Die Forelle

La truto (Die Forelle, op. 32 / D 550) estas unu el la plej konataj lidoj ("artkanto") de Franz Schubert. La poemon verkis Christian Friedrich Daniel Schubart dum sia enkarcerigo en fortikaĵo Hohenasperg.

La muziko

Franz Schubert verkis kvin diversajn versiojn, inter novembro 1816 kaj julio 1817. La versioj diferencas jam per la tempoindikoj.

1. „modere“
2. „ne tro rapide“
3. „iom rapide“ – Ĉi-versio estas dediĉita al Anselm Hüttenbrenner. Ĝi estas konservita en fotografaĵo de 1870, la aŭtografo perdiĝis.
4. „iom vivece“.
5. „iom rapide“ – Ĉi-versio estas unuafoje publikigita en 1975, la sola kun instrumenta antaŭludo de ses taktoj.

Tonalo kaj melodio

Origine la kanto estas komponita por alta voĉo en tonalo D♭-maĵoro, la takto estas 2/4. La truto estas komponita kiel tutaĵo, do ne laŭ apartaj ripetiĝantaj strofoj (fakesprimo: trakomponita).

Variacioj

Franz Schubert uzas la temon de la kanto por la kvinteto Forellenquintett (Truta kvinteto). Franz Liszt transprenis ĝin por transkribado de la kanto por piano sen kantvoĉo.

La poemo

La poemo estis verkita en 1777 aŭ 1778 de la ŝvaba verkisto Christian Friedrich Daniel Schubart, kiu estis dum dek jaroj kontraŭjure enkarcerigita en fortikaĵo Hohenasperg de la virtemberga duko Karl Eugen.

Ŝajne naiva ĝi priskribas fiŝkaptadon, kiu nur sukcesas ĉar la fiŝkaptonto trukas kaj perturbas la kristalklaran akvon. - Schubart estis ekzilita el Virtembergo, kaj kiam li en eksterlando ne finis obstine verki provokajn, ribelemajn poemojn kaj artikolojn, la duko planis intrigon kontraŭ Schubart logante lin al virtemberga teritorio nur por tie aresti kaj enkarcerigi lin. - En tri strofoj li rakontas pri tiu intrigo per fablo pri la kaptota fiŝeto. La kvaran strofon, averton al knabinoj ne lasi sin forlogi, Schubart evidente aldonis por kamufli sian intencon.

La poemo unuafoje estis presita 1783 en la Ŝvaba almanako (Schwäbischer Musenalmanach).

Estante mem orgenisto kaj komponisto Schubart mem komponis muzikon por la poemo, ne "trakomponitan", sed ĝi ne atingis la Schubert-an konatecon.

Teksto

Franz Schubert sciis pri tiu signifo de la poemo kaj komponis la muzikon nur por la unuaj tri strofoj tiel, ke ne eblis aldoni la kvaran.

Muziko: Franz Schubert
Teksto: Christian Friedrich Daniel Schubart
Esperantigo: Ludwig Schödl

Die Forelle In einem Bächlein helle, Da schoss in froher Eil’ Die launische Forelle Vorüber wie ein Pfeil. Ich stand an dem Gestade Und sah in süßer Ruh’ Des munter’n Fischleins Bade Im klaren Bächlein zu. Ein Fischer mit der Rute Wohl an dem Ufer stand, Und sah’s mit kaltem Blute, Wie sich das Fischlein wand. So lang dem Wasser Helle, So dacht ich, nicht gebricht, So fängt er die Forelle Mit seiner Angel nicht. Doch endlich ward dem Diebe Die Zeit zu lang. Er macht Das Bächlein tückisch trübe, Und eh’ ich es gedacht, So zuckte seine Rute, Das Fischlein zappelt d’ran, Und ich mit regem Blute Sah die Betrogene an. de Schubert ne muzikigita: Die ihr am goldenen Quelle Der sicheren Jugend weilt, Denkt doch an die Forelle, Seht ihr Gefahr, so eilt! Meist fehlt ihr nur aus Mangel Der Klugheit, Mädchen, seht Verführer mit der Angel! Sonst blutet ihr zu spät!

La truto. En riveret' malvarma ja en petola ag' kaprica truto ĉarma saltetis kiel sag'. Mi staris ĉe la bordo, rigardis kun plezur' la fiŝon en akordo kun rivereta pur'. Malice kun intenco ĉe l' bordo gvatis vir' kun vergo, kun fimenso, la truton kun dezir'. Se l' akva kristaleco nur restos, pensis mi, al fiŝa libereco atencus vane li. Sed nun senpacience la fiŝkaptont' aĉigis akvon li intence kaj jam el ĝia ond' trompitan truton tiras, kaptita, kaptita ho karul'. La koron vi disŝiras, amata, vi ĉarmul'!

Literaturo

• Werner Aderhold et al. (Hrsg.): Franz Schubert: Verzeichnis seiner Werke in chronolog. Folge; [der kleine Deutsch]. Bärenreiter/Deutscher Taschenbuch-Verlag; Kassel; Basel; Wien/München 1983, ISBN 3-423-03261-8.
• Dietrich Fischer-Dieskau: Auf den Spuren der Schubert-Lieder. Bärenreiter/Deutscher Taschenbuch-Verlag; Kassel; Basel; Wien/München 1976, ISBN 3-423-01178-5.

Eksteraj ligiloj

• Die Forelle: Liberaj muziknotoj por elŝuti de International Music Score Library Project.
• La teksto de la kanto Arkivigite je 2013-10-17 per la retarkivo Wayback Machine
• Muzikigo de Schubert (mp3) Arkivigite je 2009-05-09 per la retarkivo Wayback Machine