Letohrad
Letohrad estas urbo en pentrinda cismontaro de Orlica montaro en Ĉeĥio, regiono Pardubice, 8 km sudoriente de urbo Žamberk kaj 12 km nordoriente de distrikta urbo Ústí nad Orlicí. Vivas ĉi tie 6 503 loĝantoj (2023). Ĝis la jaro 1950 Letohrad nomiĝis Kyšperk. Tiu nomo estis derivita de nomo Geiersberg (Supí hora - Vulturmonto), de estinta ĉi tiea rabista burgo, unue menciita en la jaro 1308 kaj neniigita dum husanaj militoj.
| Letohrad (Kyšperk) | |||
| germane Geiersberg | |||
| urbo | |||
 Barokaj domoj en placo en Letohrad
| |||
|
|||
| Oficiala nomo: Letohrad | |||
| Ŝtato |  Ĉeĥio
| ||
|---|---|---|---|
| Regiono | Regiono Pardubice | ||
| Distrikto | Distrikto Ústí nad Orlicí | ||
| Administra municipo | Letohrad | ||
| Historia regiono | Bohemio | ||
| Montaro | Suborlica montetaro | ||
| Memorindaĵoj | Kyšperk burgo, Letohrad kastelo | ||
| Muzeoj | Muzeo de metioj, Muzeo Letohrad | ||
| Rivero | Tichá Orlice | ||
| Situo | Letohrad | ||
| - alteco | 372 m s. m. | ||
| - koordinatoj | 50° 02′ 00″ N 16° 30′ 00″ O / 50.03333 °N, 16.50000 °O (mapo) | ||
| Areo | 23,55 km² (2 355 ha) | ||
| Loĝantaro | 6 503 (2023) | ||
| Denseco | 276,14 loĝ./km² | ||
| Unua skribmencio | 1513 municipo | ||
| - unua skribmencio | 1308 burgo | ||
| Horzono | MET (UTC+1) | ||
| - somera tempo | MET (UTC+2) | ||
| Poŝtkodo | 561 51 | ||
| NUTS 3 | CZ053 | ||
| NUTS 4 | CZ0534 | ||
| NUTS 5 | CZ0534 580538 | ||
| Katastraj teritorioj | 4 | ||
| Partoj de urbo | 4 | ||
| Bazaj setlejunuoj | 6 | ||
  Situo enkadre de Ĉeĥio
| |||
 Vikimedia Komunejo: Letohrad
| |||
| Retpaĝo: www.letohrad.cz | |||
 Portalo pri Ĉeĥio
| |||
La najbaraj municipoj de la setlejo estas Písečná, Mistrovice, Dolní Dobrouč, Hnátnice, Šedivec, Verměřovice, Petrovice, Nekoř kaj Lukavice.
Historio redakti
La unua skriba mencio pri la urbo mem devenas nur el la jaro 1513. Jam en la 16-a jarcento Kyšperk akiris iujn urborajtojn, sed signifa ekonomia disvolvo estis ligata nur kun familiaro Vitanovský el Vlčkovice, al kiu la urbeto apartenis en la 17-a jarcento.
Loĝantaro redakti
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 1869 | 3 461 |
| 1880 | 3 543 |
| 1890 | 3 656 |
| 1900 | 3 863 |
| 1910 | 4 189 |
| 1921 | 4 225 |
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 1930 | 4 523 |
| 1950 | 4 092 |
| 1961 | 4 844 |
| 1970 | 5 078 |
| 1980 | 5 624 |
| 1991 | 6 203 |
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 2001 | 6 283 |
| 2014 | 6 316 |
| 2016 | 6 238 |
| 2017 | 6 283 |
| 2018 | 6 315 |
| 2019 | 6 402 |
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 2020 | 6 406 |
| 2021 | 6 170 |
| 2022 | 6 377 |
| 2023 | 6 503 |
Memorindaĵoj redakti
Kastelo redakti
En la jaroj 1680-1685 konstruigis ĉi tie Hynek Jetřich Vitanovský el Vlčkovice kastelon kaj hospitalon. Proksime de la kastelo li konstruigis ankaŭ kastelan kapelon, nuntempan preĝejon de Sankta Venceslao. Post la jaro 1730 grafino Terezie Bred el Špandava rekonstruadis la kastelon. La plibeligadon de la kastelo daŭrigis ĉirkaŭ la jaro 1900 ankaŭ Karel Stubenberg, kiu aranĝis fasadon en pseŭdoklasikisma stilo. Pli malfrue estis aranĝataj nur interioroj. En la kastelo nuntempe estas hotelo, restoracio, gimnazio, artlernejo kaj urba biblioteko. Apud la kastelo etendiĝas romantike aranĝita parko kun empira akvujo, altano kaj artefarita groto kun belvidejo.
Preĝejo redakti
La preĝejo elstaras per riĉa interna ornamo, stukaĵo estas laboro de G. Maderna. Partoj de la ĉefa altaro estas statuoj de Sankta Adalberto kaj Sankta Prokopo kaj bildo "Morto de Sankta Venceslao", verko de pentristo Christian Sambach el la jaro 1785. Super la ĉefaltaro estas bildo de Sankta Ludmila de nekonata aŭtoro el la 2-a duono de la 19-a jarcento. Sur flankaj altaroj estas bildoj de Sankta Familio kaj de Sankta Johano Nepomuka de loka pentristo Jan Umlauf. La predikejo kun statuo de Sankta Johano Baptisto devenas el la jaro 1786, orumita lignoskulptaĵo de la sama sanktulo ornamas kovrilon de la baroka sabloŝtona baptujo el kvardekaj jaroj de la 18-a jarcento. En la preĝejo estas entombigitaj grafino Terezie Marcolini-Feretti kaj grafo Hynek Jetřich Vitanovský el Vlčkovice. Apud proksima sonorilejo estas memorejo de nacivekiĝinto František Vladislav Hek, kiu en Letohrad mortis kaj estas ĉi tie enterigita.
Ceteraj vidindaĵoj redakti
Sur la urboplaco staras baroka mariakulta kolono, verko de la skulptisto Antonín Appeller el Litomyšl el la jaro 1725. Starigis ĝin grafo Joachim Harrach kiel dankesprimo por tio, ke pesta epidemio tiutempe evitis Kyšperkon. La sabloŝtona kolono estas 15 m alta kaj ornamas ĝin statuoj de Virgulino Maria, Sankta Karlo el Borrome, Sankta Floriano, Sankta Roĥo, Sankta Sebastiano.
Sur norda kaj orienta flankoj de la urboplaco staras burĝaj domoj kun arkaĵaro el la jaroj 1647 - 1680.
La Urba muzeo prezentas historion de la urbo, alumetfaradon, signifajn personojn el Letohrad, popolvestojn kaj lokajn metiojn. Interesa eksponaĵo estas sledo de imperiestro Napoleono, per kiu li forfuĝis el Rusio.
En estinta forĝejo el la jaro 1750, nomata Nový dvůr (Nova korto) troviĝas Muzeo de metioj. La ekspozicioj pri kvardek metispecoj, tipaj por la regiono, enhavas kelkajn unikajn eksponaĵojn, ekzemple modelon de muelejo el la jaro 1905, aŭ metiistan ateston de mielkukisto el la jaro 1913.
En antaŭurbo nomata Orlice staras monumenta baroka preĝejo de Ĉielenpreno de Virgulino Maria el la jaro 1711 konstruita de loka konstruisto O. Castelli.
Proksime de la urbo sur monteto situas kapelo kun ambitoj de Sankta Johano Nepomuka. Ĝi ekestis en la jaro1736 kaj havas horizontalan formon de kvinangula stelo, simbolo de tiu ĉi sanktulo, kaj kvin ambitojn ornamitajn per bulbaj turetoj. La ambitoj enhavas kalvarian vojon el ĉirkaŭ la jaro 1866, kies aŭtoro estas pentristo Dominik Umlauf. Al la kapelo kondukas tilia aleo.
Malantaŭ la norda rando de la urbo estas la dua plej malnova fazanejo en Ĉeĥio, fondita en la jaro 1628. Ĝi estas natura memoraĵo.
-
Kastela parko en Letohrad -
Evangeliana preĝejo en Letohrad -
Kastelo en Letohrad
Literaturo redakti
- Marek Podhorský: Pardubický kraj. Eldonis freytag & berndt, eldonejo en Prago en j. 2004.
- Dr. E. Poche, DrSc. a kol. – Umělecké památky Čech. Eldonis Akademia en Prago en j. 1978.