Paragvajo

Por samtitola artikolo vidu la paĝon Paragvajo (rivero).

Paragvajo (gvaranlingvo Paraguái; hispanlingve Paraguay, en Esperanto ankaŭ malofte Paragŭajo) estas lando en Sudameriko.

Paragvaja Respubliko
República del Paraguay hispane Tetã Paraguái gvaranie
Detaloj	Detaloj
Nacia himno: Paraguayos, República o Muerte Paragvajanoj, respubliko aŭ morto
Nacia devizo: Paz y justicia Paco kaj justeco
suverena ŝtato (–) respubliko lando lando sen maraliro vd
Bazaj informoj
Ĉefurbo	Asunciono
Oficiala(j) lingvo(j)	hispana gvarania
Uzata(j) lingvo(j)	hispana lingvo, Paraguayan Guaraní, Aché, Chamacoco, Ava Guarani, paragvaja signolingvo, Joseph Mfonyam, Pai Tavytera, Sanapaná, Kaskihá, Maskoy, Toba Qom, Mbyá Guaraní, Nivaclé, Maká, Enlhet, Enxet, Angaité, Ayoreo, gvarania lingvo, Tapieté
Plej ofta(j) religio(j)	katolikismo (89,6%) protestantismo (6,2%)
Areo	406 752 km²
- % de akvo	2,3 %
Loĝantaro	6 996 245 (2009)
Loĝdenso	14,2 loĝ./km²
Horzono	-4 UTC-3 (somere)
Interreta domajno	py
Landokodo	PY
Telefona kodo	595
Plej alta punkto	Cerro Tres Kandú
Plej malalta punkto	rivero Paragvajo
Politiko
Politika sistemo	Prezidenta respubliko
Ŝtatestro	Santiago Peña
Nacia tago	15-a de majo
Sendependiĝo disde Hispanio	14-a de majo 1811
Ekonomio
Valuto	gvaranio (PYG)
MEP	laŭ 2005
– suma	$ 28 342 miliardoj
– pokapa	$ 4 555
Membro de Organizaĵo por la Malpermeso de Kemiaj Armiloj (1997–) Multflanka Investado-Garantia Agentejo (1992–) Internacia Centro por Dispozicio de Disputoj pri Investado (1983–) Interpol (1977–) Tutmonda Pridogana Organizo (1969–) Internacia Disvolviĝa Asocio (1961–) Internacia Financa Korporacio (1956–) Unesko (1955–) Monda Organizaĵo pri Meteologio (1950–) Organizaĵo de Amerikaj Ŝtatoj (1948–) Internacia Banko por Rekonstruo kaj Disvolvigo (1945–) Unuiĝintaj Nacioj (1945–) Internacia Telekomunika Unio (1927–) Universala Poŝta Unio (1881–) Merkosudo Komunumo Sudamerika de Nacioj Monda Organizaĵo pri Sano Organizaĵo por la Malpermeso de Atomkernaj Armiloj en Latina Ameriko kaj la Karibaj Insuloj Monda Organizaĵo pri Komerco Grupo pri Teraj Observoj Anda komunumo vd

Geografio

• Ipoao

Ĝeneralaj informoj

• Landkodo: PY.
• E-nomo: Paragvaja Respubliko.
• Nacia nomo: República del Paraguay.
• Areo: 406.752 kv.km.
• Politika sistemo: Prezidenta respubliko.
• Ŝtatestro: prezidento Santiago Peña ekde la 15-a de aŭgusto 2023
• Ĉefurbo: Asunciono (729 mil).
• Adm. divido: 19 departementoj kaj federacia provinco.
• Loĝantaro: 6.996.245(2009), inter ili 89,2% paragvajanoj, 3,3% brazilanoj.
• Ŝtatlingvo: hispana lingvo kaj gvarania lingvo.
• Parollingvoj: nur gvarania 45%, dulingvaj (gvarania-hispana) 49%, nur hispana 6%.
• Kredantoj: katolikoj (89,6%), protestantoj (6,2%).
• Eksporto: kotono, sojo, oleoj, viandaĵo.
• Pokapa GNP: 4.555 $ (2005).
• Organizoj: UNO (1945), Organizaĵo de Amerikaj Ŝtatoj.

Historio

• Esperanto-movado

Ankaŭ vidu:

• Jezuito
• Milito de la Trilanda Alianco

Administra divido

Paragvajo dividiĝas en 18 departementoj:

Departemento	Loĝantaro (08/2002)	Ĉefurbo
Alto Paraguay	15.008	Fuerte Olimpo
Alto Paraná	563.042	Ciudad del Este
Amambay	64.153	Pedro Juan Caballero
Asunción	513.399	Asunción
Boquerón	45.617	Filadelfia
Caaguazú	448.983	Coronel Oviedo
Caazapá	139.241	Caazapá
Canindeyú	140.551	Salto del Guairá
Central	1.363.399	Areguá
Concepción	180.277	Concepción
Cordillera	234.805	Caacupé
Guairá	176.933	Villarrica
Itapúa	463.410	Encarnación
Misiones	103.633	San Juan Bautista
Ñeembucú	76.738	Pilar
Presidente Hayes	81.876	Villa Hayes
Paraguarí	226.514	Paraguarí
San Pedro	318.787	San Pedro

Esperantigo de ĉefaj paragvajaj urboj kaj vilaĝoj

• • Asunciono
  • Enkarnasjo
  • Filadelfio
  • Koncepciono
  • Koronel Ovjedo
  • Petro Johano Kabalero
  • Urbo de la Oriento
  • Vilariko

Naturo

La Rezervejo San Rafael estas unu el plej gravaj lokoj por la konservado de la naturo en Paragvajo kun 730 km². Tamen estas tro malsufiĉe zorgata fare de la ŝtato. Tiele okazas kontraŭleĝaj lignoprenado, ĉasado kaj oftaj incendioj.

Faŭno

Birdoj

Paragvajo kun relative malgranda etendo enhavas grandan riĉon de birdospecioj pro la kuniĝo de diversaj ekoregionoj de granda biodiverseco kaj nombro de endemioj. Kelkaj el tiuj regionoj estas gravaj eĉ je tutmonda nivelo kiaj la Atlantika Arbaro kaj la Cerado, el kiuj la unua estas ege minacata ĉar restas malpli ol 10 % el la origina kovro. Estas registritaj 681 specioj kaj aliaj 35 nur hipoteze pro manko de dokumentado. Granda parto de la ornitologoj kiuj studis la birdaron paragvajan estis eksterlandanoj, unue hispanaj jezuitoj, poste usonaj, anglaj kaj germanaj esploristoj, kaj argentinaj aŭ nordamerikaj ornitologoj. Tiele la kolektoj estas ĉiuj eksterlande kaj tiuj enlandaj estas tro abandonitaj pro manko de zorgado.

Kulturo

Literaturo

• Augusto Roa Bastos

Kuirarto

• Paragvaja supo (hispane Sopa paraguaya) estas tipa plado de la paragvaja kuirarto, produkto de gvarania kaj hispana sinkretismo. La Gvaranioj kutimis manĝi pastajn nutraĵojn faritajn el maizfaruno aŭ manioko envolvitajn en folioj de "güembé" (Philodendron bipinnatifidum - arba filodendro) aŭ banano kaj kuiritajn inter varma cindro.

• Chipa aŭ chipá (gvaranie chipa) estas malgranda pano farita el amelo, manioko, dur-fromaĝo, lakto, ovoj, butero kaj salo; oni povas ankaŭ aldoni iom da bakpulvoro kaj/aŭ iomete da oranĝsuko kaj/aŭ sunflora oleo.

Vidu ankaŭ

• Ekoregionoj en Paragvajo

Eksteraj ligiloj

• Paragvajo Turismo Arkivigite je 2008-12-02 per la retarkivo Wayback Machine (hispana lingvo)
• Turismo en Paragvajo (hispana lingvo)
• lingvaj situacio kaj leĝaro en Paragvajo (france)