Bibliaj manuskriptoj de Kumrano

La Bibliaj manuskriptoj de Qumran estas ĉiuj tiuj manuskriptoj de Qumran kiuj entenas kopiojn de manuskriptoj apartenantaj la Masora Biblio. Ili estas la plej antikvaj Fontoj de la hebrea teksto de la Biblio, rimarkinda ero de la Manuskriptoj de la Morta Maro kaj estas komplementaj al la Nebibliaj manuskriptoj de Qumran.

Ilia malkovro alportas lumon sur la malsamoj inter la versio de la Malnova Testamento. Antaŭe oni pensi ke la malsamoj inter la greklingva Septuaginto kaj la Masora Biblio ŝuldiĝus al eraroj de transskribumaj kaj transliterumaj aŭ tradukaj de la tradukistoj de la Septuaginto. Nun tiu hipotezo estas preterlasenda, ĉar la septuaginto estas identa al iuj hebrelingvaj manuskriptoj malkovritaj en Qumran.

Klasifikado

Ĉi tie oni sekvas la klasifikadon de Emanuel Tov laŭ kiu tiuj maniskriptoj prefere divideblas tiel:

Manuskriptoj pramasoraj. Kiel konate, la Masoretoj selektis kaj vokalizis la bibliajn tekstojn. Preskaŭ la duono de la qumranaj manuskriptoj apartenas al tiu kategorio, ĉirkaŭ 47%. Tio konfirmas la aŭtoritatecon de tiuj tekstoj malkovritaj.
Manuskriptoj antaŭ-samarianaj. Samarianoj adoptis kaj adaktis version de la hebrea teksto pli antikvan ol tiu trovitan en Qumran. Tiuj manuskriptoj (ĉirkaŭ 2.5% de la tuto) havas la apartaĵoj de la Samariana Pentateŭko. Tiu teksto estas antikva almenaŭ kiel la Kronikoj. Malgraŭ ke la Kronikoj estas sinoptikaj kun la Genezo, la qumrana teksto estas simila al la Kronikoj kaj ne al la masora teksto.
'Tekstoj de la Septuaginta (ĉirkaŭ 3.5%). Originaj tradukoj de iuj libroj de la Malnova Testamento estis bazitaj sur malsama teksto ol tiu pra-masora. Iuj hebreaj manuskriptoj, inter kiuj 4QJer $^{b,d}$ parte similas al la Septuaginto.

Granda parto de la manuskriptoj (ĉirkaŭ 47%) similas al neniu el la menciistaj versioj. Tov justigas tiel la motivon de tiu klasifikado: Ili similas, foje elstarmaniere, al la Masora Teksto, aŭ la Samariana Pentateŭko aŭ al la Septuaginto, sed la ne-similaj estas en malakordo ankaŭ kun aliaj tekstoj sammaniere. Krome ili entenas pasaĵojn neĉeestajn en kelkaj aliaj tekstoj ^[1]

Formiĝo de la Malnova Testamento

Versioj sinsekvaj

Sekve de la analizo pri la enhavoj de tiuj manuskriptoj, iuj spertuloj ^[2] akordiĝas en tiu aserto:Kiam la unuaj versioj de la libroj de la Malnova Testamento estis komplete redaktitaj, ili ekestis konsideritaj aŭtoritatecaj kaj cirkuligitaj kiel tiaj. Sed sekve estis skribitaj kaj cirkuligitaj reviziitaj eldonoj aranĝitaj por anstataŭi la antaŭajn.ììì Sed la anstatuigo estis nur parte sukcesa tiel ke, la antaŭaj redaktaĵoj daŭrigis esti estimataj kaj legataj. En la hebrea-izraela medio, la nova eldono kiu poste fariĝis la masora teksto (preskaŭ identa al la versio entenata en la Vulgato, en la Peshitta, kaj en la Codex Vaticanus) anstataŭis la antaŭajn tekstojn. Tial la antaŭaj eldonoj uzitaj en lokoj, geografie kaj sociologie necentraj, kiel ekzemple la deponejo de Qumran kaj la diversaj manuskriptoj kiaj la greklingva Septuaginta traduko [pretigita en la antikva Egiptio) daŭris esti uzataj. Tiuj unuaj versioj estis hazarde konservitaj por la posteularo en la Septuaginto kaj pere de la malkovroj de Qumran.

Libro de Jeremia

La malsamoj inter la masora teksto unuflanke, 4QJer $^{b,d}$ (unu la bibliaj manuskriptoj de Qumran) kaj la septuaginto aliflanke, estas rekonebla en du precipaj areoj kun specifaj karakterizoj, kiuj alskribigas tiujn tekstojn al du tradicioj profunde malsamaj:

La lungo: la origina septuaginto longas unu sesaĵo de la masora teksto. Mankas vortoj, frazoj, periodoj kiuj male troviĝas en la Vulgato, en la Peshitta, kaj en la vatikanaj manuskriptoj. Tiu karakterizo reflektiĝas en 4QJer $^{b,d}$ .
La ordo de la teksto: la origina septuaginto havas malsaman ordon kompare kun la masora teksto. Ekzemple, 23, 7-8 de la masora teksto troviĝas post 23,40, en la origina Septuaginto.

Enhavo

Ofteco de la libroj trovitaj

Libroj listigitaj laŭ la nombro de la manuskriptoj trovitaj.^[3]

Libro	Nombro de manuskriptoj trovitaj
Psalmaro	39
Readmono	33
Libro de Enoch	25
Genezo	24
Jesaja	22
Libro de la Jubileoj	21
Eliro	18
Levidoj	17
Nombroj	11
Minoraj profetoj	10
Libro de Danielo	8
Jeremia	6
Ezekielo	6
Ijob	6
unua kaj dua de Samulo	4

Entute ili estas: ĉirkaŭ 250.

Listo de la fragmentoj

**Tanako en Qumran**
Nomo	Enhavoj	#	Lingvo	subporto
1Q1	Genezo		Hebrea	pergameno
1Q2	Eliro		Hebrea	pergamen
1Q3	Levidoj		Paleohebrea	pergameno
1Q4	Readmono	a	Hebrea	pergameno
1Q5	Readmono	b	Hebrea	pergameno
1Q6	Juĝistoj		Hebrea	pergameno
1Q7	1-2 de Samuelo		Hebrea	pergameno
1Q8	Jesaja	b	Hebrea	pergameno
1Q9	Ezekielo		Hebrea	pergameno
1Q10	Salmi	a	Hebrea	pergameno
1Q11	Psalmaro	b	Hebrea	pergameno
1Q12	Psalmo 44		Hebrea	pergameno
1Q13	Tefila dekalogo		Hebrea	pergameno
1Q71	Daniele	a	Ebraico	pergameno
1Q72	Danielo	b	Hebrea	pergameno
1QIs^a	Jesaja	a	Hebrea	pergameno
1QIs^b	Jesaja	b	Hebrea	pergameno
2Q1	Genezo		Hebrea	pergameno
2Q2	Eliro	a	Hebrea	pergameno
2Q3	Eliro	b	Hebrea	pergameno
2Q4	Eliro	c	Hebrea	pergameno
2Q5	Levidoj	en	Paleohebrea	pergameno
2Q6	Nombroj	a	Hebrea	pergameno
2Q7	Nombroj	b	Hebrea	pergameno
2Q8	Nombroj	c	Hebrea	pergameno
2Q9	Nombroj	d	Hebrea	pergameno
2Q10	Readmono 1	a	Hebrea	pergameno
2Q11	Readmono	b	Hebrea	pergameno
2Q12	Readmono 10	c	Hebrea	pergameno
2Q13	Jeremia	Hebrea	pergameno
2Q14	Psalmoj 103-104		Hebrea	pergameno
2Q15	Ijob 3		Hebrea	pergameno
2Q16	Rut	a	Hebrea	pergameno
2Q17	Rut	b	Hebrea	pergameno
3Q1	Ezekielo 16		Hebrea	pergameno
3Q2	Psalmo 2		Hebrea	pergameno
3Q3	Plorkantoj	Hebrea	pergameno
4Q1	Genezo-Eliro	a	Hebrea	pergameno
4Q2	Genezo	b	Hebrea	pergameno
4Q3	Genezo	c	Hebrea	pergameno
4Q4	Genezo	d	Hebrea	pergameno
4Q5	Genesi	e	pergameno
4Q6	Genezo	f	Hebrea	pergameno
4Q7	Genezo	g	Hebrea	pergameno
4Q8	Genezo	h	Hebrea	pergameno
4Q9	Genezo	j	Hebrea	pergameno
4Q10	Genezo	k	Hebrea	pergameno
4Q11	Genezo-Eliro	l	Paleohebrea	pergameno
4Q12	Genezo	m	Paleohebrea	pergameno
4Q13	Eliro	b	Hebrea	pergameno
4Q14	Eliro	c	Hebrea	pergameno
4Q15	Eliro	d	Hebrea	pergameno
4Q16	Eliro	e	Hebrea	pergameno
4Q17	Eliro-Levidoj	f	Hebrea	pergameno
4Q18	Eliro	g	Hebrea	pergameno
4Q19	Eliro	h	Hebrea	pergameno
4Q20	Eliro	j	Hebrea	pergameno
4Q21	Eliro	k	Hebrea	pergameno
4Q22	Eliro	m	Paleohebrea	pergameno
4Q23	Lev-Nom	a	Hebrea	pergameno
4Q24	Levidoj	b	Hebrea	pergameno
4Q25	Levidoj	c	Hebrea	pergameno
4Q26	Levidoj	d	Hebrea	pergameno
4Q26a	Levidoj	e	Hebrea	pergameno
4Q26b	Levidoj	g	Hebrea	pergameno
4Q27	Nombroj	b	Hebrea	pergameno
4Q28	REadmono	a	Hebrea	pergameno
4Q29	Readomono	b	Hebrea	pergameno
4Q30	Readomono	c	Hebrea	pergameno
4Q31	Readomono	d	Hebrea	pergameno
4Q32	Readomono	e	Hebrea	pergameno
4Q33	Readomono	f	Hebrea	pergameno
4Q34	Readomono	g	Hebrea	pergameno
4Q35	Readomono	h	Hebrea	pergameno
4Q36	Readomono	i	Hebrea	pergameno
4Q37	Readomono	j	Hebrea	pergameno
4Q38	Readomono	k1	Hebrea	pergameno
4Q38a	Readomono	k2	Hebrea	pergameno
4Q38b	Readomono	k3	Hebrea	pergameno
4Q39	Readomono	l	Hebrea	pergameno
4Q40	Readomono	m	Hebrea	pergameno
4Q41	Readomono	n	Hebrea	pergameno
4Q42	Readomono	o	Hebrea	pergameno
4Q43	Deuteronomio	p	Hebrea	pergameno
4Q44	Readomono	q	Hebrea	pergameno
4Q45	Readomono	r	Paleohebrea	pergameno
4Q46	Readomono	s	Paleohebrea	pergameno
4Q47	Josuo	a	Hebrea	pergamena
4Q48	Josuo	b	Hebrea	pergamena
4Q49	Juĝistoj	Hebrea	pergamena
4Q50	Juĝistoj	b	Hebrea	pergamena
4Q51	Samuelo	a	Hebrea	pergamena
4Q52	Samuelo	b	Hebrea	pergamena
4Q53	Samuelo	c	Hebrea	pergamena
4Q54	Reĝoj		Hebrea	pergamena
4Q55	Jesaja	a	Hebrea	pergamena
4Q56	Jesaja	b	Hebrea	pergamena
4Q57	Isaia	c	Hebrea	pergamena
4Q58	Jesaja	d	Hebrea	pergamena
4Q59	Jesaja	e	Hebrea	pergamena
4Q60	Jesaja	f	Hebrea	pergamena
4Q61	Jesaja	g	Hebrea	pergamena
4Q62	Jesaja	h	Hebrea	pergamena
4Q63	Isaia	j	Hebrea	pergamena
4Q64	Jesaja	k	Hebrea	pergamena
4Q65	Jesaja	l	Hebrea	pergameno
4Q66	Jesaja	m	Hebrea	pergameno
4Q67	Jesaja	n	Hebrea	pergameno
4Q68	Jesaja	o	Hebrea	pergameno
4Q69	Jesaja	p	Hebrea	pergameno
4Q70	Jeremia	a	Hebrea	pergameno
4Q71	Jeremia	b	Hebrea	pergameno
4Q72	Jeremia	c	Hebrea	pergameno
4Q73	Ezekielo	a	Hebrea	pergameno
4Q74	Ezekielo	b	Hebrea	pergameno
4Q75	Ezekielo	c	pergameno
4Q76	la dekdu	a	Hebrea	pergameno
4Q77	la dekdu	b	Hebrea	pergameno
4Q78	la dekdu	c	Hebrea	pergameno
4Q79	la dekdu	d	Hebrea	pergameno
4Q80	la dekdu	e	Hebrea	pergameno
4Q81	la dekdu	f	Hebrea	pergameno
4Q82	la dekdu	g	Hebrea	pergameno
4Q83	Psalmoj	a	Hebrea	pergameno
4Q84	Psalmoj	b	Hebrea	pergameno
4Q85	Psalmoj	c	Hebrea	pergameno
4Q86	Psalmoj	d	Hebrea	pergameno
4Q87	Psalmoj	e	Hebrea	pergameno
4Q88	Psalmoj	f	Hebrea	pergameno
4Q89	Psalmoj	g	Hebrea	pergameno
4Q90	Psalmoj	h	Hebreaj	pergameno
4Q91	Psalmoj	j	Hebrea	pergameno
4Q92	Psalmoj	k	Hebrea	pergamen
4Q93	SOsalmoj	l	Hebrea	pergameno
4Q94	Psalmoj	m	Hebrea	pergameno
4Q95	Psalmoj	n	Hebrea	pergameno
4Q96	Psalmoj	o	Hebrea	pergameno
4Q97	Psalmoj	p	Hebrea	pergameno
4Q98	Osalmoj	q	Hebrea	pergameno
4Q98a	Psamoj	r	Hebrea	pergameno
4Q98b	Psalmoj	s	Hebrea	pergameno
4Q98c	Psalmoj	t	Hebrea	pergameno
4Q98d	Psalmoj	u	Hebrea	pergameno
4Q98e	Psalmoj	v	Hebrea	pergameno
4Q98f	Psalmaro	w	Hebrea	pergameno
4Q98g	Psalmaro	x	Hebrea	pergameno
4Q99	Iob	a	Hebea	pergameno
4Q100	Ijob	b	Hebrea	pergameno
4Q101	Ijob	c	Paleohebrea	pergameno
4Q104	Rut	a	Hebrea	pergameno
4Q105	Rut	b	Hebrea	pergameno
4Q106	Alta Kanto	a	Hebrea	pergameno
4Q107	Alta Kanto	b	Hebrea	pergameno
4Q108	Alta Kanto	c	Hebrea	pergameno
4Q109	Qohelet	a	Hebrea	pergameno
4Q110	Qohelet	b	Hebrea	pergameno
4Q111	Plorkanto		Hebrea	pergamena
4Q112	Daniele	a	Hebrea	pergamena
4Q113	Daniele	b	Hebrea	pergameno
4Q114	Danielo	c	Hebrea	pergameno
4Q115	Danielo	d	Hebrea	pergameno
4Q116	Danielo	e	Hebrea	pergameno
4Q117	Ezra		Hebrea	pergameno
4Q118	CKronikoj		Hebrea	pergameno
4Q119	Levidoj	a	Greka	pergameno
4Q120	Levidoj	b	Greka	papiruso
4Q121	Nombroj		Greka	pergameno
4Q122	Readmono		Greka	pergameno
4Q123	Josuo*		Paleohebrea	pergameno
4Q124	Ne identigita		Paleohebrea	pergameno
4Q125	Ne identigita		Paleohebrea	pergameno
4Q126	Ne identigita	Greka	pergameno
4Q127	Esodo*		Greka	papiruso
4Q522	Psajno 122*		Hebrea	pergamena
5Q1	Deuteronomio		Hebrea	pergameno
5Q2	1-a de Reĝoj 1		Hebrea	pergameno
5Q3	Jesaja 40		Hebrea	pergameno
5Q4	Amos 1		Hebrea	pergameno
5Q5	Psalmo 119		Hebrea	pergameno
5Q6	Plokanto	a	Hebrea	pergameno
5Q7	Plorkanto 4	b	Hebrea	pergameno
5Q8	Tefila		Hebrea	pergameno
6Q1	GGenezo 6		Paleohebrea	pergameno
6Q2	Lavidoj 8		Paleohebrea	pergameno
6Q3	Readomo 26		Hebrea	pergameno
6Q4	1-2 Regij		Hebrea	pergameno
6Q6	Alta kanto		Hebrea	pergameno
6Q7	Danielo		Hebrea	pergameno
6Q19	Genezo		Hebrea	pergameno
6Q20	Readmono		Herea	pergameno
7Q1	Ekuro		Greka	papiruso
7Q3	Ne identigita		Greka	papiruso
7Q4	Ne identigita		Greklingva	papiruso
7Q5	Ne identigita		Greklingva	papiruso
8Q1	Genezo 17-18		Henrea	pergameno
8Q2	Psamoj17-18		Hebrea	pergameno
8Q3	Tefila El, Read		Hebrea	pergameno
11Q1	Levidoj	a	Palehebrea	pergameno
11Q2	Levidoj	b	Paleohebrea	pergameno
11Q3	Readmono 1		Hebrea	pergameno
11Q4	Ezekielo		Hebrea	pergameno
11Q5	Psalmoj	a	Hebrea	pergameno
11Q6	Psamoj 141;133;144;118	b	Hebrea	pergameno
11Q7	Psalmoj	c	Hebrea	pergameno
11Q8	Psalmoj	d	Hebrea	pergameno
11Q9	Psalmoj 36-37;86	e	Hebrea	pergameno

1QIsa

Tiu teksto, paleografie datita al 125 ± 100 a. K. kaj pere de radikarbono al 202 ± 107 a.K., enhavas ĉiujn ĉapitrojn de Jesaja; ĝi estas skribita sur 54 kolonoj malsamlongaj, sur 17 ŝafaj haŭtpecoj kunkudritaj por formi rolaĵon de 7,35 metrojn longan x 30 cm larĝan. Tiu rolaĵo atestas pri la fideleco per kiu la libro de Jesaja estis kopiitaj de la antikvaj skribistoj laŭlonge de la jarcentoj, ĉar la 1QIsa estas substance identa al la masora teksto, iujn jarojn posta.

7Q5

Laŭ la Hipotezo O'Callaghan (el la nomo de la hispana jezuito José O'Callaghan), reproponita en jaroj okdekaj de la pasinta ajercento de la germana papirusulo Carsten Peter Thiede, la papipruso 7Q5 estus fragmento enhavanta la versegojn 6,52-53 de la Evangelio laŭ Marko: tio igus 7Q5/ la plej antikva restinta manuskripto de la evangelioj, skribita ĉirkaŭ 20 jarojn post la morto de Jesuo. Tiu identigo de O'Callaghan, tamen, trafis en la skeptikismo de la akademia mondo.^[4]

Notoj

↑ Textual Criticism of the Hebraic Bible, 166.
↑ angle Emanuel Tov, Textual Criticism of the Hebraic Bible, 2001 | Uitgeverij Van Gorcum, The Netherlands.
↑ Theodor H. Gaster,The Dead Sea Scriptures, Peter Smith Pub Inc, 1976, ISBN 0-8446-6702-1.
↑ «Elliot (2004), JK, "Book Notes", Novum Testamentum, Volume 45, Number 2, 2003 , pp. 203; Gundry (1999), p. 698; Graham Stanton, Jesus and Gospel, Cambridge University Press, 2004, ISBN 0-521-00802-6, p. 203; Joseph A. Fitzmyer, The Dead Sea scrolls and Christian origins, Wm. B. Eerdmans Publishing, 2000, ISBN 0-8028-4650-5, p. 25; Fitzmye kaj Joseph A. Fitzmyer, Qumran, Queriniana, Brescia, 1994, pp. 37-38

Bibliografio

Florentino kaj García Martínez, The Dead Sea Scrolls Translated , 1996, Brill-Eerdmans , Leiden-Grand Rapids
Jucci Elio, I manoscritti ebraici di Qumran: A che punto siamo?, Istituto Lombardo, 1995
La Biblioteca di Qumran primo volume, Torah-Genesi, edizione italiana a cura di Giovanni Ibba, EDB, 2013.

Vidu ankaŭ

Eksteraj ligiloj

Biblical Archaeology Society website: 'Caves and Contents' Arkivigite je 2008-07-12 per la retarkivo Wayback Machine
Orion Center Arkivigite je 2012-05-19 per la retarkivo Wayback Machine for the Study of the Dead Sea Scrolls and Associated Literature
D Barthélemy (ed) and JT Milik. Qumran Cave I. Discoveries in the Judaean Desert I. Oxford: Clarendon, 1955.
M Baillet, JT Milik and R de Vaŭ (eds). Les 'Petites Grottes' de Qumrân. Discoveries in the Judaean Desert III. Oxford: Clarendon, 1962.
Eugene Ulrich and others. Paleo Ebraico and Greco Biblical Manuscripts. Qumran Cave 4 IV. Discoveries in the Judaean Desert IX. Oxford: Clarendon, 1992.
Eugene Ulrich and others. Genesi to Numeri. Qumran Cave 4 VII. Discoveries in the Judaean Desert XII. Oxford: Clarendon, 1994.
Eugene Ulrich and others. Deuteronomio, Giosuè, Giudici, Re. Qumran Cave 4 IX. Discoveries in the Judaean Desert XIV. Oxford: Clarendon, 1995.
Eugene Ulrich and others. Salmi to Chronicles. Qumran Cave 4 XI. Discoveries in the Judaean Desert XVI. Oxford: Clarendon, 2000.
MA Hoselton. 'Inventory of Manuscripts from Qumran'. Arkivigite je 2009-02-12 per la retarkivo Wayback Machine Dead Sea Scrolls and Qumran. Unpublished.

[1] Textual Criticism of the Hebraic Bible, 166.

[2] Emanuel Tov, Textual Criticism of the Hebraic Bible, 2001 | Uitgeverij Van Gorcum, The Netherlands.

[3] Theodor H. Gaster,The Dead Sea Scriptures, Peter Smith Pub Inc, 1976, ISBN 0-8446-6702-1.

[4] «Elliot (2004), JK, "Book Notes", Novum Testamentum, Volume 45, Number 2, 2003 , pp. 203; Gundry (1999), p. 698; Graham Stanton, Jesus and Gospel, Cambridge University Press, 2004, ISBN 0-521-00802-6, p. 203; Joseph A. Fitzmyer, The Dead Sea scrolls and Christian origins, Wm. B. Eerdmans Publishing, 2000, ISBN 0-8028-4650-5, p. 25; Fitzmye kaj Joseph A. Fitzmyer, Qumran, Queriniana, Brescia, 1994, pp. 37-38

[1]

[2]

[3]

[4]