Noktosimio

La Noktosimioj, ankaŭ konataj kiel la Strigosimioj aŭ Durukulioj, estas la membroj de la genro Aotus de novmondaj simioj (monotipaj en la familio Aotedoj). La vivotempo de natura noktosimio estas nekonata; tamen, ili havas vivotempon de 20 jaroj en kaptiteco. La nombro da noktosimioj estas simile nekonata, ĉar la simioj vivas proksime de la kanopeo de foliarbaroj, malfaciligante nombradon. Noktosimioj estas unu el la malmultaj simiaj specioj kiuj estas trafitaj de la ofte mortiga homa malaria protozoo Plasmodium falciparum, igante ilin utilaj kiel ne-homaj primataj eksperimentaj modeloj en malario-esplorado.^[1]

Kiel legi la taksonomion

Noktosimioj

Noktosimio en Panamo

Biologia klasado

Regno:	Animaloj Animalia
Filumo:	Ĥorduloj Chordata
Klaso:	Mamuloj Mammalia
Ordo:	Primatoj Primates
Subordo:	Haplorrhini
Infraordo:	Simiuloj Simiiformes
Mikroordo:	Platyrrhini
Familio:	Aotedoj Aotidae

Genro

Aotus
Illiger, 1811

Aliaj Vikimediaj projektoj

Sistematiko en Vikispecioj

Komunejo pri Noktosimioj

v • d • r

Ekologio redakti

Noktosimioj povas esti trovitaj en Panamo, Kolombio, Ekvadoro, Peruo, Brazilo, Paragvajo, Argentino kaj Bolivio. La specioj kiuj vivas ĉe pli altaj altitudoj tendencas havi pli densan felon ol la simioj ĉe marnivelo. La noktosimio povas vivi en arbaroj neĝenataj fare de homoj (praarbaro) same kiel arbaroj, kiuj renormaliĝas post homa lignoprenado (sekundara arbaro).^[2]

Fizikaj karakteroj redakti

Noktosimioj havas grandajn, brunajn okulojn kaj tio pliigas kapablon aktivi dum la nokto. Iliajn orelojn malfacilas vidi, kaj ilia genronomo, "Aotus", signifas "senorela" pro tio. Kaj masklaj kaj inaj noktosimioj pezas praktike la saman. Noktosimioj povas pezi de 1,76 ĝis 2,76 funtoj. La masklo estas iomete pli alta ol la femalo, je 1.14 futoj kaj 1.12 funtoj, respektive.^[3]

Konduto kaj inteligenteco redakti

La nomo "noktosimio" venas de la fakto ke ĉiuj specioj estas aktivaj dum la nokto kaj estas fakte la nuraj vere noktaj simioj (escepto estas la subspecio Aotus azarae azarae, kiu estas noktotagulo). Noktosimioj faras precipe vastan gamon de voĉaj sonoj, kun ĝis ok kategorioj da apartaj vokoj (malafablaj gruntoj, resonancaj gruntoj, timkrioj, malaltaj triloj, ĝemoj, glutoj, ternogruntoj kaj ululoj), en frekvenca intervalo de 190-1,950 Hz.^[4] Nekutimaj inter la novmondaj simioj, ili estas monokromatoj, t.e., ili havas neniun kolorvidon, supozeble ĉar ĝi estas de neniu avantaĝo pro iliaj noktaj kutimoj. Ili havas pli bonan spacan rezolucion sur malaltaj malpezaj niveloj ol aliaj primatoj kio kontribuas al ilia kapablo kapti insektojn kaj moviĝi dum la nokto.^[5] Noktosimioj vivas en familigrupoj de paro kun siaj nematuraj idoj. Familigrupoj defendas teritoriojn per laŭtaj vokoj kaj odormarkado. La noktosimio estas socie monogama, kaj ĉiuj noktosimioj formas parligojn. Nur unu bebo estas naskita ĉiujare. La masklo estas la unuaranga flegisto, kaj la patrino nur portas la bebon dum la unua semajno de ĝia vivo. Tiu konduto verŝajne formiĝis ĉar ĝi pliverŝajnigas la supervivon de la bebo kaj reduktas la metabolajn kostojn por la femalo. Ne estas nekutime, aliflanke, ke ina noktosimio "divorcas" masklan noktosimion por trovi alian amikon.^[6]

Taksonomio redakti

Ĝis 1983, ĉiuj noktosimioj estis metitaj en nur unu (A. lemurinus) aŭ du speciojn (A. lemurinus kaj A. azarae). Kelkaj verkintoj daŭre kredas ke ekzistas nur du aŭ tri veraj specioj, la ceteraj klasifik-grupoj estantaj subspecioj de tiuj. Ofte-uzita distingo estas simetria disigo de ok specioj inter nordaj, grizkola grupo (A. lemurinus, A. hershkovitzi, A. trivirgatus kaj A. vociferans) kaj suda, ruĝkola grupo (A. miconax, A. nancymaae, A. nigriceps kaj A. azarae). Verŝajne, la klasifik-grupoj alie konsideritaj subspecioj de A. lemurinus - brumbacki, griseimembra kaj zonalis - fakte devus esti konsideritaj apartaj specioj,^[7]^[8] dum A. hershkovitzi verŝajne estas juna sinonimo de A. lemurinus.^[7] Nova specio de la grizkola grupo ĵus estis priskribita kiel A. jorgehernandezi. Kiel estas la kazo kun iuj aliaj disigoj en tiu genro,^[9] esenca parto de la argumento por agnsoko de tiu nova specio estis diferencoj en la kromosomoj.^[8] Kromosoma indico ankaŭ estis utiligita kiel argumento por kunfandado de specioj", kiel estis la kazo por konsideri infulatus subspecio de A. azarae prefere ol aparta specio. Fosiliaj^[10] specioj asigniĝis (ĝuste aŭ neĝuste) al tiu genro, sed nur vivantaj specioj estas listigitaj malsupre.

Klasifiko redakti

Tristria noktosimio

Familio Aotedoj

Aotus lemurinus (grizkola) grupo:
Grizventra noktosimio, Aotus lemurinus
Panama noktosimio, Aotus zonalis
Grizmana noktosimio, Aotus griseimembra
La noktosimio de Hernández-Camacho, Aotus jorgehernandezi
La noktosimio de Brumback, Aotus brumbacki
Tristria noktosimio, Aotus trivirgatus
La noktosimio de Spix, Aotus vociferans
Aotus azarae (ruĝkola) grupo:
Azara noktosimio, Aotus azarae ^[11]
Perua noktosimio, Aotus miconax
La noktosimio de Nancy Ma, Aotus nancymaae
Nigrakapa noktosimio, Aotus nigriceps

Referencoj redakti

↑ (1994) Baer, J.F., Weller, R.E. and Kakoma, I. (eds): Aotus : The Owl Monkey. Academic Press. ISBN 0-12-072405-7.
↑ Cawthon Lang KA. 2005 July 18. Primate Factsheets: Owl monkey (Aotus) Taxonomy, Morphology, & Ecology . <http://pin.primate.wisc.edu/factsheets/entry/owl_monkey/taxon>. Accessed 2012 July 25.
↑ Cawthon Lang KA. 2005 July 18. Primate Factsheets: Owl monkey (Aotus) Taxonomy, Morphology, & Ecology . <http://pin.primate.wisc.edu/factsheets/entry/owl_monkey/taxon>. Alirita la 25an de julio 2012.
↑ Moynihan, M. (1964). “Some behavior patterns of platyrrhine monkeys. I. The night monkey (Aotus trivirgatus)”, Smithsonian Miscellaneous Collections 146 (5), p. 1–84.
↑ Jacobs, G. H., Deegan, J. F., Neitz, J., Crognale, M. A. (1993). “Photopigments and colour vision in the nocturnal monkey, Aotus”, Vision Research 33 (13), p. 1773–1783. doi:10.1016/0042-6989(93)90168-V.
↑ <http://search.proquest.com/docview/222667574/abstract/13824B6F86E5F9EC382/1?accountid=12723>. Alirita la 25an de julio 2012.
↑ ^7,0 ^7,1 Defler, T.R., Bueno, M. L., & Hernández-Camacho, J. I. (2001). “The taxonomic status of Aotus hershkovitzi: Its relationship to Aotus lemurinus lemurinus”, Neotropical Primates 9 (2), p. 37–52.
↑ ^8,0 ^8,1 Defler, T. R., & Bueno, M. L. (2007). “Aotus Diversity and the Species Problem”, Primate Conservation 2007 (22), p. 55–70.
↑ Torres, O. M., Enciso, S., Ruiz, F., Silva, E., & Yunis, I. (1998). “Chromosome diversity of the genus Aotus from Colombia”, American Journal of Primatology 44 (4), p. 255–275. doi:[[doi:10.1002%2F%28SICI%291098-2345%281998%2944%3A4%3C255%3A%3AAID-AJP2%3E3.0.CO%3B2-V|10.1002/(SICI)1098-2345(1998)44:4<255::AID-AJP2>3.0.CO;2-V]].
↑ Pieczarka, J. C., de Souza Barros, R. M., de Faria Jr, F. M., Nagamachi, C. Y. (1993). “Aotus from the southwestern Amazon region is geographically and chromosomally intermediate between A. azarae boliviensis and A. infulatus”, Primates 34 (2), p. 197–204. doi:10.1007/BF02381390.
↑ Humida Ĉako

Eksteraj ligiloj redakti

Noktosimio en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio Noktosimio en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Noktosimio en Vikispecioj (Kolekto pri ĉiuj vivantaj estuloj)

Primate info Net Aotus Faktpaĝo

Fonto redakti

En tiu ĉi artikolo estas uzita maŝina traduko de WikiTrans de teksto el la artikolo Night monkey en la angla Vikipedio.

Tiu ĉi paĝo jam estis permane reviziita kaj laŭeble ne enhavas erarojn.
Se vi tamen trovas problemojn, vi povas ankoraŭ plibonigi jenon:

Prilaboru tro rektan tradukon.
Ĉe certaj kulturaj aŭ politikaj temoj povas ekzisti angleca neekvilibro de informoj.
Kontrolu kaj korektu maltaŭgajn fakajn terminojn.

Se vi korektis unu el la menciitaj mankoj, bonvolu forigi la koncernan parametron de la ŝablono {{Pluraj problemoj}}. Detaloj estas en la dokumentado.

[1] (1994) Baer, J.F., Weller, R.E. and Kakoma, I. (eds): Aotus : The Owl Monkey. Academic Press. ISBN 0-12-072405-7.

[2] Cawthon Lang KA. 2005 July 18. Primate Factsheets: Owl monkey (Aotus) Taxonomy, Morphology, & Ecology . <http://pin.primate.wisc.edu/factsheets/entry/owl_monkey/taxon>. Accessed 2012 July 25.

[3] Cawthon Lang KA. 2005 July 18. Primate Factsheets: Owl monkey (Aotus) Taxonomy, Morphology, & Ecology . <http://pin.primate.wisc.edu/factsheets/entry/owl_monkey/taxon>. Alirita la 25an de julio 2012.

[4] Moynihan, M. (1964). “Some behavior patterns of platyrrhine monkeys. I. The night monkey (Aotus trivirgatus)”, Smithsonian Miscellaneous Collections 146 (5), p. 1–84.

[5] Jacobs, G. H., Deegan, J. F., Neitz, J., Crognale, M. A. (1993). “Photopigments and colour vision in the nocturnal monkey, Aotus”, Vision Research 33 (13), p. 1773–1783. doi:10.1016/0042-6989(93)90168-V.

[6] <http://search.proquest.com/docview/222667574/abstract/13824B6F86E5F9EC382/1?accountid=12723>. Alirita la 25an de julio 2012.

[Defler2001-7] 7,0 ^7,1 Defler, T.R., Bueno, M. L., & Hernández-Camacho, J. I. (2001). “The taxonomic status of Aotus hershkovitzi: Its relationship to Aotus lemurinus lemurinus”, Neotropical Primates 9 (2), p. 37–52.

[Defler2007-8] 8,0 ^8,1 Defler, T. R., & Bueno, M. L. (2007). “Aotus Diversity and the Species Problem”, Primate Conservation 2007 (22), p. 55–70.

[9] Torres, O. M., Enciso, S., Ruiz, F., Silva, E., & Yunis, I. (1998). “Chromosome diversity of the genus Aotus from Colombia”, American Journal of Primatology 44 (4), p. 255–275. doi:[[doi:10.1002%2F%28SICI%291098-2345%281998%2944%3A4%3C255%3A%3AAID-AJP2%3E3.0.CO%3B2-V|10.1002/(SICI)1098-2345(1998)44:4<255::AID-AJP2>3.0.CO;2-V]].

[10] Pieczarka, J. C., de Souza Barros, R. M., de Faria Jr, F. M., Nagamachi, C. Y. (1993). “Aotus from the southwestern Amazon region is geographically and chromosomally intermediate between A. azarae boliviensis and A. infulatus”, Primates 34 (2), p. 197–204. doi:10.1007/BF02381390.

[11] Humida Ĉako

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]