Politika sistemo
Politika sistemo estas sistemo de politiko kaj registaro. Ĝi estas kutime komparita kun la juro, ekonomio, kulturo kaj aliaj sociaj sistemoj. Tamen, tio estas tre simpligita koncepto de multe pli kompleksa sistemo de kategorioj implikantaj la demandojn de kiu devus havi aŭtoritaton kaj kio la influo de la registaro sur ĝiaj homoj kaj ekonomio devus esti.
Antropologiaj formoj
redaktiAntropologoj ĝenerale rekonas kvar specojn de politikaj sistemoj, du el kiuj estas nealcentrigitaj kaj du el kiuj estas alcentrigitaj.
- Necentrigitaj sistemoj
- Grupsocio
- Malgranda familigrupo, neniu pli granda ol grandfamilio aŭ klano; ĝi estis difinita kiel konsistante de ne pli ol 30 ĝis 50 individuoj.
- Grupo povas ĉesi ekzisti se nur grupeto eliras.
- Tribo
- Ĝenerale pli granda, konsistante el multaj familioj. Triboj havas pli sociajn instituciojn, kiel ekzemple ĉefo aŭ aĝestroj.
- Pli konstanta ol grupoj. Multaj triboj estas subdividitaj en grupojn.
- Grupsocio
- Alcentrigitaj registaroj
- Tribestreco
- Pli da kompleksa ol tribo aŭ grupsocio, kaj malpli kompleksa ol ŝtato aŭ civilizo
- Karakterizita per penetra malegaleco kaj centraligo de aŭtoritato.
- Ununura genlinio/familio de la elitklaso iĝas la reganta elito de la triblando
- Kompleksaj triblandoj havas du aŭ eĉ tri partojn de politika hierarkio.
- "Sendependa politika unuo konsistanta el kelkaj vilaĝoj aŭ komunumoj sub la permanenta kontrolo de plej grava ĉefo"
- Suverena ŝtato
- Suverena ŝtato estas ŝtato kun permanenta populacio, difinita teritorio, registaro kaj la kapacito eniĝi en rilatoj kun aliaj suverenaj ŝtatoj.
- Tribestreco
- Supernaciaj politikaj sistemoj
- Supernaciaj politikaj sistemoj estas kreitaj de sendependaj nacioj por atingi komunan celon aŭ gajni forton el formado de alianco.
- Imperioj
- Imperioj estas ĝeneraligitaj ŝtatoj aŭ komunumoj sub ununura regado. Ili estas karakterizitaj per la regantodeziro al unuanima religia alligiteco aŭ sinteno kiel minaco por aliaj imperioj en militaj tempoj. Imperioj ofte faris konsiderindan progreson okaze de manieroj de demokrataj strukturoj, kreado kaj konstruaĵoj, urbokernaj infrastrukturoj, kaj konservantaj ĝentilecon ene de la diversspecaj komunumoj. Pro la malsimpla organizo de la imperioj, ili ofte povis teni grandan plimulton de potenco sur universala nivelo.
- Ligoj
- Ligoj estas internaciaj organizaĵoj kunmetitaj de ŝtatoj venantaj kune por ununura ofta celo. Laŭ tiu maniero ligoj estas diferencaj de imperioj, ĉar ili nur serĉas plenumi ununuran celon. Ofte ligoj estas formitaj sur la rando de armea aŭ ekonomia falo. Renkontiĝoj kaj demandosesioj estas faritaj en neŭtrala loko kun reprezentantoj de ĉiuj koncernaj nacioj.
Sociologio
redaktiLa sociologia intereso en politikaj sistemoj temas pri kiu tenas la potencon en la rilato de la registaro kaj ĝiaj homoj kaj kiel la potenco de la registara estas uzita. Ekzistas tri specoj de politikaj sistemoj kiujn sociologoj pripensas.
- Aŭtoritatismo
- En aŭtoritatemaj registaroj, homoj havas neniun potencon aŭ reprezentantaron kaj ĝi estas karakterizita per absoluta aŭ blinda obeemo al [formala] aŭtoritato, kiel kontraŭ individua libereco kaj rilatita al la atendo de senkritika obeemo. La elitaj gvidantoj pritraktas ĉion ekonomiajn, armeajn, kaj eksterlandajn rilatojn. Diktaturoj estas ekzemploj de aŭtoritatismo.
- Totalismo estas la plej ekstrema formo de aŭtoritatismo ĉar ĝi kontrolas ĉiujn aspektojn de vivo inkluzive de komunikado inter civitanoj, cenzuras la amaskomunikilaron, kaj minacas per teruro.
- Monarkioj
- Monarkio estas ŝtatkontrolita fare de reĝo aŭ reĝino determinita per dispoziciita linio de suvereneco. En aliaj vortoj ĝi povas esti vidita kiel nedividita regorajto aŭ absoluta suvereneco fare de ununura persono. En la moderna mondo ekzistas du specoj de monarkioj, nome absolutaj monarkioj kaj konstituciaj monarkioj. Absoluta monarkio funkcias kiel diktaturo en tio ke la reĝo havas kompletan regopovon super sia lando. Konstitucia monarkio donas al la reĝa familio limigitajn potencojn kaj kutime laboras laŭ elektita korpo de oficialuloj. Sociaj revolucioj de la 18-a, 19-a, kaj 20-a jarcentoj senpotencigis la plimulton de ekzistantaj monarkioj en favoro de pli demokrataj registaroj kaj la ascendon de la burĝa klaso.
- Demokratio
- Demokratio estas ŝtatformo en kiu la civitanoj kreas kaj voĉdonas por leĝoj rekte, aŭ nerekte tra reprezentantoj (demokrata respubliko). La ideo de demokratio devenas reen de antikva Grekio kaj la profundaj verkoj de antikvaj fakuloj. Tamen, la ĉeesto de demokratio ne ĉiam signifas ke la deziroj de civitano estos same reprezentitaj. Ekzemple, en multaj demokratioj kaj enmigrintoj kaj rasaj kaj etnaj malplimultoj ne ricevas la samajn rajtojn kiel la majoritataj civitanoj.
Vidu ankaŭ
redakti- Registaro
- Politika strukturo
- Balotsistemo
- Tudoroj
- Dinastio Ming
- Romanovoj
- Jakobitismo
- Tractatus Politicus
Bibliografio
redakti- Haviland, W.A. (2003). Anthropology: Tenth Edition. Wadsworth:Belmont, CA.
- Almond, Gabriel A., et al. Comparative Politics Today: A World View (Seventh Edition). 2000. ISBN 0-316-03497-5.
- Ferris, Kerry, and Jill Stein. The Real World An Introduction to Sociology. 3rd ed. New York City: W W Norton & Co, 2012. Print.
- "political system". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc., 2012. Web. 02 Dec. 2012.