Krabro
La krabro (Vespa crabro) estas specio de eŭsocialaj himenopteroj de la familio de Vespedoj aspektanta kiel komuna vespo sed duoble pli granda; ĝi estas la plej granda el la eŭropaj specioj de vespoj.
 | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Krabro
 Reĝino (supro), laboristo (mezo) kaj masklo (malsupro)
| ||||||||||||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||
| Vespa crabro Linnaeus, 1758 | ||||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||||||||||||||
Priskribo
redakti
La reĝino atingas ĝis 35 mm, la laboristinoj de 18 ĝis 25 mm kaj la viroj de 21 ĝis 28 mm[1]. Flave kaj nigre striita sur la abdomeno, la kapo, la torako, la abdomeno kaj la antenoj estas iomete kaŝtankoloraj.
Nutrado
redakti
Por nutri sian abelovaron, bone kreskinta kolonio povas konsumi 500 g da insektoj ĉiutage : muŝojn, vespojn, abelojn, lokustojn, libelojn, sed ankaŭ raŭpojn kaj araneojn.
La adoltaj laboristinoj nutras sin per vegetalaj sukoj, fruktoj, forlasitaj karnoj kaj aliaj sukeraj varoj. Ĝi do havas dieton de plantovorulophytophage de prédateur.
Vivareo
redaktiEŭropo, nordo de Azio (palearktiso), Norda Afriko, sed ankaŭ Norda Ameriko.
Vivkondiĉoj
redakti
Ĝiaj jaraj kolonioj ne postvivas la unuajn malvarmojn, escepte de la junaj fekundigitajs reĝinoj.
Printempe, tiuj ĉi kreas en mortintaj arboj, sek-ŝtonaj muroj, grenejoj aŭ kamenoj, eĉ en malnovaj pajlofaskoj, amason da kompoŝto aŭ da malnovaj tukoj, en ĉarpentoj aŭ en subtegmentoj, neston el papermaĉaĵoj (maĉitaj vegetalaj fibroj) ŝirmantan la unuajn ĉelojn en kiuj ili elmetas la unuajn ovojn.
Post naskiĝo de la larvoj, la reĝinoj, kiuj postvivis ĝis tiam mem nutras ilin ĝis haŭtŝanĝo. 5 ĝis 7 semajnojn post la unua ovometo, tiuj unuaj maturaj laboristinoj senŝarĝigos tiam la reĝinon pri plej multaj laboroj. Aŭtune, la kolonio apogeas, junaj reĝinoj kaj maskloj naskiĝas, komenciĝo de sekvanta ciklo. La nestoj ofte konsistas el 5 ĝis 10 (eĉ 12) vicoj de supermetitaj platoj el alveoloj ĉiam malsupren direktaj, sed la ĝenerala formo de la nesto forte varias laŭ la loko kie ĝi estas konstruita. La koloro kaj la desegnoj de la paper varias laŭ la vegetala fibro kolektita de la laboristinoj.
Nesto havas meze 5 000 alveolojn[2]. La nesto, fine de aŭgusto, povas havi 25-litran kapaciton kaj la plej granda longo de ties granda akso (en suda regiono, ĝuste antaŭ la unuaj malvarmoj) povas atingi unu metron. La plej grandaj nestoj estas en la ĉarpentoj kaj la mkavaj arboj ĉar tiuj lokoj ofertas maksimuman alkroĉan surfacon. Ju pli la bona sezono estas longa (kazo de mediteranea areo), des pli grandaj estas la kolonioj kaj des pli la nestoj estos volumenaj fine de la sezono. La junaj maskloj kaj inoj, kiuj naskiĝos en junio aŭ julio ne partoprenas en la konstruado de la nesto. Okaze de la unuaj aŭtunaj malvarmoj, la maskloj, la inoj kaj la reĝino de la sezono mortas, same kiel la laboristinoj. La junaj ĵus fekundigitaj inoj trapasos vintron por krei novajn koloniojn.
Sistematiko
redaktiLa specio Vespa crabro estis priskribita de la sveda naturalisto Carl von Linné en 1758.
Taksonomio
redaktiEkzistas naŭ sub-specioj [3]
- Vespa crabro crabro Linnaeus, 1758
- Vespa crabro altaica Pérez, 1910
- Vespa crabro birulai Bequaert, 1931
- Vespa crabro caspica Pérez, 1910
- Vespa crabro crabroniformis Smith, 1852
- Vespa crabro flavofasciata Cameron, 1903
- Vespa crabro germana Christ, 1791 - krabro
- Vespa crabro oberthuri du Buysson, 1902
- Vespa crabro vexator Harris, 1776
Danĝereco
redakti
La piko de tiu insekto, same kiel tiuj de la aliaj vespedoj tre doloras pro la diametro de la pikilo kaj la konsisto de la veneno, sed ties tokseco estas meza (10-oble malpli ol tiu de la abela veneno[4]. Tiel, male al obstina legendo, kiu asertas ke tri pikoj mortigas homon kaj dek du sufiĉas por mortigi ĉevalon, la nombro de pikoj necesaj por mortigi adoltan homon estas inter cent kaj cent kvindek, escepte por alergiaj homoj, kiun unu sola piko povas moirtigi, aparte en kazo de angioedemo[4].
Dokumentitaj atestaĵoj kaj observoj de entomologoj opiniigas ke la krabroj estas malmulte danĝeraj, tiel longe ke oni ne agresas ĝian neston, ke oni ne tro alproksimiĝas. Ĝiaj nestoj estas plej ofte alte konstruitaj kaj malfacile alireblaj por infanoj (sed ili kelkfoje povas esti en arbotrunkoj, foliamasoj aŭ kompoŝto aŭ grundonivela anfrakto). Plie, oftas ke la nova nesto estas konstruita ĉiuprintempe estas malproksima de la antaŭa.
La krabroj plej ofte atakas nur tiujn, kiuj preterpasas proksime (malpli ol 3-4 metroj) de ilia nesto, sed la nombro de la laboristinoj, kiuj partoprenas en la atako neniam sufiĉas por mortigi bonfartan adolton. La proksimecon de atako anoncas ŝanĝo en la zumado. Ekster tiu areo, la krabro estas pacema insekto, kiun vi ne devas timigi per abruptaj gestoj. Kio estigas la krabrojn tre malpopularaj, estas la fakto ke male al la vespoj la lumo allogas ilin, kaj ilia vizito estas tre verŝajna se ilia nesto estas proksima al loĝejo. Sufiĉas ŝalti lumon en alia ĉambro por elirigi ĝin el alia ĉambro.
Se oni detruas ilian neston, ili provas rekonstrui ĝin samloke. Kiam la nesto estas en loĝata loko, kie la krabroj povas esti danĝeraj, oni povas aŭ movigi la neston fare de profesiuloj aŭ forigi la kolonion per insekticidaj ŝprucigiloj por tiu celo.
Minacoj, statuso
redaktiEstas malfacile taksi la staton de la krabraj kolonioj, pro manko de atento. La krabro estas protektita en Germanio, kaj ĝi estas konsiderita kiel utila specio de la entomologoj de plej multaj landoj. Liaj nestoj estas tamen detruitaj de la publiko, kiu pli timas ĝin ol la abelon aŭ la komunan vespon, pro ĝia grandeco kaj simileco al vespoj. Kiel la krabro, nokte aktiva[5], multe pli konsumas vaksovora tineo ol abeloj, ĝi estas utila por la abelujoj kaj, en Germanio, iuj saĝaj abelbredistoj helpas al la instalo de krabra nesto proksime al la abelujoj. Ĉar, la vaksovora tineo (Galleria mellonella) estas lepidoptera insekto de la familio Piraledoj vivantaj en Eŭropo kaj kies larvoj nutras sin per abeluja vakso, kio multe damaĝas ilin. Tiu papilio, kiu flugas de majo ĝis oktobro, havas 30 ĝis 41 mm da enverguro.
Fotaro
redakti-
Krabro, fronta vido -
Krabro, flanka vido -
Vira krabro, desupera vido -
Kapo (6mm) -
Dismetita laŭ metodo Beauchène -
Nesto de krabroj -
Nesto de krabroj -
Nesto de krabroj (1m x 0,5m)
.JPG)
Notoj kaj referencoj
redakti- ↑ Hans Bellmann. (1999)
Guide des abeilles, bourdons, guêpes kaj fourmis de Europe. delachaux & niestl.
- ↑ france Guide des insectes, de Zahradnic & Severa (Hatier) 1984, p 230
- ↑ Biolib
- ↑ 4,0 4,1 http://www.vespa-crabro.de/frelons.htm
- ↑ (2006) “Changes in Temperature and Light Alter the Flight Speed of Hornets (Vespa crabro L.)”, Physiological and Biochemical Zoology (en) 79, p. 188–193. Alirita la 31-an de aŭgusto 2009..
Vidu ankaŭ
redaktiVidu ankaŭ
redakti- La genro Vespa, kiu arigas la diversajn tipojn de krabro
- Azia vespo aŭ flavkrura vespo
Eksteraj ligiloj
redakti- Referenco Fauna Europaea : Vespa crabro angle
- ITIS
- Referenco Animal Diversity Web : Vespa crabro angle
- Referenco NCBI Taxonomy : Vespa crabro angle
- Referenco al Arkiva Biblioteko [rompita ligilo] Vespa crabro Arkivigite je 2008-06-27 per la retarkivo Wayback Machine angle
- Ni ne plu timu krabrojn ! - Enhavas toksologiajn detalojn pri la piko
