaj pentristoj simbolismaj en Francujo, Nederlando, Belgujo kaj Danujo. En la 1930-aj jaroj liaj pentraĵoj altiris jam cent dudek mil homojn al la ekspozicio de la muzeo pri moderna arto en Novjorko (Usono).
Lia verko estas plena je naturalismo, inspirita de impresionismo, divisionismo kaj punktilismo, anoncis faŭvismon kaj ekspresionismon. Vincent van Gogh, kiu preferis subskribi siajn pentraĵojn per nur Vincent estas nuntempe la plej konata pentristo de la tuta mondo.
Lastaj artikoloj de la semajno: Arkeo de Noa - Vasco da Gama - Johann Wolfgang von Goethe
Bekfluto estas ligna blovinstrumento el la familio de fajfilaj flutoj, kiu ankaŭ inkluzivas stanfajfilojn kaj okarinojn. Oni blovas bekfluton ĉe la supra ekstremo kaj ĝian buŝon ŝtopas ligna ŝtopilo, konata kiel "bloko". La nomo de la "bekfluto" devenas de la formo de la buŝaĵo, kiu similas al beko kaj ofte estas nomita "beko". Bekfluto havas truojn por sep fingroj kaj por la dikfingro de la supra mano, per kiuj oni produktas la diversajn tonaltojn.
Ekde mezepoko la bekfluto estis populara, sed ĝia uzo maloftiĝis en la 18-a jarcento. Ĝi populariĝis denove en la 20-a jarcento, por prezentadoj kaj muzikinstruado, allogante amatorajn ludistojn. Nuntempe oni ofte taksas ĝin muzikilo por infanoj, sed ekzistas multaj ludistoj lertegaj, kiuj kapablas montri ĝian tutan eblecon kiel solomuzikilo. La sono bekfluta estas rimarkinde pura kaj dolĉa, parte ĉar en la sono mankas harmonoj supraj kaj superregas harmonoj neparaj.
Lastaj artikoloj de la semajno: Vasco da Gama - Johann Wolfgang von Goethe - Vincent van Gogh
Sergej Miĥailoviĉ EJZENŜTEJN (ruse, Сергей Михайлович Эйзенштейн, ankaŭ literumita Eisenstein) estis revolucia sovetunia reĝisoro kaj kin-teoriisto, pionira en la teorio kaj praktiko de filmo-muntado, elstara ĉefe pro siaj mutaj filmoj nome Стачка (La Striko), Броненосец «Потёмкин» (Kirasŝipo Potjomkin), Октябрь (Десять дней, которые потрясли мир) (Oktobro: dek tagoj kiuj skuis la mondon), kaj ankaŭ la historiaj epopeaj filmoj Александр Невский (Aleksandr Nevskij), Иван Грозный (Ivan la Terura).
Ejzenŝtejn naskiĝis en mezklasa familio en Rigo, Latvio (tiam parto de la Rusia Imperio en la Gubernio Livonio), sed lia familio translokiĝis ofte en siaj komencaj jaroj, kaj Eisenstein plufaris tion laŭlonge de sia vivo. Lia patro, Miĥail Osipoviĉ Ejzenŝtejn naskiĝis en Sankt-Peterburgo je 1867 de la germana juda patro, Osip Eisenstein kaj patrino de sveda praularo. Lia patrino, Julija Ivanovna Koneckaja, estis el rusa ortodoksa familio. Laŭ aliaj fontoj, ambaŭ patroflankaj geavoj estis el balt-germana praularo. Lia patro estis arkitekto kaj lia patrino estis la filino de prospera komercisto. Julia lasis Rigon la saman jaron de la Rusa Revolucio de 1905, kunportante Sergej al Sankt-Peterburgo. Divorco sekvis kaj Julia lasis la familion por loĝi en Francio. Eisenstein estis edukita kiel ortodoksa kristano, sed poste iĝis ateisto.
Lastaj artikoloj de la semajno: Johann Wolfgang von Goethe - Vincent van Gogh - Bekfluto
Birdumo aŭ birdorigardado estas observado kaj studo de birdoj per simple okula rigardo aŭ per vida plibonigo danke al uzado de binokloj. Plej granda parto de birdumantoj aŭ birdorigardantoj plenumas tiun agadon pro distraj aŭ sociaj kialoj malkiel ornitologoj kiuj okupiĝas pri pli formala scienca studo de birdoj.
Birdumantoj tre ofte diferencigas sin el birdorigardantoj. La distingo inter Birdumo kaj birdorigardado baziĝas sur dediĉo aŭ intenseco. Ĝenerale mempriskribitaj birdumantoj koncentriĝas plie ĉe trovo kaj studo de birdoj ol ĉe ĝenerala observado, kaj klopodas ekscii pri detaloj kiel plumoŝanĝado, distribuado, migrado kaj medio. Dediĉitaj birdumantoj klopodas investi plie en optika ilaro kiel teleskopoj kaj povas veturi malproksimen, dum birdorigardantoj agadas pli limigite eble ĉe lokaj naturaj rezervejoj, propraj ĝardenoj aŭ kiel feria hobio kaj investas malplie en optika ilaro.
Lastaj artikoloj de la semajno: Vincent van Gogh - Bekfluto - Sergej Miĥajloviĉ Ejzenŝtejn
Tiranosaŭro (Tyrannosaurus = 'tirana lacerto') estas dinosaŭra genro. Ankaŭ konata kiel T. rex, la specio Tyrannosaurus rex vivis en tiu landparto, kiu nun estas okcidenta Nordameriko. Iuj sciencistoj konsideras la iom pli malnovan tarbosaŭron (Tarbosaurus bataar) de Azio dua tiranosaŭra specio dum aliaj opinias, ke tarbosaŭro estas aparta genro. La tiranosaŭro estas la dinosauro plej ofte prezentita en la populara kulturo.
Same kiel aliaj tiranosaŭredaj teropodoj, tiranosaŭro estis dupieda karnomanĝulo kun granda kranio kontraŭbalancita per longa, peza vosto. Kompare kun la grandaj, potencaj malantaŭaj kruroj, la antaŭaj kruroj de la tiranosaŭro estis malgrandaj kaj havis nur du fingrojn. Kvankam aliaj terapodoj estis same grandaj aŭ eĉ pli grandaj ol la tiranosaŭro, ĝi estis la plej granda tiranosaŭredo (pri kiu ni scias) kaj unu el la plej grandaj teraj rabobestoj, kun longeco de pli ol 12 metroj kaj pezo de elefanto.
Oni trovis en Nordameriko fosiliojn de T. rex en formacioj de la plej malfrua kretaceo; ĝi estis inter la lastaj dinosaŭroj ekzistantaj antaŭ la kretacea-terciara formorta evento. Oni jam identigis pli ol 30 ekzemplerojn de T. rex, iuj preskaŭ kompletaj, kio permesis profundan esploradon pri multaj aspektoj de ĝia biologio, inkluzive ĝian vivhistorion kaj biomeĥanikon. Ankoraŭ ne estas konsento pri la manĝkutimoj kaj potencia rapideco de T. rex.
Lastaj artikoloj de la semajno: Bekfluto - Sergej Miĥajloviĉ Ejzenŝtejn - Birdumo
Malario aŭ marĉofebro estas moskito-transdonita infekta malsano de homoj kaj aliaj bestoj, kaŭzataj de parazitaj protozooj (grupo de unu-ĉelaj mikroorganismoj), kiuj apartenas al la genro plasmodio. Malario kaŭzas simptomojn kiuj tipe inkluzivas febron, lacecon, vomadon, kaj kapdoloron. En severaj kazoj, ĝi povas kaŭzi ikteron, konvulsion, aŭ morton. Simptomoj plej ofte komencas inter dek kaj dek kvin tagoj post pikiĝo. Sen ĝusta kuracado, homoj povas remalsaniĝi post pluraj monatoj. Ĉe tiuj, kiuj lastatempe travivis infektiĝon, reinfektiĝo plej ofte kaŭzas malpli fortajn simptomojn. Ĉi tiu parta rezistemeco malaperas dum monatoj aŭ jaroj se la homo ne daŭre kontaktas malarion.
La malsanon plej ofte transdonas infektita ina Anofelesa moskito (kulo). La moskito-piko metas la parazitojn de la salivo de la moskito en la sangon de homo. La parazitoj vojaĝas al la hepato, kie ili maturiĝas kaj reproduktiĝas. Kvin specioj de Plasmodium povas infekti homojn, kaj per homoj povas disvastiĝi. La plimulto da mortoj kaŭziĝas de P. falciparum, ĉar P. vivax, P. ovale, kaj P. malariae ĝenerale kaŭzas pli mildan formon de malario. La specio P. knowlesi malofte kaŭzas malsanon ĉe homoj. Malario tipe diagnoziĝas per mikroskopa ekzameno de sango per sango-tavoloj, aŭ per rapidaj diagnozaj ekzamenoj surbaze de antigenoj. Rimedoj, kiuj utilas la polimerazan ĉen-reakcion por detekti la DNA-on de la parazito, disvolviĝis, sed ne vaste utiliĝas en lokoj kie malario estas ofta, pro ilia kosto kaj malsimpleco.
Lastaj artikoloj de la semajno: Sergej Miĥajloviĉ Ejzenŝtejn - Birdumo - Tiranosaŭro
En matematiko, la polusa koordinata sistemo estas 2-dimensia koordinatsistemo en kiu ĉiu punkto sur ebeno estas difinita per angulo kaj distanco. La polusa koordinata sistemo estas aparte utila en situacioj, kiam la interrilato inter du punktoj estas plej facile esprimebla en terminoj de angulo kaj distanco; en la pli konata kartezia aŭ rektangula koordinatsistemo, tia angula interrilato povas esti kalkulita nur per trigonometriaj formuloj.
Ĉar la koordinatsistemo estas du-dimensia, ĉiu punkto estas difinita per du polusaj koordinatoj: la radiusa koordinato kaj la angula koordinato. La radiusa koordinato (kutime skribita kiel ) estas la distanco inter la koordinatigita punkto kaj la centra punkto de la koordinatosistemo. La centra punkto estas ankaŭ nomata poluso (ekvivalento de la origino en la Kartezia sistemo). La angula koordinato (ankaŭ nomata polusa angulo aŭ azimuta angulo, kutime skribita kiel θ aŭ ) estas la pozitiva angulo (aŭ angulo mezurita maldekstrume, malhorloĝdirekte) de la polusa akso (la 0°-a radio) al la koordinatigita punkto. La polusa akso estas ekvivalento de pozitiva duono de abscisa akso (x-akso) en la Kartezia koordinata ebeno.
Lastaj artikoloj de la semajno: Birdumo - Tiranosaŭro - Malario
En matematiko, la polusa koordinata sistemo estas 2-dimensia koordinatsistemo en kiu ĉiu punkto sur ebeno estas difinita per angulo kaj distanco. La polusa koordinata sistemo estas aparte utila en situacioj, kiam la interrilato inter du punktoj estas plej facile esprimebla en terminoj de angulo kaj distanco; en la pli konata kartezia aŭ rektangula koordinatsistemo, tia angula interrilato povas esti kalkulita nur per trigonometriaj formuloj.
Ĉar la koordinatsistemo estas du-dimensia, ĉiu punkto estas difinita per du polusaj koordinatoj: la radiusa koordinato kaj la angula koordinato. La radiusa koordinato (kutime skribita kiel ) estas la distanco inter la koordinatigita punkto kaj la centra punkto de la koordinatosistemo. La centra punkto estas ankaŭ nomata poluso (ekvivalento de la origino en la Kartezia sistemo). La angula koordinato (ankaŭ nomata polusa angulo aŭ azimuta angulo, kutime skribita kiel θ aŭ ) estas la pozitiva angulo (aŭ angulo mezurita maldekstrume, malhorloĝdirekte) de la polusa akso (la 0°-a radio) al la koordinatigita punkto. La polusa akso estas ekvivalento de pozitiva duono de abscisa akso (x-akso) en la Kartezia koordinata ebeno.
Lastaj artikoloj de la semajno: Birdumo - Tiranosaŭro - Malario
Lomnický štít (slovaka elparolo: /lɔmɲit͡skiː ʃciːt/; hungare Lomnici-csúcs; germane Lomnitzer Spitze; pole Łomnica) estas, kun 2 632 metroj, la tria plej alta monto de Slovakio, de Tatroj kaj entute de Karpatoj, kvankam oni kredis ĝin ĝis la 19-a jarcento la plej alta.
La pinto Lomnický štít estas la sola en Altaj Tatroj alirebla per telfero. Danke al ĝi, stelobservejo kaj meteologia stacio estis instalitaj tie. Ĉi tiu havas la plej malaltan mezan jaran temperaturon en Slovakio: −3,2 °C.
Ĝi estas protektata kadre de la slovaka Tatra nacia parko kaj ĝia supreniro, relative malfacila, ĉefe per ĝia okcidenta muro, kiu estis surgrimpita nur en 1929, kutime postulas montaran ĉiĉeronon.
Lastaj artikoloj de la semajno: Tiranosaŭro - Malario - Polusa koordinata sistemo
Eŭropa Unio (EU) estas jura politika komunumo konstituita kiel internacia organizo sui generis, estigita por la eŭropa integriĝo kaj komuna regado de la popoloj kaj ŝtatoj de Eŭropo. Ĝi konsistas el 28 eŭropaj ŝtatoj, kaj estis establita per la vigligo de la Traktato pri la Eŭropa Unio, la 1-an de novembro 1993.
Se komence la suprastrukturo "Eŭropa Unio" fondiĝis surbaze de la tri Eŭropaj Komunumoj jam ekzistantaj (EKKŜ, Euratom kaj EEK) sub la kompleksa sistemo konata kiel "la tri pilieroj" (la komunumoj antaŭe menciitaj kune kun la komuna ekstera politiko kaj la jura kaj polica kunlaboro), kun la ekvigligo la 1-an de decembro 2009, de la Traktato de Lisbono, Eŭropa Unio tute sukcedis la eŭropajn komunumojn (kvankam kun certaj specifaĵoj) kaj akceptis per tio juran instancon el internacia juro.
La Eŭropa Unio, kaj antaŭe la Komunumoj, promocias la kontinentan integriĝon pere de komunaj politikoj kiuj ampleksiĝas sur malsamaj medioj, specife en ĝia ekonomia origino kaj progresive etenditaj al politikaj medioj. Por atingi la komunajn celojn, la eŭropuniaj ŝtatoj donas al ĝi certajn rajtojn, kreante suverenecon kiu povas esti komuna aŭ kundividita.
Je la 12-a de oktobro 2012, la Eŭropa Unio ricevis la Nobel-premion pri paco ĉar "ĝi helpis transformi Eŭropon de kontinento de milito al kontinento de paco."
Lastaj artikoloj de la semajno: Malario - Polusa koordinata sistemo - Lomnický štít
Landa Asocio en la Esperanto-movado estas organizaĵo kiu kunigas la esperantistojn en unu lando.
Ekde 1934, Landa Asocio povas aliĝi al UEA, aligante siajn membrojn kiel aligitajn membrojn de UEA. UEA havis ĉirkaŭ sesdek aliĝintajn landajn asociojn. Apud tiuj ĉi aliĝintaj Landaj Asocioj ekzistas aliaj - nealiĝintaj - Landaj Asocioj ekster UEA. Ili kutime ne havas sufiĉe da membroj por aliĝi.
Principe UEA volas akcepti nur unu Landan Asocion el unu lando, sed en la estinteco oni plurfoje faris esceptojn. Tio povis havi aŭ etnajn kaŭzojn, aŭ okazis pro alia malunueco de la organizita movado en unu lando (ekz. estas la brazila movado), kiu, dum multaj jaroj havis tri landajn asociojn pro administrativaj kvereloj).
En 2013 UEA havas 71 aliĝintajn landajn asociojn.
Landa Asocio devas esti, laŭ la Statuto de UEA, "laŭorde organizita". Kutime Landa Asocio, ĉu aliĝinta aŭ ne, estas organizita kiel nekomerca unuiĝo de homoj aŭ de suborganizaĵoj. Ekzemple, Esperanto Nederland estas societo de individuoj, dum Belga Esperanto-Federacio konsistas el regionaj asocioj (flandra, brusela, franclingva). Iam ekzistis en UEA Kultura Kooperativo de Esperantistoj el Brazilo, kaj tiu Landa Asocio do ne estis nekomerca membro-organizo sed komerca. Pli problema povas esti asocio kun nesufiĉa memstareco, ekz. la Esperanto-Asocio de GDR estis nur parto de la ŝtat-proksima amasorganizaĵo Kulturligo de GDR.
Lastaj artikoloj de la semajno: Polusa koordinata sistemo - Lomnický štít - Eŭropa Unio
Sarah BERNHARDT, origine: Marie Henriette Rosine BERNARD (naskiĝis la 22-an de oktobro 1844 en Parizo, mortis la 26-an de marto 1923 samloke) estis franca aktorino. Ŝi estis unu el la plej konataj aktorinoj de la 19-a kaj de la komenco de la 20-a jarcento.
Ŝi stelulis en kelkaj el la plej popularaj francaj teatraĵoj de la fino de la 19-a kaj de la komenco de la 20-a jarcento, kiaj La dame aux camélias de Alexandre Dumas, filo, Ruy Blas de Victor Hugo, Fédora kaj La Tosca de Victorien Sardou, kaj L'Aiglon de Edmond Rostand. Ŝi ludis eĉ masklajn rolojn, kiaj la Hamleto de Shakespeare. Rostand nomigis ŝin kiel "la reĝino de la pozo kaj la princino de la gesto", dum Hugo konsideris ŝin la "ora voĉo". Ŝi faris kelkajn teatrajn turneojn ĉirkaŭ la mondo, kaj estis unu el la unuaj elstaraj aktorinoj kiuj faris sonregistraĵojn kaj aperis en filmoj.
Lastaj artikoloj de la semajno: Lomnický štít - Eŭropa Unio - Landaj asocioj de UEA
Amo estas profunda emocio pri la ŝatado de alia(j) individuo(j), kun kiu(j) oni sentas sin kunligita. Laŭ la kunteksto la vorto povas komprenigi vastan gamon de signifonuancoj de forta simpatio ĝis amordezira pasio. Amo estas ofta temo en arto, literaturo, poezio kaj kino. Fido estas rigardata ĝia nepra kondiĉo.
Amo rilatas al gamo da malsamaj sentoj, statoj, kaj sintenoj kiu intervalas de interhoma amo ("mi amas mian patrinon") al plezuro ("mi amis tiun manĝon"). Ĝi povas rilati al emocio de forta altiro kaj persona alligitaĵo. Ĝi ankaŭ povas esti virto reprezentanta homan bonvolemon, kompaton, kaj amon - "la malegoisman lojalan kaj bonintencan konzernon por la bono de alia". Ĝi ankaŭ povas priskribi kompatajn kaj amajn agojn direkte al aliaj homoj, onies memo aŭ bestoj.
Amo en ĝiaj diversaj formoj funkcias kiel grava faciliganto de interpersona rilatado kaj, pro ĝia centra psikologia graveco, estas unu el la plej oftaj temoj en la kreivaj artoj.
Lastaj artikoloj de la semajno: Eŭropa Unio - Landaj asocioj de UEA - Sarah Bernhardt
Virino (rare ankaŭ femino) estas plenkreska homo de la ina sekso, kontraste al viro (laŭ sekso) kaj al knabino (laŭ aĝo). La vorto virino estas uzata por distingi la biologian sekson, la kulturan aŭ socian rolon aŭ ĉiujn el ili.
La virinoj povas naski infanojn kaj vivteni ilin dum la unua periodo post la naskiĝo per sia lakto.
La termino virino referencas al tio ina kaj ĉe la afero depostula ĝi estas foje asocia al la egalrajtigo defendita de la feminismo. La Internacia tago de virinoj estas celebrata la tagon de la 8-a de marto.
Kvankam malpli da inaj ol da viraj beboj naskiĝas, estas pli da virinoj ol da viroj en la mondo, ĉar virinoj kutime vivas pli longe. La kialoj por tio estas diversaj: genetikaj, sociaj (i.a. en la plejmulto de socioj virinoj ne partoprenas militojn aŭ aliajn batalojn), juraj (pluraj ŝtatoj uzas "pozitivan diskriminacion" por defendi virinojn de maldungo, diskriminacio k.s.), decidoj afektantaj la sanon (malpli da fumado, drinkado kaj memmortigo) kaj hormonaj (oestrogeno havas kontraŭ-kanceran efikon).
Lastaj artikoloj de la semajno: Landaj asocioj de UEA - Sarah Bernhardt - Amo
Hinduismo estas la ĉefa religio en Barato kaj Nepalo. La unua signifo de la vorto (uzita de islamanoj) estis la religio de la popolo, kiu loĝas trans la rivero Sindhu aŭ la Induso. Paroli pri "Hinduismo" estas iom kiel paroli pri "Eŭropismo"; la popoloj de Hindio kompreneble havas multajn malsamajn kredojn, same kiel tiuj de Eŭropo.
Iuflanke, en Barato oni povas trovi kelkajn pligrandajn sektojn, ekz. viŝnuismon aŭ ŝivismon. Anoj de unu sekto konsentas la sanktecon de la aliaj kaj eĉ ofte, de aliaj religioj, do ilia rilato ne estas kiel ekzemple la rilato inter judismo kaj kristanismo.
Aliaflanke, oni ofte aŭdas, ke la fundo de hinduismo estas la Vedoj, la plejfruaj skribaĵoj de Hindio. Nur la sektoj, kiuj akceptas la Vedojn, estas "ortodoksaj". Ekzemploj de ne-ortodoksaj hindaj sektoj estas Budhismo aŭ Ĝajnismo.
Laŭ la popola religio de Barato, ankaŭ la epikoj Mahabarato kaj Ramajano estas sanktaj fontoj de hinduismo, same kiel la Puranoj (dirakontoj).
Hinduismo prezentas multajn diojn, sed laŭ kelkaj hinduaj teologiistoj ili estas nur diversaj aspektoj de la ununura Dio. Inter ili gravegas Ganeŝo, Kalio, Lakŝmio, kaj Sarasvatio.
Hindua spiriteco praktikiĝas precipe laŭ du ĉefaj skoloj, kiuj originas el du malsamaj diaĵoj Viŝnuo kaj Ŝivo, antikve el malsamaj devenoj, sed kiuj unuiĝis same kiel Brahmao en la komuna "stoko" kaj sinkretismo tipa por tiu religio: ŝivismo kaj viŝnuismo.
Lastaj artikoloj de la semajno: Sarah Bernhardt - Amo - Virino
Hinduismo estas la ĉefa religio en Barato kaj Nepalo. La unua signifo de la vorto (uzita de islamanoj) estis la religio de la popolo, kiu loĝas trans la rivero Sindhu aŭ la Induso. Paroli pri "Hinduismo" estas iom kiel paroli pri "Eŭropismo"; la popoloj de Hindio kompreneble havas multajn malsamajn kredojn, same kiel tiuj de Eŭropo.
Iuflanke, en Barato oni povas trovi kelkajn pligrandajn sektojn, ekz. viŝnuismon aŭ ŝivismon. Anoj de unu sekto konsentas la sanktecon de la aliaj kaj eĉ ofte, de aliaj religioj, do ilia rilato ne estas kiel ekzemple la rilato inter judismo kaj kristanismo.
Aliaflanke, oni ofte aŭdas, ke la fundo de hinduismo estas la Vedoj, la plejfruaj skribaĵoj de Hindio. Nur la sektoj, kiuj akceptas la Vedojn, estas "ortodoksaj". Ekzemploj de ne-ortodoksaj hindaj sektoj estas Budhismo aŭ Ĝajnismo.
Laŭ la popola religio de Barato, ankaŭ la epikoj Mahabarato kaj Ramajano estas sanktaj fontoj de hinduismo, same kiel la Puranoj (dirakontoj).
Hinduismo prezentas multajn diojn, sed laŭ kelkaj hinduaj teologiistoj ili estas nur diversaj aspektoj de la ununura Dio. Inter ili gravegas Ganeŝo, Kalio, Lakŝmio, kaj Sarasvatio.
Hindua spiriteco praktikiĝas precipe laŭ du ĉefaj skoloj, kiuj originas el du malsamaj diaĵoj Viŝnuo kaj Ŝivo, antikve el malsamaj devenoj, sed kiuj unuiĝis same kiel Brahmao en la komuna "stoko" kaj sinkretismo tipa por tiu religio: ŝivismo kaj viŝnuismo.
Lastaj artikoloj de la semajno: Sarah Bernhardt - Amo - Virino
Vasco da GAMA ([ˈvaʃku ðɐ ˈɣɐmɐ]) (naskiĝis ĉ. 1469, mortis la 24-an de decembro 1524), la unua grafo de Vidigueira, estis portugala esploristo, unu el la plej sukcesaj en la Epoko de Malkovroj kaj la komandanto de la unuaj ŝipoj navigintaj rekte de Eŭropo al Hindio.
Li estas unu el la plej famaj kaj konataj esploristoj de la Epoko de Malkovroj, estante la unua eŭropano, kiu atingis Hindion per maro. Tiu malkovro estis tre signifa kaj malfermis la vojon al la portugaloj por establi longdaŭran kolonian regnon en Azio. La itinero signifis ke la portugaloj ne bezonus transiri la tre pridisputatan Mediteraneon nek la danĝeran Arabion, kaj ke la tuta vojaĝo estus farita per maro.
Post dekoj da maristoj provantaj atingi Hindion kun miloj da vivoj kaj dekduoj da ŝipoj perditaj en ŝiprompiĝoj kaj atakoj, Gama alteriĝis en Kolkato la 20-an de majo 1498. Atingo de la legendaj hindaj spicitineroj sendube helpis al la Portugala Imperio plibonigi ties ekonomion, kiu, ĝis Gama, estis plejparte bazita sur komerco en Norda kaj marborda Okcidenta Afriko. Tiuj spicoj estis plejparte pipro kaj cinamo komence, sed baldaŭ inkludis aliajn produktojn, tute novajn por Eŭropo, kio kondukis al komercmonopolo dum pluraj jardekoj.
Johann Wolfgang von GOETHE [ˈjoːhan ˈvɔlfɡaŋ fɔn ˈɡøːtə], esperantigite Johano Volfgango Goeto (naskiĝis la 28-an de aŭgusto 1749 en Frankfurto ĉe Majno, mortis la 22-an de marto 1832 en Vajmaro) estis germana poeto kaj dramverkisto, krome ŝtatministro, juristo, filozofo kaj natursciencisto. Li estas ofte konsiderata la plej grava germana poeto.
Inter la beletraj verkoj de Goethe troviĝas poemoj, dramoj, eposoj (versaj kaj prozaj), membiografiaj, estetik-, art- kaj literaturteoriaj kaj natursciencaj tekstoj. Ankaŭ lia vasta korespondado havas gravan literaturan signifon. Goethe estis unu el la unuaj kaj la plej grava reprezentanto de literatura movado Sturm und Drang. Lia romano Die Leiden des jungen Werther (La suferoj de la juna Werther) famigis lin en 1774 en la tuta Eŭropo. Poste li orientiĝis enhave kaj formale laŭ la idealoj de la antikvo, kaj iĝis ekde la 1790-aj jaroj kune kun Friedrich Schiller unu el la plej gravaj reprezentantoj de la vajmara klasikismo. Maljunulo, li estis konsiderata eksterlande kiel reprezentanto de la spirita Germanio.
Dum la aprezo de Goethe unue malaltiĝis post lia morto, li iĝis en la Germana Imperiestra Regno ekde 1871 kronatesto de la nacia identeco de la germanoj. Estiĝis adoro ne nur de la verkoj, sed ankaŭ de la personeco de la poeto, kies vivokonduto estis konsiderata modela. Ĝis nun Goethe estas konsiderata la plej grava germana poeto, kaj lia verko estas unu el la pintoj de la monda literaturo.
Lastaj artikoloj de la semajno: Virino - Hinduismo - Vasco da Gama
Eŭropa Unio (EU) estas jura politika komunumo konstituita kiel internacia organizo sui generis, estigita por la eŭropa integriĝo kaj komuna regado de la popoloj kaj ŝtatoj de Eŭropo. Ĝi konsistas el 28 eŭropaj ŝtatoj, kaj estis establita per la vigligo de la Traktato pri la Eŭropa Unio, la 1-an de novembro 1993.
Se komence la suprastrukturo "Eŭropa Unio" fondiĝis surbaze de la tri Eŭropaj Komunumoj jam ekzistantaj (EKKŜ, Euratom kaj EEK) sub la kompleksa sistemo konata kiel "la tri pilieroj" (la komunumoj antaŭe menciitaj kune kun la komuna ekstera politiko kaj la jura kaj polica kunlaboro), kun la ekvigligo la 1-an de decembro 2009, de la Traktato de Lisbono, Eŭropa Unio tute sukcedis la eŭropajn komunumojn (kvankam kun certaj specifaĵoj) kaj akceptis per tio juran instancon el internacia juro.
La Eŭropa Unio, kaj antaŭe la Komunumoj, promocias la kontinentan integriĝon pere de komunaj politikoj kiuj ampleksiĝas sur malsamaj medioj, specife en ĝia ekonomia origino kaj progresive etenditaj al politikaj medioj. Por atingi la komunajn celojn, la eŭropuniaj ŝtatoj donas al ĝi certajn rajtojn, kreante suverenecon kiu povas esti komuna aŭ kundividita.
Je la 12-a de oktobro 2012, la Eŭropa Unio ricevis la Nobel-premion pri paco ĉar "ĝi helpis transformi Eŭropon de kontinento de milito al kontinento de paco."
Lastaj artikoloj de la semajno: Hinduismo - Vasco da Gama - Johann Wolfgang von Goethe
Eŭropa Unio (EU) estas jura politika komunumo konstituita kiel internacia organizo sui generis, estigita por la eŭropa integriĝo kaj komuna regado de la popoloj kaj ŝtatoj de Eŭropo. Ĝi konsistas el 28 eŭropaj ŝtatoj, kaj estis establita per la vigligo de la Traktato pri la Eŭropa Unio, la 1-an de novembro 1993.
Se komence la suprastrukturo "Eŭropa Unio" fondiĝis surbaze de la tri Eŭropaj Komunumoj jam ekzistantaj (EKKŜ, Euratom kaj EEK) sub la kompleksa sistemo konata kiel "la tri pilieroj" (la komunumoj antaŭe menciitaj kune kun la komuna ekstera politiko kaj la jura kaj polica kunlaboro), kun la ekvigligo la 1-an de decembro 2009, de la Traktato de Lisbono, Eŭropa Unio tute sukcedis la eŭropajn komunumojn (kvankam kun certaj specifaĵoj) kaj akceptis per tio juran instancon el internacia juro.
La Eŭropa Unio, kaj antaŭe la Komunumoj, promocias la kontinentan integriĝon pere de komunaj politikoj kiuj ampleksiĝas sur malsamaj medioj, specife en ĝia ekonomia origino kaj progresive etenditaj al politikaj medioj. Por atingi la komunajn celojn, la eŭropuniaj ŝtatoj donas al ĝi certajn rajtojn, kreante suverenecon kiu povas esti komuna aŭ kundividita.
Je la 12-a de oktobro 2012, la Eŭropa Unio ricevis la Nobel-premion pri paco ĉar "ĝi helpis transformi Eŭropon de kontinento de milito al kontinento de paco."
Lastaj artikoloj de la semajno: Hinduismo - Vasco da Gama - Johann Wolfgang von Goethe
Sarah BERNHARDT, origine: Marie Henriette Rosine BERNARD (naskiĝis la 22-an de oktobro 1844 en Parizo, mortis la 26-an de marto 1923 samloke) estis franca aktorino. Ŝi estis unu el la plej konataj aktorinoj de la 19-a kaj de la komenco de la 20-a jarcento.
Ŝi stelulis en kelkaj el la plej popularaj francaj teatraĵoj de la fino de la 19-a kaj de la komenco de la 20-a jarcento, kiaj La dame aux camélias de Alexandre Dumas, filo, Ruy Blas de Victor Hugo, Fédora kaj La Tosca de Victorien Sardou, kaj L'Aiglon de Edmond Rostand. Ŝi ludis eĉ masklajn rolojn, kiaj la Hamleto de Shakespeare. Rostand nomigis ŝin kiel "la reĝino de la pozo kaj la princino de la gesto", dum Hugo konsideris ŝin la "ora voĉo". Ŝi faris kelkajn teatrajn turneojn ĉirkaŭ la mondo, kaj estis unu el la unuaj elstaraj aktorinoj kiuj faris sonregistraĵojn kaj aperis en filmoj.
Lastaj artikoloj de la semajno: Vasco da Gama - Johann Wolfgang von Goethe - Eŭropa Unio
Sarah BERNHARDT, origine: Marie Henriette Rosine BERNARD (naskiĝis la 22-an de oktobro 1844 en Parizo, mortis la 26-an de marto 1923 samloke) estis franca aktorino. Ŝi estis unu el la plej konataj aktorinoj de la 19-a kaj de la komenco de la 20-a jarcento.
Ŝi stelulis en kelkaj el la plej popularaj francaj teatraĵoj de la fino de la 19-a kaj de la komenco de la 20-a jarcento, kiaj La dame aux camélias de Alexandre Dumas, filo, Ruy Blas de Victor Hugo, Fédora kaj La Tosca de Victorien Sardou, kaj L'Aiglon de Edmond Rostand. Ŝi ludis eĉ masklajn rolojn, kiaj la Hamleto de Shakespeare. Rostand nomigis ŝin kiel "la reĝino de la pozo kaj la princino de la gesto", dum Hugo konsideris ŝin la "ora voĉo". Ŝi faris kelkajn teatrajn turneojn ĉirkaŭ la mondo, kaj estis unu el la unuaj elstaraj aktorinoj kiuj faris sonregistraĵojn kaj aperis en filmoj.
Lastaj artikoloj de la semajno: Vasco da Gama - Johann Wolfgang von Goethe - Eŭropa Unio
Aristotelo, greke Αριστοτέλης [aristotélɛːs] (naskiĝis en -384 en Stagira, mortis en -322 en Ĥalkido) estis greka filozofo.
Li kaj Platono metis la fundamenton de la okcidenta filozofio. Platono instruis Aristotelon kaj Aristotelo instruis Aleksandron la Grandan. En la 13-a jarcento Tomaso de Akvino nomis lin simple "La Filozofo", kaj Danto "la mastro de tiuj, kiuj scias". Cicerono diris, ke Aristotelo estas "rivero de fluanta oro". Eĉ hodiaŭ lia verkaro pri etiko, politiko kaj poezio restas avangarda. Lia scienco nun estas malaktuala, sed eĉ ĝi profunde formis la modernan sciencon. Scienco bazita sur observado kaj logika pensado, ekzemple, devenas de Aristotelo. La filozofia tradicio, kiu estas inspirata de la verkaro de Aristotelo estas nomata Aristotelismo.
Lia verkaro kovras multajn fakojn — fizikon, biologion, zoologion, metafizikon, logikon, etikon, estetikon, poezion, teatron, muzikon, retorikon, lingvistikon, politikon kaj ŝtatregosciencon — kaj konstituas la unuan kompletan sistemon de la okcidenta filozofio. Tuj post la morto de Platono, Aristotelo lasis Atenon kaj, laŭ peto de Filipo la 2-a de Macedonio, iĝis instruisto de Aleksandro la Granda komence de 343 antaŭ nia erao.
Lastaj artikoloj de la semajno: Johann Wolfgang von Goethe - Eŭropa Unio - Sarah Bernhardt
Aristotelo, greke Αριστοτέλης [aristotélɛːs] (naskiĝis en -384 en Stagira, mortis en -322 en Ĥalkido) estis greka filozofo.
Li kaj Platono metis la fundamenton de la okcidenta filozofio. Platono instruis Aristotelon kaj Aristotelo instruis Aleksandron la Grandan. En la 13-a jarcento Tomaso de Akvino nomis lin simple "La Filozofo", kaj Danto "la mastro de tiuj, kiuj scias". Cicerono diris, ke Aristotelo estas "rivero de fluanta oro". Eĉ hodiaŭ lia verkaro pri etiko, politiko kaj poezio restas avangarda. Lia scienco nun estas malaktuala, sed eĉ ĝi profunde formis la modernan sciencon. Scienco bazita sur observado kaj logika pensado, ekzemple, devenas de Aristotelo. La filozofia tradicio, kiu estas inspirata de la verkaro de Aristotelo estas nomata Aristotelismo.
Lia verkaro kovras multajn fakojn — fizikon, biologion, zoologion, metafizikon, logikon, etikon, estetikon, poezion, teatron, muzikon, retorikon, lingvistikon, politikon kaj ŝtatregosciencon — kaj konstituas la unuan kompletan sistemon de la okcidenta filozofio. Tuj post la morto de Platono, Aristotelo lasis Atenon kaj, laŭ peto de Filipo la 2-a de Macedonio, iĝis instruisto de Aleksandro la Granda komence de 343 antaŭ nia erao.
Lastaj artikoloj de la semajno: Johann Wolfgang von Goethe - Eŭropa Unio - Sarah Bernhardt
Aristotelo, greke Αριστοτέλης [aristotélɛːs] (naskiĝis en -384 en Stagira, mortis en -322 en Ĥalkido) estis greka filozofo.
Li kaj Platono metis la fundamenton de la okcidenta filozofio. Platono instruis Aristotelon kaj Aristotelo instruis Aleksandron la Grandan. En la 13-a jarcento Tomaso de Akvino nomis lin simple "La Filozofo", kaj Danto "la mastro de tiuj, kiuj scias". Cicerono diris, ke Aristotelo estas "rivero de fluanta oro". Eĉ hodiaŭ lia verkaro pri etiko, politiko kaj poezio restas avangarda. Lia scienco nun estas malaktuala, sed eĉ ĝi profunde formis la modernan sciencon. Scienco bazita sur observado kaj logika pensado, ekzemple, devenas de Aristotelo. La filozofia tradicio, kiu estas inspirata de la verkaro de Aristotelo estas nomata Aristotelismo.
Lia verkaro kovras multajn fakojn — fizikon, biologion, zoologion, metafizikon, logikon, etikon, estetikon, poezion, teatron, muzikon, retorikon, lingvistikon, politikon kaj ŝtatregosciencon — kaj konstituas la unuan kompletan sistemon de la okcidenta filozofio. Tuj post la morto de Platono, Aristotelo lasis Atenon kaj, laŭ peto de Filipo la 2-a de Macedonio, iĝis instruisto de Aleksandro la Granda komence de 343 antaŭ nia erao.
Lastaj artikoloj de la semajno: Johann Wolfgang von Goethe - Eŭropa Unio - Sarah Bernhardt
Anarkiismo aŭ anarĥiismo (de la greka ἀν (sen) + ἄρχειν (regni) + ισμός (de la radiko ιζειν), "sen regnestroj") estas politika filozofio kiu inkluzivas teoriojn kaj sintenojn, kiuj malakceptas devigan registaron (nome la ŝtaton) kaj subtenas ĝian malestigon, ofte pro pli ampleksa malakcepto de nevolonta aŭ porĉiama aŭtoritato. La Konciza Oksforda Vortaro pri Politiko (The Concise Oxford Dictionary of Politics) difinas anarkiismon kiel "grupon da ismoj kaj sintenoj centrigitaj sur la kredo ke registaro kaj malutilas kaj nenecesas." Tiu manko (malakcepto de ŝtataj strukturoj), laŭ plej diversaj anarkiismaj skoloj, devas esti kompensataj per elbaza organizado, tio estas ekkontrolo fare de bazaj organismoj, institucioj kaj strukturoj de ĉefe la laborrimedoj (produktadrimedoj kiel bazo de ekonomio), sed ankaŭ de sansistemo, eduksistemo, transporto ktp. Tiudirekte konata moto ŝtata de anarkiistoj estas "Anarkio estas plej alta esprimo de ordo". La sociigo de ekzemple sansistemo aŭ eduksistemo levis polemikon inter la propraj anarkiismaj tendencoj ĉu akcepti aŭ ne ŝtatigon de tiuj sistemoj male al permesi privatigon: akcepti ŝtatigon supozus ian akcepton de malŝatata ŝtato, sed malakcepti ĝin supozus iel favori privatigon, kiel bazo de kapitalismo, ankaŭ malŝatata de ĉiuj anarkiismaj tendencoj.
Lastaj artikoloj de la semajno: Eŭropa Unio - Sarah Bernhardt - Aristotelo
Anarkiismo aŭ anarĥiismo (de la greka ἀν (sen) + ἄρχειν (regni) + ισμός (de la radiko ιζειν), "sen regnestroj") estas politika filozofio kiu inkluzivas teoriojn kaj sintenojn, kiuj malakceptas devigan registaron (nome la ŝtaton) kaj subtenas ĝian malestigon, ofte pro pli ampleksa malakcepto de nevolonta aŭ porĉiama aŭtoritato. La Konciza Oksforda Vortaro pri Politiko (The Concise Oxford Dictionary of Politics) difinas anarkiismon kiel "grupon da ismoj kaj sintenoj centrigitaj sur la kredo ke registaro kaj malutilas kaj nenecesas." Tiu manko (malakcepto de ŝtataj strukturoj), laŭ plej diversaj anarkiismaj skoloj, devas esti kompensataj per elbaza organizado, tio estas ekkontrolo fare de bazaj organismoj, institucioj kaj strukturoj de ĉefe la laborrimedoj (produktadrimedoj kiel bazo de ekonomio), sed ankaŭ de sansistemo, eduksistemo, transporto ktp. Tiudirekte konata moto ŝtata de anarkiistoj estas "Anarkio estas plej alta esprimo de ordo". La sociigo de ekzemple sansistemo aŭ eduksistemo levis polemikon inter la propraj anarkiismaj tendencoj ĉu akcepti aŭ ne ŝtatigon de tiuj sistemoj male al permesi privatigon: akcepti ŝtatigon supozus ian akcepton de malŝatata ŝtato, sed malakcepti ĝin supozus iel favori privatigon, kiel bazo de kapitalismo, ankaŭ malŝatata de ĉiuj anarkiismaj tendencoj.
Lastaj artikoloj de la semajno: Eŭropa Unio - Sarah Bernhardt - Aristotelo
Anarkiismo aŭ anarĥiismo (de la greka ἀν (sen) + ἄρχειν (regni) + ισμός (de la radiko ιζειν), "sen regnestroj") estas politika filozofio kiu inkluzivas teoriojn kaj sintenojn, kiuj malakceptas devigan registaron (nome la ŝtaton) kaj subtenas ĝian malestigon, ofte pro pli ampleksa malakcepto de nevolonta aŭ porĉiama aŭtoritato. La Konciza Oksforda Vortaro pri Politiko (The Concise Oxford Dictionary of Politics) difinas anarkiismon kiel "grupon da ismoj kaj sintenoj centrigitaj sur la kredo ke registaro kaj malutilas kaj nenecesas." Tiu manko (malakcepto de ŝtataj strukturoj), laŭ plej diversaj anarkiismaj skoloj, devas esti kompensataj per elbaza organizado, tio estas ekkontrolo fare de bazaj organismoj, institucioj kaj strukturoj de ĉefe la laborrimedoj (produktadrimedoj kiel bazo de ekonomio), sed ankaŭ de sansistemo, eduksistemo, transporto ktp. Tiudirekte konata moto ŝtata de anarkiistoj estas "Anarkio estas plej alta esprimo de ordo". La sociigo de ekzemple sansistemo aŭ eduksistemo levis polemikon inter la propraj anarkiismaj tendencoj ĉu akcepti aŭ ne ŝtatigon de tiuj sistemoj male al permesi privatigon: akcepti ŝtatigon supozus ian akcepton de malŝatata ŝtato, sed malakcepti ĝin supozus iel favori privatigon, kiel bazo de kapitalismo, ankaŭ malŝatata de ĉiuj anarkiismaj tendencoj.
Lastaj artikoloj de la semajno: Eŭropa Unio - Sarah Bernhardt - Aristotelo
Baltrum estas insulo – kaj sur ĝi komunumo – en la nordokcidento de Germanio. La insulo geografie apartenas al la orientfrisaj insuloj, la komunumo sur ĝi administre estas parto de la distrikto Aurich de la federacia lando Malsupra Saksio. Fine de decembro 2022 la komunumo havis 599 konstantajn loĝantojn. Dum la somero tiu nombro dumtempe multobliĝas, kiam someraj feriantoj inundas la insulon.
Baltrum situas en la mezo de la insularo konata kiel la orientfrisa insularo kaj estas la plej malgranda permanente loĝata insulo en la ĉeno laŭ areo kaj nombro de loĝantoj. La profundejo Wichter Ee [VIHta E:] en la okcidento apartigas ĝin de Norderney kaj la profundejo Accumer Ee [Akuma E:] en la oriento apartigas ĝin de Langeoog. Ekzistas du vilaĝoj sur la insulo - Ostdorf (orienta vilaĝo) kaj Westdorf (okcidenta vilaĝo), kvankam ili esence kunfalis en unu. La pramo por Baltrum forveturas de la malgranda haveno proksime de la vilaĝo de Neßmersiel (en la paroĥo de Dornum) kun ligo ĝis la fervoja stacidomo de Norden. La insulo havas sian propran pramterminalon kaj malgrandan startvojon.
Lastaj artikoloj de la semajno: Sarah Bernhardt - Aristotelo - Anarkiismo
Baltrum estas insulo – kaj sur ĝi komunumo – en la nordokcidento de Germanio. La insulo geografie apartenas al la orientfrisaj insuloj, la komunumo sur ĝi administre estas parto de la distrikto Aurich de la federacia lando Malsupra Saksio. Fine de decembro 2022 la komunumo havis 599 konstantajn loĝantojn. Dum la somero tiu nombro dumtempe multobliĝas, kiam someraj feriantoj inundas la insulon.
Baltrum situas en la mezo de la insularo konata kiel la orientfrisa insularo kaj estas la plej malgranda permanente loĝata insulo en la ĉeno laŭ areo kaj nombro de loĝantoj. La profundejo Wichter Ee [VIHta E:] en la okcidento apartigas ĝin de Norderney kaj la profundejo Accumer Ee [Akuma E:] en la oriento apartigas ĝin de Langeoog. Ekzistas du vilaĝoj sur la insulo - Ostdorf (orienta vilaĝo) kaj Westdorf (okcidenta vilaĝo), kvankam ili esence kunfalis en unu. La pramo por Baltrum forveturas de la malgranda haveno proksime de la vilaĝo de Neßmersiel (en la paroĥo de Dornum) kun ligo ĝis la fervoja stacidomo de Norden. La insulo havas sian propran pramterminalon kaj malgrandan startvojon.
Lastaj artikoloj de la semajno: Sarah Bernhardt - Aristotelo - Anarkiismo
La Sinagogo de Worms estas inter la plej malnovaj sinagogoj en Germanio, La en 1034 per ampleksa donaco unuafoje konstruita preĝejo en sia historio plurfoje estis neniigita kaj rekonstruita. Ĝi nun servas kiel preĝejo al la en Worms vivantaj membroj de la juda komunumo de Majenco (Mainz) kaj samtempe estas grava turisma vidindaĵo de la urbo, ofte vizitata kune kun la historia juda tombejo Heiliger Sand, kiu nun estas la plej aĝa restinta juda tombejo de Eŭropo, kun plej malnova konservita tomboŝtono el la jaro 1058.
Juda komunumo en Worms probable ekestis en la 10-a jarcento. La unuan sinagogon de Worms en 1034 financis la juda paro Jakob ben David kaj ties edzino Rahel. En la urba kvartalo de la sinagogo, protektita fare de la nordorienta parto de la urba remparo, ekde la dua fino de la 10-a jarcento en tipaj pluretaĝaj domoj loĝis precipe judoj, kies publika vivo koncentriĝis en la sinagogo kaj sur la sinagoga placo. Tiu unua sinagoga konstruaĵo komence de la germana Krucmilito de 1096 kaj en la Dua Krucmilito de 1146 estis damaĝita fare de "ekzercantaj" kruc-kavaliroj. Jam tiu unua sinagogo havis internacie renoman talmudan lernejon, ĝenerale hebree nomata ישיבה, do Jeŝivo, kies ekzakta loko tamen ne plu dedukteblas. Plej fama studento de tiu talmuda lernejo estis rabeno Salomon ben Isaak el la francia urbo Troyes, kiu pli poste iĝis unu el la plej renomaj kleruloj de eŭropa judismo. Nova sinagogo en 1174/75 konstruiĝis en la romanika stilo de la skulptistaj metiistoj konstruantaj ankaŭ la kristanan katedralon de Worms. La kapiteloj estas inter la plej belaj de la tiel nomata romanika "stilo de Worms kaj Strasburgo". En 1185 kaj 1186 sudokcidente de la vira sinagogo estis konstruita subtera mikveo, do rita juda banejo. En 1624 okazis la lasta ampleksigo de la sinagoggo: norde alkonstruiĝis antaŭkonstruaĵo, kaj okcidente aldoniĝis nova talmuda lernejo, loke baptita "Raŝi-kapelo". Dum la pogromoj de 1349 kaj 1615 la sinagogo forte damaĝiĝis. En ambaŭ pogromoj la tegmentaj kupoloj estis detruitaj, kaj la flankaj muroj parte neniigitaj. En la rekonstruo de 1355 oni elektis gotikajn formojn por la fenestroj kaj la tegmentaj kupoloj. Kompareble fortaj estis la damaĝoj post la urba incendio de 1689 dum la milito de la ligo de Augsburg respektive milito de palatinata sukcedo. La konstruaĵoj nur ĉirkaŭ la jaro 1700 povis esti rekonstruigitaj, kaj la interno adaptiĝis al la epoka stilo.
Lastaj artikoloj de la semajno: Aristotelo - Anarkiismo - Baltrum
La Sinagogo de Worms estas inter la plej malnovaj sinagogoj en Germanio, La en 1034 per ampleksa donaco unuafoje konstruita preĝejo en sia historio plurfoje estis neniigita kaj rekonstruita. Ĝi nun servas kiel preĝejo al la en Worms vivantaj membroj de la juda komunumo de Majenco (Mainz) kaj samtempe estas grava turisma vidindaĵo de la urbo, ofte vizitata kune kun la historia juda tombejo Heiliger Sand, kiu nun estas la plej aĝa restinta juda tombejo de Eŭropo, kun plej malnova konservita tomboŝtono el la jaro 1058.
Juda komunumo en Worms probable ekestis en la 10-a jarcento. La unuan sinagogon de Worms en 1034 financis la juda paro Jakob ben David kaj ties edzino Rahel. En la urba kvartalo de la sinagogo, protektita fare de la nordorienta parto de la urba remparo, ekde la dua fino de la 10-a jarcento en tipaj pluretaĝaj domoj loĝis precipe judoj, kies publika vivo koncentriĝis en la sinagogo kaj sur la sinagoga placo. Tiu unua sinagoga konstruaĵo komence de la germana Krucmilito de 1096 kaj en la Dua Krucmilito de 1146 estis damaĝita fare de "ekzercantaj" kruc-kavaliroj. Jam tiu unua sinagogo havis internacie renoman talmudan lernejon, ĝenerale hebree nomata ישיבה, do Jeŝivo, kies ekzakta loko tamen ne plu dedukteblas. Plej fama studento de tiu talmuda lernejo estis rabeno Salomon ben Isaak el la francia urbo Troyes, kiu pli poste iĝis unu el la plej renomaj kleruloj de eŭropa judismo. Nova sinagogo en 1174/75 konstruiĝis en la romanika stilo de la skulptistaj metiistoj konstruantaj ankaŭ la kristanan katedralon de Worms. La kapiteloj estas inter la plej belaj de la tiel nomata romanika "stilo de Worms kaj Strasburgo". En 1185 kaj 1186 sudokcidente de la vira sinagogo estis konstruita subtera mikveo, do rita juda banejo. En 1624 okazis la lasta ampleksigo de la sinagoggo: norde alkonstruiĝis antaŭkonstruaĵo, kaj okcidente aldoniĝis nova talmuda lernejo, loke baptita "Raŝi-kapelo". Dum la pogromoj de 1349 kaj 1615 la sinagogo forte damaĝiĝis. En ambaŭ pogromoj la tegmentaj kupoloj estis detruitaj, kaj la flankaj muroj parte neniigitaj. En la rekonstruo de 1355 oni elektis gotikajn formojn por la fenestroj kaj la tegmentaj kupoloj. Kompareble fortaj estis la damaĝoj post la urba incendio de 1689 dum la milito de la ligo de Augsburg respektive milito de palatinata sukcedo. La konstruaĵoj nur ĉirkaŭ la jaro 1700 povis esti rekonstruigitaj, kaj la interno adaptiĝis al la epoka stilo.
Lastaj artikoloj de la semajno: Aristotelo - Anarkiismo - Baltrum
Genĵi monogatari (源氏物語, Romano pri Genĵi) estas klasika verko de japana literaturo, kiun la nobelino kaj akompanantino Murasaki Shikibu skribis ĉirkaŭ la jaro 1000 ĉirkaŭ la pinto de la Epoko de Heian. Ĝi estas reprezenta verko en japana literaturo. Ĝi estis foje nomata la unua romano en la mondo, la unua moderna romano, la unua psikologia romano aŭ la unua romano ankoraŭ konsiderata klasikaĵo. Konsiderita kiel majstroverko, ties preciza klasigo kaj influoj kaj sur la okcidenta kaj sur la orienta kanonoj estis pridebatitaj temoj.
Vivostilo de nobeloj en Heian-epoko kaj amoj de nobeloj estis unike priskribita. La grava heroo estas Hikaru-Genĵi, kies patro estas japana imperiestro. Li estas tre bela viro kaj amis kelkajn virinojn.
Genĵi monogatari eble estis verkita ĉapitro post ĉapitro en pagitaj partoj, kiam Murasaki faris la rakonton al aristokrataj virinoj (la njokanoj). Ĝi havas multajn elementojn trovitajn en moderna romano: centra rolulo kaj tre granda nombro de gravaj kaj kromaj figuroj, bonevoluinta karakterizado de ĉiuj plej gravaj roluloj, okazado kovrantaj la vivdaŭron de la centra rolulo kaj pretere. La laboro ne faras uzon de intrigo; anstataŭe, okazaĵoj okazas kaj roluloj simple iĝas pli maljunaj. Unu rimarkinda kvalito de la Genĵi, kaj de la kapablo de Murasaki, estas sia interna konsistenco, malgraŭ ke la rolularo (dramatis personæ) estas de proksimume kvar cent roluloj. Ekzemple, ĉiuj roluloj maljuniĝas dum la familio kaj feŭdaj rilatoj konservas ĝeneralan konsistencon.
Lastaj artikoloj de la semajno: Anarkiismo - Baltrum - sinagogo de Worms
Genĵi monogatari (源氏物語, Romano pri Genĵi) estas klasika verko de japana literaturo, kiun la nobelino kaj akompanantino Murasaki Shikibu skribis ĉirkaŭ la jaro 1000 ĉirkaŭ la pinto de la Epoko de Heian. Ĝi estas reprezenta verko en japana literaturo. Ĝi estis foje nomata la unua romano en la mondo, la unua moderna romano, la unua psikologia romano aŭ la unua romano ankoraŭ konsiderata klasikaĵo. Konsiderita kiel majstroverko, ties preciza klasigo kaj influoj kaj sur la okcidenta kaj sur la orienta kanonoj estis pridebatitaj temoj.
Vivostilo de nobeloj en Heian-epoko kaj amoj de nobeloj estis unike priskribita. La grava heroo estas Hikaru-Genĵi, kies patro estas japana imperiestro. Li estas tre bela viro kaj amis kelkajn virinojn.
Genĵi monogatari eble estis verkita ĉapitro post ĉapitro en pagitaj partoj, kiam Murasaki faris la rakonton al aristokrataj virinoj (la njokanoj). Ĝi havas multajn elementojn trovitajn en moderna romano: centra rolulo kaj tre granda nombro de gravaj kaj kromaj figuroj, bonevoluinta karakterizado de ĉiuj plej gravaj roluloj, okazado kovrantaj la vivdaŭron de la centra rolulo kaj pretere. La laboro ne faras uzon de intrigo; anstataŭe, okazaĵoj okazas kaj roluloj simple iĝas pli maljunaj. Unu rimarkinda kvalito de la Genĵi, kaj de la kapablo de Murasaki, estas sia interna konsistenco, malgraŭ ke la rolularo (dramatis personæ) estas de proksimume kvar cent roluloj. Ekzemple, ĉiuj roluloj maljuniĝas dum la familio kaj feŭdaj rilatoj konservas ĝeneralan konsistencon.
Lastaj artikoloj de la semajno: Anarkiismo - Baltrum - sinagogo de Worms
La koloniismo (el latina: colonia kolonio, setlejo) signifas la politikon de akiro kaj evoluigo de kolonioj kaj ilia funkciigo ekonomie aŭ militiste laŭ interesoj de la hejmlando (metropolo). Tio signifas la politikan subpremon kaj ekonomian ekspluatadon de la dependaj popoloj. Krome ludis gravan rolon la civilizaciigo, kristanigo kaj ofte ekstermo, murdado de la indiĝenaj popoloj.
La koloniismo aperis kun la novaj geografiaj malkovroj, kiam en la 15-a jarcento oni malkovris (1492) Amerikon. En la posta jarcento la eŭropaj ŝtatoj (ĉefe Hispanio, Portugalio, sed ankaŭ Britio) okupis kaj ekspluatis tiun kontinenton kaj por certigi la sklavojn bezonatajn por la plantejoj, ili koloniigis Afrikon. La koloniigo de Azio kaj Aŭstralio okazis pli poste (17-18-a jc) fare de Nederlando, Britio, Francio. Germanio aperis nur en la 19-a jarcento kaj akiris malgrandan parton de Afriko. Ankaŭ aliaj landoj akiris diversajn teritoriojn (Usono, Belgio). La kolonioj provizis la eŭropajn landojn (hejmlandojn) per krudmaterialoj (ekz. sukerkano, oro, diamanto, kaŭĉuko ktp.), sen rericevi la taŭgan interŝanĝan valoron. Tiu unuflanka livero helpis la ekfloron de kapitalismo en Britio (Hispanio kaj Portugalio misuzis la oraĵojn) kaj eksplodon de la industria revolucio en la 18-19 jarcenta Britio.
Lastaj artikoloj de la semajno: Baltrum - sinagogo de Worms - Genĵi monogatari
La koloniismo (el latina: colonia kolonio, setlejo) signifas la politikon de akiro kaj evoluigo de kolonioj kaj ilia funkciigo ekonomie aŭ militiste laŭ interesoj de la hejmlando (metropolo). Tio signifas la politikan subpremon kaj ekonomian ekspluatadon de la dependaj popoloj. Krome ludis gravan rolon la civilizaciigo, kristanigo kaj ofte ekstermo, murdado de la indiĝenaj popoloj.
La koloniismo aperis kun la novaj geografiaj malkovroj, kiam en la 15-a jarcento oni malkovris (1492) Amerikon. En la posta jarcento la eŭropaj ŝtatoj (ĉefe Hispanio, Portugalio, sed ankaŭ Britio) okupis kaj ekspluatis tiun kontinenton kaj por certigi la sklavojn bezonatajn por la plantejoj, ili koloniigis Afrikon. La koloniigo de Azio kaj Aŭstralio okazis pli poste (17-18-a jc) fare de Nederlando, Britio, Francio. Germanio aperis nur en la 19-a jarcento kaj akiris malgrandan parton de Afriko. Ankaŭ aliaj landoj akiris diversajn teritoriojn (Usono, Belgio). La kolonioj provizis la eŭropajn landojn (hejmlandojn) per krudmaterialoj (ekz. sukerkano, oro, diamanto, kaŭĉuko ktp.), sen rericevi la taŭgan interŝanĝan valoron. Tiu unuflanka livero helpis la ekfloron de kapitalismo en Britio (Hispanio kaj Portugalio misuzis la oraĵojn) kaj eksplodon de la industria revolucio en la 18-19 jarcenta Britio.
Lastaj artikoloj de la semajno: Baltrum - sinagogo de Worms - Genĵi monogatari
Infanlaboro estas la uzo de infanoj (difinitaj kiel homoj malpli ol 14-jaraĝaj) por ekonomicela laboro, kiu respondas al profesio de plenkreskulo.
Internacie la Internacia Organizo de Laboro difinas infanlaboron rilate al aĝo kaj la peneco de la tasko, almenaŭ por infanoj pli ol 12-jaraĝaj. Laŭ la IOL nuntempe laboras ĉirkaŭ 250 milionoj da infanoj inter 5- kaj 14-jaraj.
En publikaĵo de junio 2006 UNICEF indikas 190,7 milionojn da infanoj de tia aĝo kaj "ĉirkaŭ 218 milionojn da infanoj" sen aparta aĝmencio.
Averaĝe nuntempe el 100 infanoj de tia aĝo 20 laboras, 10 inter ili kelkajn horojn tage, 10 tuttage.
En 2002 okaze de la unua monda tago kontraŭ infanlaboro fondiĝis internacia memortago, kiu okazas ĉiujare la 12-an de junio. Ekde 2003 okaze de tiu memortago oni ankaŭ mencias pli forte infankomercon kaj sklavigon.
Lastaj artikoloj de la semajno: sinagogo de Worms - Genĵi monogatari - Koloniismo
Infanlaboro estas la uzo de infanoj (difinitaj kiel homoj malpli ol 14-jaraĝaj) por ekonomicela laboro, kiu respondas al profesio de plenkreskulo.
Internacie la Internacia Organizo de Laboro difinas infanlaboron rilate al aĝo kaj la peneco de la tasko, almenaŭ por infanoj pli ol 12-jaraĝaj. Laŭ la IOL nuntempe laboras ĉirkaŭ 250 milionoj da infanoj inter 5- kaj 14-jaraj.
En publikaĵo de junio 2006 UNICEF indikas 190,7 milionojn da infanoj de tia aĝo kaj "ĉirkaŭ 218 milionojn da infanoj" sen aparta aĝmencio.
Averaĝe nuntempe el 100 infanoj de tia aĝo 20 laboras, 10 inter ili kelkajn horojn tage, 10 tuttage.
En 2002 okaze de la unua monda tago kontraŭ infanlaboro fondiĝis internacia memortago, kiu okazas ĉiujare la 12-an de junio. Ekde 2003 okaze de tiu memortago oni ankaŭ mencias pli forte infankomercon kaj sklavigon.
Lastaj artikoloj de la semajno: sinagogo de Worms - Genĵi monogatari - Koloniismo
Infanlaboro estas la uzo de infanoj (difinitaj kiel homoj malpli ol 14-jaraĝaj) por ekonomicela laboro, kiu respondas al profesio de plenkreskulo.
Internacie la Internacia Organizo de Laboro difinas infanlaboron rilate al aĝo kaj la peneco de la tasko, almenaŭ por infanoj pli ol 12-jaraĝaj. Laŭ la IOL nuntempe laboras ĉirkaŭ 250 milionoj da infanoj inter 5- kaj 14-jaraj.
En publikaĵo de junio 2006 UNICEF indikas 190,7 milionojn da infanoj de tia aĝo kaj "ĉirkaŭ 218 milionojn da infanoj" sen aparta aĝmencio.
Averaĝe nuntempe el 100 infanoj de tia aĝo 20 laboras, 10 inter ili kelkajn horojn tage, 10 tuttage.
En 2002 okaze de la unua monda tago kontraŭ infanlaboro fondiĝis internacia memortago, kiu okazas ĉiujare la 12-an de junio. Ekde 2003 okaze de tiu memortago oni ankaŭ mencias pli forte infankomercon kaj sklavigon.
Lastaj artikoloj de la semajno: sinagogo de Worms - Genĵi monogatari - Koloniismo
Birdumo aŭ birdorigardado estas observado kaj studo de birdoj per simple okula rigardo aŭ per vida plibonigo danke al uzado de binokloj. Plej granda parto de birdumantoj aŭ birdorigardantoj plenumas tiun agadon pro distraj aŭ sociaj kialoj malkiel ornitologoj kiuj okupiĝas pri pli formala scienca studo de birdoj.
Birdumantoj tre ofte diferencigas sin el birdorigardantoj. La distingo inter Birdumo kaj birdorigardado baziĝas sur dediĉo aŭ intenseco. Ĝenerale mempriskribitaj birdumantoj koncentriĝas plie ĉe trovo kaj studo de birdoj ol ĉe ĝenerala observado, kaj klopodas ekscii pri detaloj kiel plumoŝanĝado, distribuado, migrado kaj medio. Dediĉitaj birdumantoj klopodas investi plie en optika ilaro kiel teleskopoj kaj povas veturi malproksimen, dum birdorigardantoj agadas pli limigite eble ĉe lokaj naturaj rezervejoj, propraj ĝardenoj aŭ kiel feria hobio kaj investas malplie en optika ilaro.
Lastaj artikoloj de la semajno: infanlaboro - sinagogo de Worms - Genĵi monogatari
Birdumo aŭ birdorigardado estas observado kaj studo de birdoj per simple okula rigardo aŭ per vida plibonigo danke al uzado de binokloj. Plej granda parto de birdumantoj aŭ birdorigardantoj plenumas tiun agadon pro distraj aŭ sociaj kialoj malkiel ornitologoj kiuj okupiĝas pri pli formala scienca studo de birdoj.
Birdumantoj tre ofte diferencigas sin el birdorigardantoj. La distingo inter Birdumo kaj birdorigardado baziĝas sur dediĉo aŭ intenseco. Ĝenerale mempriskribitaj birdumantoj koncentriĝas plie ĉe trovo kaj studo de birdoj ol ĉe ĝenerala observado, kaj klopodas ekscii pri detaloj kiel plumoŝanĝado, distribuado, migrado kaj medio. Dediĉitaj birdumantoj klopodas investi plie en optika ilaro kiel teleskopoj kaj povas veturi malproksimen, dum birdorigardantoj agadas pli limigite eble ĉe lokaj naturaj rezervejoj, propraj ĝardenoj aŭ kiel feria hobio kaj investas malplie en optika ilaro.
Lastaj artikoloj de la semajno: infanlaboro - sinagogo de Worms - Genĵi monogatari
Birdumo aŭ birdorigardado estas observado kaj studo de birdoj per simple okula rigardo aŭ per vida plibonigo danke al uzado de binokloj. Plej granda parto de birdumantoj aŭ birdorigardantoj plenumas tiun agadon pro distraj aŭ sociaj kialoj malkiel ornitologoj kiuj okupiĝas pri pli formala scienca studo de birdoj.
Birdumantoj tre ofte diferencigas sin el birdorigardantoj. La distingo inter Birdumo kaj birdorigardado baziĝas sur dediĉo aŭ intenseco. Ĝenerale mempriskribitaj birdumantoj koncentriĝas plie ĉe trovo kaj studo de birdoj ol ĉe ĝenerala observado, kaj klopodas ekscii pri detaloj kiel plumoŝanĝado, distribuado, migrado kaj medio. Dediĉitaj birdumantoj klopodas investi plie en optika ilaro kiel teleskopoj kaj povas veturi malproksimen, dum birdorigardantoj agadas pli limigite eble ĉe lokaj naturaj rezervejoj, propraj ĝardenoj aŭ kiel feria hobio kaj investas malplie en optika ilaro.
Lastaj artikoloj de la semajno: infanlaboro - sinagogo de Worms - Genĵi monogatari