Vikipedio

Politiko

praktiko kaj teorio de influado de aliaj homoj, kiel en registaro; La kampo de homa agado, kiu traktas la fortojn agantajn en la socio aŭ la lando, la uzadon de ili kaj ilian distribuadon per influo kaj efektivigo

La vorton politiko (greke πολιτικός, koncernanta al πολις, "civito") vaste disvastigis la tiutitola verko de Aristotelo, kiu priskribas ŝtaton kaj ties regmanierojn. Do, se origine la vorto priskribis aferojn koncernantajn al civito (kaj do urbon kaj ŝtaton), kune kun la verko de Aristotelo disvastiĝis la senco de scienco kaj eĉ arto, tio estas lerta metio, eĉ artifike, rilata al la regado de ŝtato.

Aristotelo.
La Federacia Asembleo, nome la parlamento de Svisio
La Eŭropa Parlamento ĉe Strasburgo

Politiko estas branĉo de la moralo kiu okupiĝas pri agado, laŭ kiu libera aŭ mallibera socio, komponita de homoj de ambaŭ seksoj, solvas la problemojn kiujn okazigas ties kolektiva kunvivado. Temas pri ordigita farendaĵo orientita al komuna bonfarto. Ĝi estas scienco kiu prizorgas la studadon de la publika povo nome ŝtato. Kelkaj aŭtoroj prezentas la uzadon de la violento kiel ĉefa karaktero de la politiko, eĉ atingante la gradon de milito. Laŭ tiu difino la politiko estas la plenumado de la povo kiu serĉas transcendan celon. Tiu instigas la civitanan partoprenon ĉar ĝi havas la kapablon distribui kaj plenumigi la povon laŭ neceso por atingi komunan bonfarton.

Nuntempe, politiko koncernas la agojn rilataj al ŝtato, dum la scienco, kiu tion studas, estas nomata politika scienco. Pli ĝenerale politiko signifas, laŭ PIV2: maniero, kiel estas regataj aferoj de regno, entrepreno, asocio k.s. aŭ eventuale kiel estas plenumata iu difinita agado [1].

Politiko rilatas al atingado kaj ekzercado de pozicioj de administrado - fakorganizita kontrolo de homa komunumo, precipe ŝtato. Krome, politiko estas la studo aŭ praktiko de la potenco-distribuo kaj resursoj ene de antaŭfiksita komunumo (hierarkie fakorganizita loĝantaro) same kiel la interrilato(j) inter komunumoj. Gamo da metodoj estas utiligitaj en politiko, kiuj inkludas reklamado de oniaj propraj politikaj vidpunktoj inter homoj, intertraktado kun aliaj politikaj instancoj, farado de leĝoj, kaj ekzercado de perforto, inkluzive de milito kontraŭ kontraŭuloj. Politiko estas ekzercata sur larĝa gamo de sociaj niveloj, de klanoj kaj triboj de tradiciaj socioj, tra modernaj lokaj administracioj, firmaoj kaj institucioj ĝis suverenaj ŝtatoj, ĝis la internacia nivelo.

Politika sistemo estas kadro kiu difinas akcepteblajn politikajn metodojn ene de antaŭfiksita socio. Historio de politika penso povas esti spurita reen al frua antikvaĵo, kun pioniraj verkoj kiel ekzemple la Respubliko de Platono, la Politiko de Aristotelo kaj la verkoj de Konfuceo.

Difinoj

redakti
  • Por Harold Lasswell, politiko estas "kiu akiras kion, kiam, kiel."[2]
  • Por David Easton, temas pri aŭtoritata lokigo de valoroj por socio."[3]
  • Por Vladimir Lenin, "politiko estas la plej koncentrita esprimo de ekonomiko."[4]
  • Bernard Crick argumentis, ke "politiko estas distinga formo de regado per kiu la popolo kunagadas tra instituciigitaj proceduroj por solvi diferencojn, kongruigi diversajn interesojn kaj valorojn kaj publikigi decidojn cele al la atingo de komunaj postuloj."[5]
  • Laŭ Adrian Leftwich "Politiko enhavas ĉiujn aktivecojn de kunlaborado, negocado kaj konflikto ene kaj inter socioj, per kiuj homoj klopodas organizi la uzadon, produktadon aŭ distribuadon de homaj, naturaj kaj aliaj resursoj en la fluado de la produktado kaj reproduktado de ilia biologia kaj socia vivo."[6]
  • Politiko estas la sfero de aktiveco necesa por regadi ŝtaton. Laŭ Max Weber, la "ŝtato povas esti difinita kiel homa komunumo kiu sukcese postulas la monopolon de legitima uzado de fizika forto ene de difinita teritorio".

Historio de ŝtatopolitiko

redakti

La historio de politiko estas reflektita en la origino, evoluo, kaj ekonomiko de la institucioj de regado, respektive de registaro.

La ŝtato

redakti
  Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Ŝtato.
 
Sturmado de la Bastilo, 14-an de julio 1789. La Franca revolucio de 1789 metis absolutajn novajn konceptojn en la mondo de politiko, nome insurekcioj kiel sukcesa eblo ŝanĝi registarojn, forigo de monarkio, respubliko, parlamentoj, demokratio ktp.

La origino de la ŝtato troveblas en la evoluo de la arto de militado. Historie parolante, ĉiuj politikaj komunumoj de la moderna tipo ŝuldas sian ekziston al sukcesa militado.[7]

Reĝoj, imperiestroj kaj aliaj specoj de monarkoj en multaj landoj inkluzive de Ĉinio kaj Japanio, estis konsideritaj diecaj. De la institucioj kiuj regis ŝtatojn, tiuj de reĝeco staris ĉe la avangardo ĝis la Franca Revolucio metis finon al la "didevena rajto de reĝoj". Tamen, la monarkio estas inter la plej long-daŭraj politikaj institucioj, datante jam el 2100 a.K. en Sumero[8] al la brita monarkio de la 21-a jarcento. Reĝeco iĝas institucio tra heredeco.

La reĝo ofte, eĉ en absolutaj monarkioj, regis sian regnon kun la helpo de elitgrupo de konsilistoj, konsilio sen kiu li ne povis konservi potencon. Kiel tiuj konsilistoj, kaj aliaj ekster la monarkio negocis por potenco, konstituciaj monarkioj aperis, kiuj povas esti konsideritaj la ĝermo de konstitucia registaro. Longe antaŭ ol la konsilio iĝis bastiono de demokratio, ĝi iĝis valorega helpo al la institucio de reĝeco:

  • Konservante la institucion de reĝeco tra heredeco.
  • Konservante la tradiciojn de la socia ordo.
  • Povante elteni kritikaron kiel nepersona aŭtoritato.
  • Povante administri pli grandan interkonsenton da scio kaj ago ol ununura individuo kiel ekzemple la reĝo.

La plej granda el la subuloj de la reĝo, nome la grafoj kaj dukoj en Anglio kaj Skotlando, kaj same en la resto de la exuropa kontinento, ĉiam sidis kiel rajto ĉe la konsilio. Konkerinto superiras sur la venkito por venĝo aŭ por rabaĵo sed establita regno postulas tributon. Unu el la funkcioj de la konsilio devas reteni la monrezervojn de la reĝo plenaj. Alia estas la kontentigo de militservo kaj la establado de regadkapabloj de la reĝo por kontentigi la taskon de postulado de impostoj kaj de soldatoj.

 
Militservo en Hispanio (1945); rekrutado de soldatoj, ĉefe perforta, estis plej ofte nepra bazo por la konstruado de ŝtato.

La ŝtato kaj proprieto

redakti

Proprieto estas la rajto atribuita al la individuo aŭ grupo de homoj por ĝui la avantaĝojn de objekto, estu ĝi ĉu materia aŭ intelekta. Rajto estas potenco devigita fare de publika konfido. Foje okazas ke la praktikado de rajto estas malfavora al publika konfido. Tamen, rajto estas vere institucio alportita ĉirkaŭe fare de publika konfido, pasinteco, estanteco aŭ estonteco. La kresko de scio estas la ŝlosilo al la historio de posedo kiel institucio. Ju pli da viroj iĝas spertaj pri objektoj ĉu fizikaj aŭ intelektaj, des pli ili estas transprenitaj. La aspekto de la Ŝtato alportis proksimume la finan stadion en la evoluo de posedo el naturo ĝis agrikulturo. En la ĉeesto de la Ŝtato, la homo povas teni terposedaĵon. La Ŝtato komencis doni regorajtojn kaj finis transigi posedrajton kaj kun ĝi venis heredo. Kun terposedaĵo venis lupago kaj la interŝanĝo de varoj, profito, tiel ke en modernaj tempoj, la "senjoro de la tero" de antaŭ longe iĝas la luiganto. Se estas erare supozite ke la valoro de tero ĉiam estas la sama, tiam ekzistas kompreneble neniu evoluo de posedrajto de kio ajn. Tamen, la prezo de tero iras supren kun ĉiu loĝantarkresko profitigante al la luiganto. La bienismo de grandaj terposedantoj estis plej rekompensita de ĉiuj politikaj servoj. En industrio, la pozicio de la luiganto estas malpli grava sed en urboj kiuj kreskis el industrio, la bonŝanca luiganto rikoltis grandegan profiton. Direkte al la lasta parto de la Mezepoko en Eŭropo, kaj la Ŝtato - la Ŝtato uzus la instrumenton de konfisko por la unua fojo se temas pri kontentigi ŝuldon - kaj la Eklezio - la Eklezio sukcedis en akirado de enormaj kvantoj de tero - estis aliancitaj kontraŭ la popolo por delokigi la malgrandan luiganton kaj ili estis sukcesaj laŭ la mezuro laŭ kiu hodiaŭ la vilaĝa komunumo fariĝis la idealo de la individuisto, loko en kiu ĉiu viro "faras kion li faras per si mem." La Ŝtato estis la plej grava faktoro en la evoluo de la institucio de posedrajto estu ĝi publika aŭ privata.[9]

Modernaj ŝtatoj

redakti
 
Virina ekvoĉdonado (1935).

La Paco de Vestfalio (1648) estas konsiderata de politik-sciencistoj kiel la komenco de la moderna internacia sistemo,[10][11][12] en kiuj eksterlandaj potencoj evitu interferi en la enlandaj aferoj de alia lando.[13] La principon de ne-interfereco en la enlandaj aferoj de alia lando plifirmigis meze de la 18-a jarcento la svisa juristo Emer de Vattel.[14] Ŝtatoj iĝis la unuarangaj instituciaj agentoj en interŝtata sistemo de rilatoj. Oni diras, ke la Paco de Vestfalio finigis la klopodojn trudi supernacian aŭtoritaton super eŭropaj ŝtatoj. La "Vestfalia" doktrino de ŝtatoj kiel sendependaj agentoj estis helpitaj per la starigo de la 19-a-jarcenta sento pri naciismo, laŭ kiu oni supozas, ke la legitimaj ŝtatoj korespondu al nacioj—grupoj de personoj unuigitaj per la lingvo kaj la kulturo.[15]

En Eŭropo, dum la 18-a jarcento, la klasikaj ne-naciaj ŝtatoj estis la plurnaciaj imperioj: nome la Aŭstria Imperio, la Reĝlando Francio, la Hungara reĝlando,[16] la Rusa Imperio, la Hispana Imperio, la Otomana Imperio, kaj la Brita Imperio. Tiaj imperioj ekzistis ankaŭ en Azio, Afriko kaj Ameriko; en la Islama mondo, tuj post la morto de Mohamedo en 632, oni establis kaliflandoj, kiuj disvolviĝis en plur-etnaj trans-naciaj imperioj.[17] La plurnacia imperio estis absoluta monarkio regata de reĝo, imperiestro aŭ sultano. La loĝantaro apartenis al multaj etnaj grupoj, kaj ili parolis multajn lingvojn. La imperio estis dominata de unu etna grupo, kaj ties lingvo estis kutime la lingvo de la publika administracio. La reganta dinastio estis kutime, sed ne ĉiam, el tiu grupo. Kelkaj el plej malgrandaj eŭropaj ŝtatoj ne estis tiom etne diversecaj, sed ili estis ankaŭ dinastiaj ŝtatoj, regataj de reĝa familio. Kelkaj el la plej malgrandaj ŝtatoj survivis, kiel la sendependaj princlandoj Liĥtenstejno, Andoro, Monako, kaj la respubliko San Marino.

Plej teorioj vidas la naci-ŝtato kiel 19-a-jarcenta eŭropa fenomeno, faciligita per la disvolvigoj de aferoj kiaj ŝtat-regata edukado, amasa legoscio, kaj amaskomunikiloj. Tamen, kelkaj historiistoj notis ankaŭ la fruan aperon de relative unuigitajn ŝtaton kaj identecon en Portugalio kaj Respubliko Nederlando.[18] Fakuloj kiel Steven Weber, David Woodward, Michel Foucault kaj Jeremy Black proponis la hipotezon, ke la nacia ŝtato ne stariĝis el la politika naiveco aŭ el nekonata nedeterminata fonto, nek ĝi estas hazardo de historio aŭ politika inventaĵo.[19][20][21] Anstataŭe, la nacia ŝtato estas neatendita kromprodukto de la intelektaj malkovroj de la 15-a jarcento en politika ekonomiko, kapitalismo, merkantilismo, politika geografio, kaj geografio[22][23] kombinita kun la kartografio[24][25] kaj progresoj en map-faradaj teknikoj.[26]

Kelkaj naciaj ŝtatoj, kiel Germanio kaj Italio, ekekzistis almenaŭ parte kiel rezulto de politikaj kampanjoj fare de naciistoj, dum la 19-a jarcento. Ambaŭkaze, la teritorio estis antaŭe dividita inter aliaj ŝtatoj, kelkaj el ili vere tre malgrandaj. Liberalaj ideoj de libera komerco ludis gravan rolon en la unuigo de Germanio, kiu estis antaŭita de doganunio, nome Zollverein. Nacia memregado estis ŝlosila aspekto de la 14 punktoj de la usona prezidento Woodrow Wilson, kio kondukis al la dissolvo de la Aŭstri-Hungaria Imperio kaj la Otomana Imperio post la Unua Mondmilito, dum la Rusa Imperio iĝis Sovetunio post la Rusa Enlanda Milito. Malkoloniigo kondukis al la kreado de novaj naci-ŝtatoj anstataŭ plurnaciaj imperioj en la Tria Mondo.

Internacia politiko

redakti
 
Unuiĝintaj Nacioj, la plej grava organizaĵo en la mondo po helpi al la internacia politiko.
  Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Internacia politiko.

La internacia politiko estas la socikultura rilataro kiu estas farata de la diversaj agantoj de la internacia medio, bazita ĝenerale sur la politiko de eksterlandaj aferoj.

Por ĉiu ŝtato, ĉefaj prioritatoj en ekstera politiko estas je la sama nivelo en la ŝtatoj geografie apudlimaj, en la rilatoj kun tiuj landoj kiuj havas gravan voĉdonrajton en Unuiĝintaj Nacioj, en la internaciaj organismoj havantaj sidejon ĉefe en Novjorko kaj Ĝenevo kaj kun tiuj landoj kun kiuj ĝi havas plej favorajn ekonomiajn rilatojn.


  Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Ekstera politiko.

La ekstera politiko difiniĝas kiel aro de la politikaj decidoj kiujn faras la registaro de ŝtato pri la landaj interesoj kaj rilate al la ceteraj agantoj de la internacia sistemo. Ĝi povas difiniĝi ankaŭ kiel la areo de registara agado planita por la ŝtataj rilatoj kun aliaj faktoroj.[27] Ĝi estas la ekstera varianto de la projekto kiun ĉiu lando difinas en preciza momento de sia historia disvolvigo. Kiel integrita parto de landa projekto, la ekstera politiko devas respondeci, unuarange, pri la deziroj de paco kaj sekureco kaj pri la necesoj de politika, ekonomia kaj socia disvolvigoj de la lando. Tio respegulas la solideco de ŝtato, integrita kiel nacio, kun stabila registaro kaj kun suvereneco metita sur la civitanoj kaj esprimita de ties reprezentantoj pere de la landa intereso.

Politikaj sistemoj

redakti
  Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Politika sistemo.

Politika sistemo estas sistemo de politiko kaj registaro. Ĝi estas kutime komparita kun la juro, ekonomio, kulturo kaj aliaj sociaj sistemoj. Tamen, tio estas tre simpligita koncepto de multe pli kompleksa sistemo de kategorioj implikantaj la demandojn de kiu devus havi aŭtoritaton kaj kio la influo de la registaro sur ĝiaj homoj kaj ekonomio devus esti.

Regadaj teorioj

redakti
 
Adolf Hitler (dekstre) kaj Benito Mussolini (maldekstre) en Berlino, 1937. Ties politiko rezultis en la mortoj de ĉirkaŭ 11 milionoj da civiluloj.[28] Ankaŭ faŝismo metis absolutajn novajn konceptojn en la mondo de politiko.

Politikaj aktivuloj, pensistoj kaj teoriistoj

redakti
 
Statuo de Makiavelo ĉe la Uffizi

Krom tiuj jam trovotaj sub la ĉisupraj ismoj menciindas la jenoj:

Ŝtatformoj

redakti
  Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Politika sistemo.
 
Landkomunumo de Kantono Apencelo Interna en Svislando, ekzemplo de bazdemokrata ŝtatgvidado (politiko) je kantona nivelo, nome Rekta demokratio.

Politikaj organizaĵoj

redakti
Unuiĝintaj Nacioj
aliaj diversaj internaciaj Politikaj institucioj

Politika scienco

redakti
  Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Politika scienco.

La politika scienco (aŭ politikologio, aŭ politik(o)scienco) estas relative freŝa fako. Iuj datas la ekeston (almenaŭ por la moderna politika scienco), je la 16-a jarcento kun Makiavelo (disiĝo de la moralo kaj de la politiko). Jam en la antikvo ekzistis formoj de ŝtatoj, la polis (greka vorto, kiu donis la vorton politiko kaj kiu signifas civito) en la greka demokratio, kaj la Res Publica (la publika afero), kiu starigis la egalecon de ĉiu pri la politikaj rajtoj en la antikva Romo (krom la sklavoj).

La politikaj kaj sociaj sciencoj reale komenciĝis en la mezo de la 19-a jarcento, precipe dank' al ŝanĝoj okazantaj dum la industria epoko. Tiu industriiĝo influis la sociajn sciencojn (novaj sociaj kategorioj, firmaestraro, laboristaro) kaj la kreskon de komunikiloj kaj transportado. Estis ankaŭ la fino de la grandaj esploroj, oni strebis por kompreni la mondon kaj ĝian funkciadon. Oni spektis al la kresko de la individuismo, kaj reagas al ĝi, al la sorirado de la naciismoj. Grava ŝanĝo: la dia mano estis elpuŝata de la sciencismo; ĝis tiam, la kleruloj devis koni ĉiujn fakojn, sed pro la multego de la novaj fakoj, ĉiuj sciencistoj povis ekde tiam dediĉi sin al sia fako.

Politika psikologio

redakti
  Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Politika psikologio.

La politika psikologio estas branĉo de la psikologio kiu dediĉas sin al studo de la kondutaj praktikoj de politikaj enhavo kaj funkcio. Ĝi naskiĝis en Usono kaj en Eŭropo, ekde la pilieroj de la sociologia psikologio; en Latinameriko, ekde la komunuma psikologio. En la aktualo, la politika psikologio estas agnoskita kiel scienca fako, kies studobjektoj estas ĉio rilata al la politikaj subjektiveco kaj decidfarado, kaj ties studado kaj traktado. Unu de la ĉefaj karakteroj de la politika psikologio estas ties temara heterogeneco. La gamo povas enhavi ekde la klasika personeco de la estro ĝis la atombomba milito, tra militismo kaj milito,[29]​ la internaciaj rilatoj, la terorismo, la politikaj grupoj, la balotkonduto, la amaskomunikiloj kaj similaj.

Rilataj temoj

redakti
Juro, Administracio, Leĝo, Senperforto, Voĉdonado, Ne-registaraj Organizaĵoj,
Politika korupto, Nepotismo

Politikaj partioj

redakti
 
Rezulto de japana ĝenerala balotado, 2009. Distribuo de la atingo inter la diversaj partioj.
  Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Politika partio.

En politiko partio estas organizaĵo, kiu aliĝas al iaj ideologio aŭ tendenco kaj celas atingi politikajn influon aŭ rektan povoplenumon per okupo de politikaj oficoj kaj per publika esprimsdo de siaj opinioj. La ideo havi partiojn naskiĝis en demokratioj, ĉefe en la Britio de la 17-a jarcento. La modernaj partistrukturoj kun loka, regiona kaj nacia agado, naskiĝis en la socialdemokratismo. Tamen nuntempe ankaŭ ekzistas partioj en multaj nedemokrataj landoj, ĉefe en unupartiaj sistemoj. En demokratio, partioj kutime celas elektiĝi en balotoj. En multaj landoj ili kutime devas post la balotoj kuniĝi kun aliaj partioj en koalicion por formi registaron, ĉar tiukaze neniu partio havas absolutan plejmulton en la parlamento.

Partio estas organizsĵo de homoj, kiu serĉas atingi celojn komunajn al siaj membroj per la akiro kaj ekzercado de politikaj rajtoj. Dum ekzistas iu internacia komuneco en la maniero kiel partioj estas agnoskitaj, kaj kiel ili funkcias, ekzistas ofte multaj diferencoj, kaj kelkaj estas signifaj. Multaj partioj havas ideologian kernon, sed kelkaj ne, kaj multaj reprezentas tre malsamajn ideologiojn disde tiuj kiuj iam unue fondis la partion. En demokratioj, partioj estas elektitaj por prizorgi registaron de la balotantaro. Multaj landoj havas multajn potencajn partiojn, kiel ekzemple Germanio; kelkaj landoj havas funkciantan du-partian sistemon kiel ekzemple Usono en Ameriko aŭ Britio en Eŭropo, sed tio facile povas ŝanĝi, kaj kelkaj landoj estas unupartiaj, kiel ekzemple Ĉinio aŭ Kubo.

  Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Listo de politikaj partioj.

Politikistoj

redakti
Tomáš Garrigue Masaryk - Jan Masaryk
Binjamin Netanjahu
Ralph Nader

Vidu ankaŭ

redakti
 Portalo pri Politiko

Referencoj

redakti
  1. ↑ politik1o 1 Arto de regado de socio: politiko estas la arto trompi la homojn; jam la politiko povus ilin devigi plenumi sian vorton Z. 2 Tuto de la ŝtataj aferoj: ekstera, interna, nacia, internacia politiko; ni ne volas nin enmiksi en la politikon de niaj najbaroj. 3 Maniero, kiel estas regataj aferoj de regno, entrepreno, asocio ks aŭ eventuale kiel estas plenumata iu difinita agado: la politiko de Stalino; tio ne estas realisma politiko.
  2. ↑ Lasswell 1963.
  3. ↑ Easton 1981.
  4. ↑ Lenin 1965.
  5. ↑ Crick 1972.
  6. ↑ Leftwich 2004.
  7. ↑ Carneiro, Robert L. (21a de aŭgusto 1970). “A Theory of the Origin of the State”, Science 169. 
  8. ↑ Sumerian King List. Arkivita el la originalo je 2013-11-10. Alirita 7a de aprilo 2012 . Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2013-11-10. Alirita 2014-11-07 .
  9. ↑ Jenks, Edward. A history of politics, p. 97–111. “No political institution is of greater importance, none has been the subject of greater controversy, than the institution of property.”.
  10. ↑ Osiander 2001, p. 251.
  11. ↑ Gross 1948, paĝoj 20–41.
  12. ↑ Jackson, R. H. 2005. "The Evolution of World Society" en The Globalization of World Politics: An Introduction to International Relations, eldonita de Patricia Owens, John Bayliss kaj S. Smith. Oxford: Oxford University Press. p. 53. (ISBN 1-56584-727-X).
  13. ↑ Kissinger 2014.
  14. ↑ “The durability of organized hypocrisy”, Sovereignty in Fragments: The Past, Present and Future of a Contested Concept.
  15. ↑ From Westphalia, with love – Indian Express. Arkivita el la originalo je 6a de Aŭgusto 2020. Alirita 30a de Julio 2020 .
  16. ↑ ^ Eric Hobsbawm, Nations and Nationalism since 1780 : programme, myth, reality (Cambridge Univ. Press, 1990; (ISBN 0-521-43961-2)) chapter II "The popular protonationalism", pp.80–81 Franca eldono (Gallimard, 1992). Laŭ Hobsbawm, la ĉefa fonto por tiu temo estas Ferdinand Brunot (eld.), Histoire de la langue française, Paris, 1927–1943, 13 volumes, partikulare volumo IX. Li referencas ankaŭ al Michel de Certeau, Dominique Julia, Judith Revel, Une politique de la langue: la Révolution française et les patois: l'enquête de l'abbé Grégoire, Paris, 1975. Pri la problemo de la transformo de minoritata oficiala lingvo en disvastigita nacia lingvo dum kaj post la Franca Revolucio, vidu Renée Balibar, L'Institution du français: essai sur le co-linguisme des Carolingiens à la République, Paris, 1985 (ankaŭ Le co-linguisme, PUF, Que sais-je?, 1994, sed jam ne disponebla presita) The Institution of the French language: essay on colinguism from the Carolingian to the Republic. Fine, Hobsbawm referencas al Renée Balibar kaj Dominique Laporte, Le Français national: politique et pratique de la langue nationale sous la Révolution, Paris, 1974.
  17. ↑ Al-Rasheed, Madawi. (11a de Decembro 2012) Demystifying the Caliphate: Historical Memory and Contemporary Contexts. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-932795-9.
  18. ↑ Richards, Howard. (2004) Understanding the Global Economy (angle). Peace Education Books. ISBN 978-0-9748961-0-6.
  19. ↑ Black, Jeremy. 1998. Maps and Politics. pp. 59–98, 100–47.
  20. ↑ Carneiro 1970, pp. 733–738.
  21. ↑ Foucault, Michel. [1977–1978] 2007. Security, Territory, Population: Lectures at the Collège de France.
  22. ↑ Rizaldy, Aldino, kaj Wildan Firdaus. 2012. "Direct Georeferencing: A New Standard in Photogrammetry for High Accuracy Mapping Arkivigite je 2021-10-18 per la retarkivo Wayback Machine." International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences 39(B1):5–9. COI:10.5194/isprsarchives-XXXIX-B1-5-2012
  23. ↑ Bellezza, Giuliano. 2013. "On Borders: From Ancient to Postmodern Times Arkivigite je 2021-10-18 per la retarkivo Wayback Machine." Int. Arch. Photogramm. Remote Sens. Spatial Inf. Sci. 40-4(W3):1–7. COI:10.5194/isprsarchives-XL-4-W3-1-2013
  24. ↑ Mikhailova, E. V. 2013. "Appearance and Appliance of the Twin-Cities Concept on the Russian-Chinese Border Arkivigite je 2022-03-21 per la retarkivo Wayback Machine." Int. Arch. Photogramm. Remote Sens. Spatial Inf. Sci. 40-4(W3):105–10. COI:10.5194/isprsarchives-XL-4-W3-105-2013
  25. ↑ Pickering, S. 2013. "Borderlines: Maps and the spread of the Westphalian state from Europe to Asia Part One – The European Context Arkivigite je 2022-03-21 per la retarkivo Wayback Machine." Int. Arch. Photogramm. Remote Sens. Spatial Inf. Sci. 40-4(W3):111–16. COI:10.5194/isprsarchives-XL-4-W3-111-2013
  26. ↑ Branch 2011.
  27. ↑ Lasagna, Marcelo. LAS DETERMINANTES INTERNAS DE LA POLITICA EXTERIOR: UN TEMA DESCUIDADO EN LA TEORIA DE LA POLITICA EXTERIOR. Arkivigite je 2018-12-01 per la retarkivo Wayback Machine Konsultita la 13-11-2018.
  28. ↑ [1]
  29. ↑ Díaz Gómez, Álvaro; Bravo, Omar Alejandro, eld. (2019). Psicología política y procesos para la paz en Colombia (1a eldono). Cali, Colombia: Editorial Universidad Icesi kaj Asociación Colombiana de Facultades de Psicología (ASCOFAPSI). ISBN 978-958-5590-00-7. doi:10.18046/EUI/ee.2.2019.

Literaturo

redakti

En Esperanto

redakti
  • Deklingva Manlibro pri Politiko eldonita de la Flandra Esperanto-Ligo
  • Du klasikaĵoj pri sennaciismo. V. Elsudo, E. Lanti. Antaŭparolo de Gary Mickle. SAT-EFK. Paris. 2013. 109 paĝoj.
  • Germana unuiĝo. La epoko - kajero 17. T.G. Ash, H. Krall k.a. Tradukis El div. lingvoj. Svidniko. 1989. 78 paĝoj.
  • Kio estas demokratio? 80 demandoj kaj respondoj. David Beetham, Kevin Boyle. Kun desegnaĵoj de Plantu. Tradukis G. Sutton. UEA. Rotterdam. 2000. 143 paĝoj.
  • Traktato pri estigo de eŭropa konstitucio / Treaty establishing a Constitution for Europe. I-II-a partoj / Parts I-II. Red. Lajos Molnár. Saluton. Budapest. 2005.
  • E. Lanti, Manifesto de sennaciistoj, 3a eldono, 1970. 84 p
  • Eŭgeno Lanti. Naciismo. Studo pri deveno, evoluado kaj sekvoj. SAT-broŝurservo. Laroque Timbaut. 1986. 76 paĝoj.
  • Karlo Markso. La Dekoka de brumero de Luizo Bonaparto. Tradukis V. Lutermano. MAS. Embres-et-Castelmaure. 2016. 131 paĝoj.
  • Platono. La Respubliko. Tradukis D. Broadribb. Mondial. Novjorko. 2012 (2a eld). 351 paĝoj.
  • Leo Trocko. La Daŭrigata revolucio. Tradukis V. Lutermano. MAS. Embres-er-Castelmaure. 2016. 400 paĝoj.

En angla

redakti
  • Branch, Jordan (2011). "Mapping the Sovereign State: Technology, Authority, and Systemic Change". International Organization. 65 (1): 1–36. doi:10.1017/S0020818310000299. ISSN 0020-8183. JSTOR 23016102. S2CID 144712038. Arkivita el la originalo la 10an de Novembro 2021. Alirita la 10an de Aprilo 2022.
  • Carneiro, Robert L. (21a de Aŭgusto 1970). "A Theory of the Origin of the State: Traditional theories of state origins are considered and rejected in favor of a new ecological hypothesis". Science. 169 (3947): 733–738. doi:10.1126/science.169.3947.733. ISSN 0036-8075. PMID 17820299. S2CID 11536431. Arkivita el la originalo la 17an de Novembro 2019. Alirita la 10an de Aprilo 2022.
  • Crick, Bernard (1972). In defence of politics. University of Chicago Press. ISBN 0-226-12064-3. OCLC 575753.
  • Easton, David (1981). The political system: an inquiry into the state of political science (3a eld.). University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-18017-5. OCLC 781301164.
  • Gross, Leo (Januaro 1948). "The Peace of Westphalia" (PDF). The American Journal of International Law. 42 (1): 20–41. doi:10.2307/2193560. JSTOR 2193560. S2CID 246010450. Arkivita (PDF) el la originalo la 6an de Aŭgusto 2020. Alirita la 5an de Majo 2020.
  • Kissinger, Henry (2014). World Order. ISBN 978-0-698-16572-4.
  • George Lakoff (1996). Moral Politics: How Liberals and Conservatives Think. University of Chicago Press.
  • Lasswell, Harold D. (1963) [1958]. Politics: who gets what, when how. : With postscript. World. OCLC 61585455.
  • Leftwich, Adrian (2004). What is politics? : the activity and its study. Polity. ISBN 0-7456-3055-3. OCLC 1044115261.
  • Lenin, Vladimir I. (1965). Collected works. Septembro 1903 – December 1904. OCLC 929381958.
  • Osiander, Andreas (2001). "Sovereignty, International Relations, and the Westphalian Myth". International Organization. 55 (2): 251–287. doi:10.1162/00208180151140577. S2CID 145407931.

En franca

redakti
  • Philippe Nemo, Histoire des idées politiques dans l'Antiquité et au Moyen Âge, PUF Quadrige,‎ 2007
  • Samuel Noah Kramer, L'Histoire commence à Sumer, Arthaud,‎ 1986
  • Francis Joannès, Dictionnaire de la civilisation mésopotamienne, Robert Laffont,‎ 2001
  • Philippe Raynaud, Dictionnaire de philosophie politique, PUF,‎ 2006
  • Pierre Milza, Les Fascismes, Seuil,‎ 2001
  • Guillaume Bernard, Jean-Pierre Deschodt, Michel Verpeaŭ, dir., Dictionnaire de la politique et de l'administration, PUF,‎ 2011
  • Jean-Pierre Vernant, Les Origines de la pensée grecque, Paris, Presses universitaires de France, coll. « Quadrige »,‎ 2007, 10a eld. (1a eld. 1962) (ISBN 978-2-13-054565-1).
  • Léo Strauss, Pensées sur Machiavel, Payot,‎ 1982.

En hispana

redakti

Eksteraj ligiloj

redakti
  • Politikaj elektoj – terminareto en ses lingvoj: hu, uk, fr, de, es, eo -- [en STEB]


Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Politiko&oldid=8937662"