Palatalo

konsonanto prononcata per alproksimigo de la lango ĉe la osta palato

Palata konsonanto, aŭ palatalo estas konsonanto artikulaciata per la langodorso levita kontraŭ la (malmola) palato.

Lokoj de artikulacio
Labialo
Bilabialo
Labial-velaro
Labial-alveolaro
Labial-dentalo
Koronalo
Lango-labialo
Interdentalo
Dentalo
Alveolaro
Apeksa konsonanto
Laminalo
Postalveolaro
Alveolo-palatalo
Retroflekso
Dorsalo
Palatalo
Labial-palatalo
Velsono
Uvularo
Uvular-epiglotalo
Radikalo
Faringalo
Epigloto-faringalo
Epiglotalo
Glotalo
Ĉi tiu paĝo entenas fonetikan informon en la IFA, kiu povas ne ĝuste montriĝi per iuj retumiloj.
[Helpon!]
vdr

Konsonantoj kun la langopinto kurbigita dorsen kontraŭ la palaton nomiĝas retrofleksoj.

Komunaj palataloj

redakti

La plej komuna speco de palata konsonanto estas la treege komuna alproksimanto j, kiu kalkuliĝas entute, inter la dek plej oftaj sonoj inter la lingvoj de la mondo. La nazalo ɲ ankaŭ oftas, troviĝante en po ĉirkaŭ 35 elcento de la lingvoj de la mondo[1], en la plejo el kiuj ĝia respektiva obstrukcanto estas ne la plozivo c, sed la afrikato [[senvoĉa postalveolara afrikato|]]. Nur malmultaj lingvoj en norda Eŭrazio, la Amerikoj, kaj centra Afriko faras kontraston inter palataj plozivoj kaj postalveolaraj afrikatoj - la solaj bone konataj estas la hungara kaj la albana.

Notacia atentigo

redakti

Zorgu: la signoj de la IFA <c, ɟ> estas ofte uzataj, ne por palataj plozivoj, sed por la palatigitaj velaraj plozivoj [kʲ, ɡʲ], aŭ la palataj afrikatoj [c͡ç, ɟ͡ʝ], aŭ la alveolo-palataj afrikatoj [t͡ɕ, d͡ʑ], aŭ eĉ la postalveolaraj afrikatoj [t͡ʃ, d͡ʒ]. Tio estas malnova tradicio en la IFA. Veraj palataj plozivoj relative maloftas, do estas bona ideo certiĝi pri la elparolo kiam ajn oni vidas iun <c, ɟ> en la transskribo de ia lingvo.

Palatigo

redakti

Konsonantoj kun aliaj primaraj artikulacioj povas esti palatigitaj, tio estas, akompanataj de la levado de la langa surfaco al la palato. Ekzemple, la angla [ʃ] (literumita sh) havas tian palatan komponenton, kvankam ĝia ĉefa artikulacio engaĝas la pinton de la lango kaj la supran gingivon (tiu tipo de artikulacio nomiĝas palato-alveolara).

Kelkaj lingvoj, ekzemple la rusa, havas palatigitan formon por ĉiuj aŭ preskaŭ ĉiuj konsonantoj.

La palataj konsonantoj identigitaj de la Internacia Fonetika Alfabeto estas:


IFA Priskribo Ekzemplo
Lingvo Ortografio IFA Signifo
  palata nazalo Franca agneau [aɲo] ŝafido
  senvoĉa palata plozivo Hungara hattyú [] cigno
  voĉa palata plozivo Margi ɟaɗí [ɟaɗí] ĝibo de bovino
  palata frotsono senvoĉa Germana nicht [çt] ne
  palata frotsono voĉa Hispana yema [ʝema] ovo-flavo
  palata alproksimanto Angla yes [jɛs] jes
  laterala palata alproximanto Itala gli [ʎi] la (virseksa multnombro)
  voĉa palata injektivo Svahila hujambo [huʄambo] saluton

Piednotoj

redakti
  1. Ian Maddieson (kun ĉapitro kontribuita de Sandra Ferrari Disner); Patterns of sounds; Cambridge University Press, 1984. ISBN 0-521-26536-3

Vidu ankaŭ

redakti