Hamŝenida dialekto

Hamŝenida (Հոմշեցի Homŝeci lizu "la Hamŝenida lingvo", turke: Hemşince) estas arkaika okcident-armena dialekto parolata de la orienta kaj norda grupo de hamŝenidoj (Hemşinli), popolo loĝanta en nordorienta Turkio, Abĥazio, Rusio kaj Centra Azio.

Ĝi ne estas tute komprenebla kun la ceteraj armenaj lingvoj kaj dialektoj. Ĝi ne estis skribita lingvo ĝis 1995, kiam lingvisto Bert Vaux dizajnis ortografian sistemon por ĝi surbaze de la turka alfabeto; la armena alfabeto estis uzata de kristanaj enmigrintoj de Hamŝeno, kiuj aludas la lingvon kiel Homŝecma (Հոմշեցմա) en Rusio kaj Abĥazio.

Homŝenida estas parolata lingvo inter la orienta Hemŝinli, ankaŭ konata kiel la Hopa Hemŝinli, kiu loĝas en malgranda nombro de vilaĝoj en la provinco Artvin de Turkio kaj Centra Azio. La Okcidenta aŭ Rize Hamsheni estas parenca, geografie aparta grupo vivanta en Provinco Rize, kiu parolis la homŝenidan ĝis iam en la 19-a jarcento. Ili nun parolas nur turkan kun multaj pruntvortoj el la homŝenida. Tria grupo, la norda Homŝencika, kiu vivas en Rusio, Kartvelio (Abĥazio), Armenio, ankaŭ parolas la homŝenidan.

Homŝenida dialekto havas lingvajn trajtojn, kiuj indikas, ke ĝi apartenas al la okcidenta armena dialekta grupo; tamen, la du estas ĝenerale ne reciproke kompreneblaj. Homŝenida dialekto havas proksimajn ligojn al la armenaj dialektoj antaŭe trovitaj en nordorienta Turkio, precipe en Ĥodorĉur kaj, en plej malgranda mezuro, en Trabzon. Pro ĝia etendita izoleco, homŝenida enhavas multajn arkaismojn, kiuj distingas ĝin de ĉiuj aliaj armenaj dialektoj. La lingvo konservas formojn trovitajn nur en Klasika kaj Meza Armena, kaj samtempe konservas fremdajn (ĉefe arabajn kaj turkajn) gramatikajn kaj leksikajn komponentojn, kiuj estis forprenitaj de moderna armena dum la dudeka jarcento. "Homŝenida tial donas al ni unu el niaj solaj vidpunktoj pri la armena en ĝia "pura "formo", skribis Bert Vaux.

UNESKO klasifikis la homŝenidan dialekton kiel lingvon "sendube endanĝerigitan".