Listo de seksneŭtralaj neologismoj
En Esperanto estas kelkaj vortoj kun vira signifo, kiujn oni ŝanĝas al ina signifo per aldono de la sufikso -in-, tiel ke mankas vorto por la responda seksneŭtrala nocio. Kvankam oni kelkfoje formas tian seksneŭtralan vorton per la prefikso ge- (ekzemple gepatro), tiaj vortoj havas plurajn malavantaĝojn, do multaj neologismoj estis proponitaj anstataŭe. Sube estas listoj de neologismoj proponitaj por kelkaj tiaj vortoj. La 16 plej gravaj vortoj, kun preskaŭ universala utilo, estas dividitaj en tri kategoriojn ("parencoj", "geedzeco", "estimo"); poste sekvas apartaj listoj por "nobeloj" kaj "religiuloj", kiujn oni eble volos trakti aparte, ĉar temas pri nocioj historiaj aŭ pli forte kulturdependaj.
La ideon enkonduki novajn seksneŭtralajn radikojn surbaze de vortoj en naciaj lingvoj oni nomas parentismo. Jam en 1985 la japana esperantisto Konisi Gaku, membro de la Akademio de Esperanto, argumentis por la enkonduko de novaj radikoj.[1]
La tabeloj ne inkluzivas kunmetaĵojn aŭ sinonimojn, kiuj ne estas neologismoj, sed kelkaj tiaj ebloj estas menciitaj sub la tabeloj.
Parencoj (8) redakti
geavo (avo, avino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
abo | es: abuela, es: abuelo | |
ajvo | eo: avo | J-sistemo |
atavo | eo: atavismo | |
avilo | [2][3] | |
avolo | la: avolus | |
avuo | es: abuela, es: abuelo | [4] |
nonno | it: nonno, la: nonnus | [5] |
Alternativoj:
- ababo, pampamo, ... (kunmetaĵo el radiko, kiu signifas gepatron)
gefilo (filo, filino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
anako | id: anak | [4] |
fejlo | eo: filo | J-sistemo |
filio | io: filio, la: filia, la: filius | |
filjo | io: filio, la: filia, la: filius | [2][5] |
fizo | srd: fiza/fizu | [4][3] |
kindo | de: Kind, nl: kind | |
panzo | jbo: panzi |
Alternativoj:
- ido
gefrato (frato, fratino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
adelfo | el: αδελφός, el: αδελφή | |
aĥo | he: אח, ar: أخ | [6] |
frajto | eo: frato | J-sistemo |
sahodo | bn: sahódar/sahódarā, hi: sahódar/sahódarā, id: saudara | [4] |
saŭdaro | id: saudara | [2] |
sibo | en: sib | [3][6][7] |
siblingo | en: sibling | [2][5] |
sibro | ||
sisko | da: søskende, fi: sisko, no: søsken, sv: syskon |
gekuzo (kuzo, kuzino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
itoko | ja: いとこ | [2] |
kujzo | eo: kuzo | J-sistemo |
kuzeno | en: cousin, fr: cousin, fr: cousine | [4][3] |
Alternativoj:
- abaĥido, ... (kunmetaĵo el radikoj, kiuj signifas gepatron, gefraton kaj gefilon)
genepo (nepo, nepino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
enklo | de: Enkel | [3] |
ĝukuo | sw: mjukuu | [2] |
nejpo | eo: nepo | J-sistemo |
nepoto | eo: nepotismo, io: nepoto | [4][3] |
nipoto | [2][5] |
Alternativoj:
- idido, fizfizo, ... (kunmetaĵo el radiko, kiu signifas gefilon)
genevo (nevo, nevino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
nefo | de: Neffe, nl: neef | [3] |
nejvo | eo: nevo | J-sistemo |
nievo | it: nievo | [4] |
sobrino | es: sobrino/sobrina, pt: sobrinho/sobrinha | |
ŝengo | zh: shēng | [2] |
Alternativoj:
- aĥido, sibfizo, ... (kunmetaĵo el radikoj, kiuj signifas gefraton kaj gefilon)
geonklo (onklo, onklino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
ĉaĉo | hi: ĉaĉa/ĉaĉi | [4] |
oako | id: uak | [2] |
ojnklo | eo: onklo | J-sistemo |
onco | en: aunt, eo: onklo | [3] |
ontio | en: auntie, fr: oncle | [4] |
zio | it: zia, it: zio | [2][5] |
Alternativoj:
- abaĥo, abaĥeŝo, pamsibo, pamsibeŝo, ... (kunmetaĵo el radikoj, kiuj signifas gepatron, gefraton kaj geedzon)
gepatro (patro, patrino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
abo | [6][8] | |
atro | [8] | |
babo | ||
genitoro | io: genitoro, it: genitore | |
pao | [2] | |
pajtro | eo: patro | J-sistemo |
pamo | mul: papa, mul: mama | [3] |
parento | en: parent, fr: parent | [4][5][9] |
potro | eo: patro | [8] |
prento | ||
tevo | lt: tėvai | [6][8] |
Alternativoj:
- patro, matro, parento(j) anstataŭ patro, patrino, gepatro(j)[5]
Geedzeco (4) redakti
gefraŭlo (fraŭlo, fraŭlino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
frajlo | eo: fraŭlo | J-sistemo |
nubilo | it: nubile | |
soltero | es: soltero/soltera, pt: solteiro/solteira |
Alternativoj:
- neeŝo[4]
gefianĉo (fianĉo, fianĉino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
fejanĉo | eo: fianĉo | J-sistemo |
fianceo | fr: fiancé/fiancée | [4] |
fianco | eo: fianĉo | |
ĥatibo | ar: ḵaṭīb/ḵaṭība | [2] |
sponso | la: sponsus/sponsa |
Alternativoj:
- fianĉito (retroformita el fianĉiĝi)
geedzo (edzo, edzino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
ajreno | zh: aìrén | [2] |
ejdzo | eo: edzo | J-sistemo |
eŝo | tr: eş | [4][3][6] |
spozo | io: spozo, it: sposo | [2][5][6][10] |
zaŭĝo | ar: زوج | [6] |
gevidvo (vidvo, vidvino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
ĝano | sv: mjane | |
vejdvo | eo: vidvo | J-sistemo |
viduo | la: vidua, la: viduus | [4][5] |
viudo | es: viudo |
Estimo (4) redakti
gebubo (bubo, bubino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
bujbo | eo: bubo | J-sistemo |
Alternativoj:
geknabo (knabo, knabino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
ĉiko | es: chico/chica | [3] |
kido | en: kid | [4] |
knajbo | eo: knabo | J-sistemo |
pajdo | el: παιδί | |
puero | io: puero, la: puer | |
ragaco | it: ragazzo/ragazza |
geviro (viro, virino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
vejro | eo: viro | J-sistemo |
Alternativoj:
- viro, femo, plenkreskulo(j) anstataŭ viro, virino, geviro(j)[5]
- femino anstataŭ virino[11]
- adolto[4]
- homo[4]
- plenkreskulo
gesinjoro (sinjoro, sinjorino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
sinoro | ||
sioro | io: sioro | [4][3] |
sejnjoro | eo: sinjoro | J-sistemo |
Nobeloj redakti
gebarono (barono, baronino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
bajrono | eo: barono | J-sistemo |
baruno | hr: barun, scn: baruni, et: parun | [4] |
geduko (duko, dukino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
duĉo | en: duchy/duchess/duke, fr: duché/duchesse/duc | [4] |
dujko | eo: duko | J-sistemo |
gegrafo (grafo, grafino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
grajfo | eo: grafo | J-sistemo |
grofo | hr/sr/sl/ro: grof, hu/sk: gróf | [4] |
komto | fr: comte, io: komto | [4] |
gemarkizo (markizo, markizino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
majkizo | eo: markizo | J-sistemo |
markeso | es: marqués/marquesa, pt: marquês/marquesa | [4] |
geprinco (princo, princino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
prejnco | eo: princo | J-sistemo |
prenso | tr: prens/prenses | [4] |
gereĝo (reĝo, reĝino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
rejĝo | eo: reĝo / es: rey, ca: rei, it: regina | J-sistemo / [4] |
rojalo | en: royal, fr: royal, eo: rojalismo | [4] |
rojno | fr: roi/reine, wa: rwè/royinne |
Alternativoj:
- Uzu reĝo seksneŭtrale[3]
- monarko/monarĥo
Religiuloj redakti
geabato (abato, abatino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
abado | es: abad/abadesa, pt: abade/abadessa | [4] |
ajbato | eo: abato | J-sistemo |
gemonaĥo (monaĥo, monaĥino) redakti
Vorto | Etimoj | Referencoj |
---|---|---|
mojnaĥo | eo: monaĥo | J-sistemo |
monĥo | es: monje/monja, de: Mönch | [4] |
monko | en: monk |
Vidu ankaŭ redakti
Referencoj redakti
- ↑ Konisi, Gaku (marto-aprilo 1985). “Seksegaleco en Esperanto”, ELNA Newsletter (PDF), p. 3. Alirita 2020-04-13..
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 Václav Zouzalík (2017-11). Neŭtrala esprimado en Esperanto (PDF). Alirita 2019-11-13.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 Edmund Grimley Evans. (2023) “Antaŭparolo de la tradukinto”, Malgranda sibo. Esperanto-Asocio de Britio. ISBN 978-0-902756-67-0.
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 4,18 4,19 4,20 4,21 4,22 4,23 4,24 4,25 4,26 4,27 4,28 Cyril Robert Brosch, Marcos Cramer, Luko Cerante, Robin van der Vliet (2019-11-11). Survoje al sekse neŭtralaj kaj egalecaj esprimoj: Komparo inter la J-sistemo kaj parentismo. Lingva Kritiko. Alirita 2019-11-13.
- ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 Cyril Robert Brosch (2015-01-31). Seksa egaligo en la lingvo – laŭfundamente. Lingva Kritiko. Alirita 2019-11-13.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Edmund Grimley Evans (2009). “Parencoj”, La Ondo de Esperanto, p. 8–9 (298–299).
- ↑ Artikolo pri sibo en Reta Vortaro
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Edmund Grimley Evans (2019-11-08). Alternativoj por anstataŭi iĉajn radikojn en Esperanto. GitHub. Alirita 2019-11-13.
- ↑ Artikolo pri parento en Reta Vortaro
- ↑ Artikolo pri spozo en Reta Vortaro
- ↑ Artikolo pri femino en Reta Vortaro