Subtera fervojo (Usona historio)
[Ne konfuzu tion kun Subtera fervojo en la senco de Metroo.]
La Subtera fervojo (angle, Underground Railroad) en Usona historio estis sistemo de gvidantoj kaj sekuraj kaŝejoj, kiun aboliciistoj uzis por helpi nigrajn sklavojn eskapi el suda Usono en nordan Usonon, Kanadon, aŭ alian sensklavecan lokon. Ĝi estiĝis komence de la 19-a jarcento, aŭ eble iomete pli frue, kaj daŭris ĝis la Usona Enlanda Milito, kiam Usono fine amase emancipis la sklavojn de suda Usono. Per tiu sistemo miloj da sklavoj eskapis en liberecon.
La nomo de la organizo portas dusensan signifon, ĉar la vorto subtera (underground, en la angla) ankaŭ signifas rezista. Tamen la organizo certe ne uzis trajnojn ne havis nenio infrastrukturajn propraĵojn. Fakte kutime la sklavoj uzis la proprajn krurojn kaj tiel devis piediri, eĉ kuri kaj foreskapi, la tutan vojon.
Praktike ĝi estis reto de kontrabandistoj kaj kaŝejoj, kiuj funkciis en malcentra maniero tiel ke iu ajn ne sciis pri la ekzisto de ĉiu alia. Ne estis centra sidejo, kiu kunordigis kontrabandadon de sklavoj, bonordajn mapojn kaj manieron transdoni informojn inter kontrabandistoj.
Funkciado redakti
La "subtera fervojo" ne estis subtera aŭ funkciis per trajnoj. La trako inkluzivis reton de ŝirmejoj, sekretaj kodoj, kaŝejoj kaj sekretaj pasejoj. John Rankin, usona presbiteriana pastro, ŝlosila aktivulo sur la fervoja trako de Ohio, klarigis la nomon: "Ĝi tiel nomiĝas, ĉar kiu eniras ĝin, tiu malaperas de la publika okulo kvazaŭ tiu vere subteriĝis. Post kiam la fuĝantaj sklavoj eniris la [unuan] kaŝeon sur la trako, neniu spuro de ili povis esti trovita. Ili estis sekrete translokigitaj de unu kaŝejo al alia ĝis ili atingis celon, kie ili povis esti liberaj."
La tuto aktiveco kaj ekzisto de tiu sistemo estis kontraŭleĝa kaj se malkovrita tiam forte punita de la ŝtataj aŭtoritatoj. Certe, la subtera fervojo ne havis ĉefsidejon, eĉ ne skribajn materialojn. La trafikvojoj estis piede, uzante ĉarojn kaj ĉevalojn kaj ŝipojn. La vojoj mem neniam estis rektaj, por kaŝi spurojn, kaj ĉiuj tiuj stacioj kaj vojoj ankaŭ ne estis registritaj. Ne estis gazetoj, kiuj kunordigis la agadojn de la subtera tero aŭ ligis la diversajn elementojn en ĝi. Por eviti malkovron la informoj estis transdonitaj per onidiroj, buŝo al orelo. La kontrabandistoj sciis nur pri limigita nombro da stacioj laŭ la trako kaj la vojoj inter la plej proksimaj stacioj. La helpantoj al la fuĝantaj sklavoj estis liberaj nigruloj, usonaj indiĝenoj, blankaj aktivuloj en la sklaveca aboliciisma-movado kaj liberigitaj sklavoj. Inter la blankuloj, kiuj funkciigis la vojon, estis sufiĉe multaj klerikoj, kiuj vidis sklavecon kontraŭa al la etiko de Kristo.
La bezono de sekreteco estis tiel granda, ke en 1845 la propagandisto de aboliciismo Frederick Douglass grumblis en sia aŭtobiografio, ke propagandantoj de aboliciismo de sklaveco parolis pri la subteraĵo kun tia manko de malkaŝemo, ĝis ĝi fariĝos ne la suba sed la surtera fervojo. En siaj verkoj li perceptis ĉi tiujn rakontojn kiel superfluajn kaj kiel endanĝerigantajn la tutan operacion.
Kvankam la terminologio kaj sinteno al la trajno neniel indikis la ekziston de vera trajno, la kontrabandistoj ja uzis terminojn el la mondo de trajnoj, la transportmaniero, kiu prosperis en la 19a jarcento, en ilia referenco al la kontrabando. reto. La ŝirmejoj kaj ŝirmejoj laŭ la vojo estis konataj kiel "stacioj", la gvidistoj, kiuj kontrabandis la fuĝintojn, estis nomataj "kondukantoj", la sklavoj estis konsiderataj "pasaĝeroj" aŭ "ŝarĝoj" kaj homoj laŭ la vojo, kiuj kaŝis sklavojn en siaj hejmoj, estis "administrantoj de stacidomoj".
En kazoj kie fuĝantaj sklavoj estis kaptitaj, ili estis devigitaj reveni al sklaveco, tiuj kiuj estis kaptitaj helpante en kontrabandaj sklavoj estis arestitaj kaj senditaj al malliberejo.
Plej multaj scioj estis kolektitaj el la memoroj de homoj, kiuj efektive administris la organizon. Oni kalkulas, ke inter 50 000 ĝis 100 000 sklavoj trairis la vojaĝon al libereco. Ekzemple - la sklavoj en la Distrikto Kolumbio estis reduktitaj de 4 694 al 640 per "la fervojo kaj iuj kidnapoj".
Aktiveco redakti
La rezisto kontrabandis la sklavojn de la sudaj ŝtatoj kie sklaveco estis laŭleĝa, ĝis la nordaj ŝtatoj aŭ Kanado kie sklaveco estis aboliciita, tiel helpis la liberigon de miloj da sklavoj. Laŭ kalkulo farita, 100 000 sklavoj eskapis per la subtera fervojo. La pinto de la subtera fervojo estis inter 1810 kaj 1850, kaj ĝi estas konsiderata unu el la faktoroj, kiuj kondukis al la civila milito en Usono kaj al la forigo de la institucio de sklaveco. La organizon estris usonaj membroj de la aboliciisma movado. Inter la subteraj gvidantoj estis Harriet Tubman, nigra ekssklavo, kiu mem fuĝis al libereco, kaj Henry David Thoreau, unu el la plej gravaj filozofoj de la 19-a jarcento, kiu metis la teoriajn fundamentojn por civila malobeo faranta konscienca obĵeto.
Dum la plej alta agado, pli ol 1 000 sklavoj estis kontrabanditaj el la sudaj ŝtatoj ĉiujare kun la helpo de la organizo. Laŭ la leĝo pri la eskapanta sklavo el 1793, oficialuloj de sensklavaj landoj devis helpi sklavposedantojn aŭ iliajn agentojn, kiuj revenis por rekapti la fuĝintajn sklavojn, sed civitanoj kaj registaroj de multaj liberaj landoj ignoris la leĝon, kaj la subtera fervojo prosperis.
Laŭ diversaj taksoj, ĉirkaŭ 3 000 homoj partoprenis en la agadoj de la organizo, iuj agis kiel agentoj celantaj kolekti monon kaj iuj kiel kontrabandistoj aŭ tiuj, kiuj provizas kaŝejon. La landoj, al kiuj estis kontrabanditaj la liberigitaj sklavoj, estis sekuraj, ĉar ili ne redonis la fuĝantojn kaj eĉ ofertis helpon. En la landoj, al kiuj absorbiĝis la sklavoj, ili laboris kiel farmistoj kaj helpis en la starigo de diversaj bienoj.
La sklavposedantoj ne tiel facile rezignis pri siaj "posedaĵoj". Sudaj gazetoj ofte estis plenaj de anoncoj postulantaj informojn pri fuĝintaj sklavoj, kiuj eskapis, kaj ofertantaj tre malavarajn kompensojn kontraŭ ilia reveno. Konsekvence, federaciaj marŝaloj kaj privataj sklavĉasistoj vojaĝis ĝis la kanada limo por repatriigi la fuĝantojn suden.
La organizo estis perceptita kiel tiom grava minaco por sklavposedantoj kaj ludis gravan rolon en la deziro de la sudaj ŝtatoj realigi la "Leĝon pri fuĝinta sklavo" de 1850. Ĉi tiu federacia leĝo kondiĉis, ke nordaj ŝtatoj perleĝe devos helpi sklavajn kaptistojn redoni al siaj posedantoj iun ajn eskapintan sklavon kaptitan en unu el ili, do ĉie en la usona federacio.
Kun la paso de la tempo kaj la Nordo kaj la Sudo rimarkis, ke estas granda malfacileco plenumi la fuĝantajn sklavajn leĝojn, eĉ la novan promulgitan en 1850. Fakte ĝi estis la nekapablo de la federacia registaro plenumi la leĝojn, kiuj estas la ĉefa faktoro en la disiĝo. En 1861, la Usona Enlanda Milito komenciĝis. Kiam la milito disvastiĝis suden, multaj el la sklavmastroj fuĝis kunprenante siajn sklavojn sed postlasis la maljunulojn kaj malsanulojn.
La uniaj armeoj, kiuj eniris la evakuitajn teritoriojn, trovis malesperon kaj malsaton. La pluvivantoj estis transdonitaj kontraŭflue al la norda fronto kie ili estis traktitaj fare de diversaj krizhelpaj agentejoj. Tiutempe la komandanto de la Okcidenta unia Usono, generalo Grant, rajtigis la organizon de la subtera fervojo movi sklavojn de loko al loko. Tiel, la vasta reto estis malkaŝita kaj la subtera agado estis ĉesigita, la plej multaj el la aktivuloj de la organizo turnis sin al rehabilitado kaj helpo por la viktimoj de la milito.