Ordinara onopordo
Ordinara onopordo (Onopordum acanthium), ankaŭ nomata dorna onopordo, skota kardo kaj lana kardo, estas plantspecio el la subfamilio ''Carduoideae'' de la familio Asteracoj (Asteraceae).
 | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 ordinara onopordo (Onopordum acanthium)
| ||||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| ordinara enotero Oenotera biennis L. | ||||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||||||
Priskribo
redakti
Ordinara onopordo estas dujara herba planto: en sia unua kreskojaro ĝi formas folirozedon; en la dua jaro ĝi kreskas de 0,5 ĝis 3 m kaj havas diametron de 1,5 m. La plantan korpon kovras araneretaj haroj. La ĝis pli ol unu metron longaj [1] folioj estas ovoformaj kaj plumecaj, ondaj kaj dornaj. La rando estas denta. La malsupraj randoj formas ĉe la tigo dornajn flugilojn.
La pinte starantaj grandaj, pli ol 5 cm larĝaj[1] kapituloj estas globformaj. Ilin ĉirkaǔas dornaj involukrofolioj.[1] Ekzistas nur tubetfloroj, kiuj estas purpurruĝaj. Post la finflorado la kapituloj ŝveliĝas kaj produktas 8.500 ĝis 40.000 semojn.
La kromosomnombroestas 2n = 34.[2]
Ekologio
redaktiLa ordinara onopordo estas dujara planto , kiu formas en la unua jaro ĝis 1 m larĝa rozedo kun profunda pivotradiko. La planto ŝajnas pro kompleta refleksio de la lumo dense grize pelta.[1]
La folioflugiloj de la tigoj stabiligas la grandan planton en la ŝtormo. La dornoj evitas formanĝadon. Tiuj karakterizaĵoj estas kserofitaj adaptadojn al sekaj kreskejoj.[1]
La planto floras de julio ĝis aǔgusto..[1]
Apud abeloj , vespoj kaj papilioj ankaŭ sirfidoj, vizitas la floroj por kolekti polenojn.[1]
La fruktoj estas oleriĉaj arĥenoj. La semoj vivas longe kaj estas multaj jaroj ĝermkapablaj.[1]
Disvastigo
redaktiOnopordo originas el submediteraneaj regionoj. Ein Usono ĝi estas neofito (invasiva planto). A planto preferas sekaj someroj sur sablaj lomaj kaj kalkaj grundoj.
Sistematiko
redaktiOnopordum acanthium estis unuafoje priskribita 1753 fare de Carl von Linné en Species Plantarum.[3] La scienca nomo Onopordum acanthium signifas „dorna onopordo“.
Oni distingas jenajn subspeciojn[4]:
- Onopordum acanthium subsp. acanthium
- Onopordum acanthium subsp. ceretanum (SENNEN) ARÈNES: Ĝi hejmiĝas en Francujo.[4]
- Onopordum acanthium subsp. gautieri (ROUY) BONNIER (syn.: Onopordum gautieriROUY): Ĝi aperis en Francujo.[4]
- Onopordum acanthium subsp. gypsicola G. GONZÁLEZ & AL.: Ĝi hejmiĝas en Hispanujo.[4]
Uzado
redaktiKelkaj plantpartoj estas uzevblaj de la homo, ekzemple la floraroj, kies bazoj gustumas kiel artiŝoko. La semoj estas (25% oleo) estas elpresebla al oleo. La floroj enhavas onopordopikrino, flavonglikosido kaj tenino. Dubas, ĉu la drogo havas pozitivan efikon al la koro.
Historio
redaktiTiu kardosimilan planton nomiĝas en Skotlando „skota kardo “ („Scotch / Scottish Thistle“) aǔ „kotona kardo“ („Cotton Thistle“) pro ĝia kotonsimilaj semoj (tial ankaŭ ĝi nomiĝas en Svedujo „Ulltistel“ - „lana kardo“). La planto estas de la 13a jarcento la blazonoplanto de Skotlando kaj de la domo Stuart.
Bildoj
redakti-
floraro en plena florado -
folioj, kun densa feltaĵo
Referencoj
redakti- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 “”.
- ↑ “”.
- ↑ Carl von Linné: Species Plantarum. Band 2, Lars Salvius, Stockholm 1753, S. 827 (Ŝablono:Digitalisat).
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Werner Greuter (2006+): Compositae (pro parte majore). – In: W. Greuter & E. von Raab-Straube (ed.): Compositae. Euro+Med Plantbase - the information resource for Euro-Mediterranean plant diversity. Datenblatt Onopordum acanthium In: Euro+Med Plantbase - the information resource for Euro-Mediterranean plant diversity.
Citaĵa eraro <ref> etikedo kun la nomo "Ellenberg" difinita en <references> ne estas uzata en antaŭa teksto.; $2
<ref> etikedo kun la nomo "Austin+al1952" difinita en <references> ne estas uzata en antaŭa teksto.; $2Literaturo
redakti- Wolfgang Frey, Andrea Hauser: Onopordetum acanthii (Eselsdistel-Gesellschaft) im mittleren und unteren Unstruttal: Lebensstrategien in einer wärmeliebenden Ruderalgesellschaft. In: Haussknechtia. Beiheft. Band 6, 1996, 84 S.
- Margot Spohn, Marianne Golte-Bechtle: Was blüht denn da? Die Enzyklopädie: über 1000 Blütenpflanzen Mitteleuropas. Kosmos, Stuttgart 2005, ISBN 3-440-10326-9.
- Hans Braun (Begr.), Dietrich Frohne: Heilpflanzenlexikon: ein Leitfaden auf wissenschaftlicher Grundlage. 7. Auflage. Wissenschaftliche Verlagsanstalt, Stuttgart 2002, ISBN 3-8047-1897-3.
- K. G. Beck: Biennial thistles. In: R. L. Sheley, J. K. Petroff (Hrsg.): Biology and Management of Noxious Rangeland Weeds. Oregon State University Press, Corvallis, Oregon 1999, ISBN 0-87071-461-9, S. 145–161.
- R. H. Callihan, T. W. Miller: Idaho’s Noxious Weeds. Scotch Thistle. 1998, Zugriff am 6. Dezember 2011.
- J. Davison, I. Hackett: Scotch thistle control in Nevada. Fact sheet – College of Agriculture, University of Nevada-Reno Cooperative Extension 1986.
- Muad Grieve: A Modern Herbal: The Medicinal, Culinary, Cosmetic and economic Properties, Cultivation and Folk-Lore of Herbs, Grasses, Fungi, Shrubs & Trees with Their Modern Scientific Uses. Dover Publications, Inc., New York 1971.
- J. F. Hooper, J. A. Young, R. A. Evans: Economic evaluation of Scotch thistle suppression. In: Weed Science. Band 18, Nr. 5, 1970, S. 583–586 (JSTOR 4041880).
- Ladislav Mucina: Syntaxonomy of the Onopordum acanthium communities in temperate and continental Europe. In: Vegetatio. Band 81, Nr. 1–2, 1989, S. 107–115, DOI: 10.1007/BF00045516.
- H. A. Roberts, R. J. Chancellor: Periodicity of seedling emergence and achene survival in some species of Carduus, Cirsium, and Onopordum. In: Journal of Applied Ecology. Band 16, Nr. 2, 1979, S. 641–647 (JSTOR 2402538).
- A. Vezina, M. M. Grandtner: Nouvelle station d’Onopordum acanthium L. au Québec. In: Le Naturaliste Canadien. Band 107, 1980, S. 45–47.
Eksteraj ligiloj
redakti- Ordinara onopordo. W: FloraWeb.de. germane
- Ŝablono:BiolFlor
- Ŝablono:BIB
- Ŝablono:InfoFlora
- Verbreitung auf der Nordhalbkugel aus: Eric Hultén, Magnus Fries: Atlas of North European vascular plants. 1986, ISBN 3-87429-263-0 bei Den virtuella floran. (schwed.)
- Thomas Meyer: Datenblatt mit Bestimmungsschlüssel und Fotos bei Flora-de: Flora von Deutschland (alter Name der Webseite: Blumen in Schwaben)
- Wissenswertes zur Eselsdistel
- Pflanzenlexikon
