Vikipedio

Utaha junipero

Utaha junipero, Juniperus osteosperma (sin. J. utahensis), estas arbedo aŭ malgranda arbo atinganta 3–6 m (malofte ĝis 9 m) alta. Ĝi apartenas al sudokcidenta Usono, en Utaho, Nevado, Arizono, okcidenta Nov-Meksiko, okcidenta Kolorado, Vajomingo, Suda Montano, Suda Idaho kaj orienta Kalifornio. Ĝi kreskas en moderaj altecoj de 1,300-2,600 metroj (4,300-8,500 futoj), sur sekaj grundoj, ofte kune kun Pinus monophylla.

Kiel legi la taksonomionVikipedio:Kiel legi la taksonomion
Kiel legi la taksonomion
Utaha junipero
Utaha junipero montrante distingan formon kaj foliojn
Utaha junipero montrante distingan formon kaj foliojn
Biologia klasado
Divizio: Pinophyta
Klaso: Pinopsida
Ordo: Pinaloj Pinales
Familio: Cipresacoj Cupressaceae
Genro: Juniperus
Specio: osteosperma
Konserva statuso
{{{220px}}}
Konserva statuso: Malplej zorgiga[1]
Natura teritorio
Natura teritorio
Natura teritorio
Aliaj Vikimediaj projektoj
Sistematiko en Vikispecioj
Komunejo pri Utaha junipero
v • d • r
Folioj de utaha junipero (Juniperus osteosperma), inaj konusoj kaj masklaj konusoj, kaj (centraj) galoj

Priskribo redakti

La ŝosoj estas sufiĉe dikaj kompare kun plej multaj juniperoj, kun diametro de 1,5–2 mm. La folioj estas aranĝitaj laŭ kontraŭaj paroj aŭ triopaj volvaĵoj ; la plenkreskaj folioj estas skvamecaj, 1–2 mm longaj (ĝis 5 mm sur plumbaj ŝosoj) kaj 1-1,5 milimetrojn (0,039-0,059 colo) larĝaj. La novaj folioj (nur sur junaj plantidoj) estas pinglosimilaj, longaj 5–10 mm. La konusoj estas berosimilaj, kun diametro de 8–13 milimetroj (0.31–0.51 coloj), blubrunaj kun blankeca vakseca florado, kaj enhavas unu semon (malofte du); ili maturiĝas en ĉirkaŭ 18 monatoj kaj estas manĝataj de birdoj kaj malgrandaj mamuloj.[2] La masklaj strobiloj longas 2–4 milimetrojn (0.079–0.157 coloj), kaj liberas sian polenon komence de printempo. Ĝi estas plejparte dioika kun ambaŭ seksoj sur la sama planto, sed ĉirkaŭ 10% de plantoj estas monoikaj, produktante konusojn de nur unu sekso.

 
Utah Juniper-gajloj

Ekologio redakti

La plantoj ofte portas multajn gajlojn kaŭzitajn de la Junipera apeksa muŝeto Oligotrophus betheli (Bibionomorpha: Cecidomyiidae) en siaj folioj; estas distingaj palviolpurpuraj, produktitaj en aretoj de 5-20 kune, ĉiu gajlo de 1-2 centimetroj (0.39-0.79 colo) de diametro, kun densaj modifitaj disvastiĝantaj skamecaj folioj 6-10 milimetrojn (0.24-0.39 colo) longaj kaj 2-3 milimetrojn (0.079-0.118 colo) larĝaj ĉe la bazo.

Semoj estas disvastigita de diversaj mamuloj kaj birdoj. Mamuloj inkluzivas (plejparte la nigravostan kuniklon Lepus californicus ) ronĝulojn kaj malpli multe kojotojn (Canis latrans).[3] Plej rimarkinda inter la birdoj, kiuj disigas juniperajn berojn, estas la Ursula solitario (Myadestes townsendi).[4]

 
Juniperus osteosperma plantido laŭ I-80 en nordorienta Nevado

Ĉe homoj redakti

Indianoj kiel la Havasupaioj uzis la ŝelon por diversaj celoj, inkluzive litojn, kaj manĝis la konusojn kaj freŝajn kaj en kukoj.[5] La Havasupaioj uzis la gumon por fari protektan kovron super vundoj. Aldone, la Iavapaio donadis al siaj virinoj teon el la folioj por trankviligi iliajn kuntiriĝojn post la nasko, kaj fumigis ilin per fumo el la folioj metitaj super varmajn karbojn. La navahoj balaas siajn spurojn per branĉoj de la arboj por ke la morto ne sekvu ilin.[6]

Malgranda kvanto de maturaj beroj povas esti manĝita kiel krizmanĝaĵo aŭ kiel salvieca kondimento por viando. La sekigitaj beroj povas esti rostitaj kaj muelitaj en kafosurogaton.[7]

Utaha junipero estas aroma planto. Esenca oleo eltirita de la trunko kaj membro estas elstara en α-pineno, δ-3-kareno kaj cis-tujopseno. Esenca oleo eltirita de la folio estas elstara en kamforo kaj bornila acetato.[8]

Vidu ankaŭ redakti

  • Pinyon-juniper woodland

Referencoj redakti

  1. ↑ Farjon, A. (2013). “Juniperus osteosperma”, IUCN Red List of Threatened Species 2013, p. e.T42241A2965708. doi:10.2305/IUCN.UK.2013-1.RLTS.T42241A2965708.en. 
  2. ↑ Little, Elbert L.. [1980] (1994) The Audubon Society Field Guide to North American Trees: Western Region, ‑a eldono, Knopf, p. 317. ISBN 0394507614.
  3. ↑ (January 1999) “Seed and seedling ecology of piñon and juniper species in the pygmy woodlands of western North America”, The Botanical Review 65 (1), p. 1–38. doi:10.1007/bf02856556. 
  4. ↑ (July 1982) “Juniper Berries as an Exclusive Winter Forage for Townsend's Solitaires”, American Midland Naturalist 108 (1), p. 34. doi:10.2307/2425289. 
  5. ↑ Whitney, Stephen. (1985) Western Forests (The Audubon Society Nature Guides). Nov-Jorko: Knopf, p. [htt://archive.org/details/westernforests00whit/e/371 371]. ISBN 0-394-73127-1.
  6. ↑ Peattie, Donald Culross. (1953) A Natural History of Western Trees. Nov-Jorko: Bonanza Books, p. 265–66.
  7. ↑ Elias, Thomas S.. [1982] (2009) Edible Wild Plants: A North American Field Guide to Over 200 Natural Foods. New York: Sterling, p. 194, 197. ISBN 978-1-4027-6715-9. OCLC 244766414.
  8. ↑ Wilson TM, Poulson A, Packer C, Marshall J, Carlson RE, Buch RM . “Essential oils of whole tree, trunk, limbs and leaves of Juniperus osteosperma from Utah”, Phytologia 101 (3), p. 188–193. 

Literaturo redakti

  • R.P. Adams. Junipers of the World: The genus Juniperus. Trafford Publishing ISBN 1-4120-4250-X

Eksteraj ligiloj kaj noto redakti

Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Utaha_junipero&oldid=8077169"