Bibliaj manuskriptoj de Qumran
La Bibliaj manuskriptoj de Qumran estas ĉiuj tiuj manuskriptoj de Qumran kiuj entenas kopiojn de manuskriptoj apartenantaj la Masora Biblio. Ili estas la plej antikvaj Fontoj de la hebrea teksto de la Biblio, rimarkinda ero de la Manuskriptoj de la Morta Maro kaj estas komplementaj al la Nebibliaj manuskriptoj de Qumran.
Ilia malkovro alportas lumon sur la malsamoj inter la versio de la Malnova Testamento. Antaŭe oni pensi ke la malsamoj inter la greklingva Septuaginto kaj la Masora Biblio ŝuldiĝus al eraroj de transskribumaj kaj transliterumaj aŭ tradukaj de la tradukistoj de la Septuaginto. Nun tiu hipotezo estas preterlasenda, ĉar la septuaginto estas identa al iuj hebrelingvaj manuskriptoj malkovritaj en Qumran.
Klasifikado
redaktiĈi tie oni sekvas la klasifikadon de Emanuel Tov laŭ kiu tiuj maniskriptoj prefere divideblas tiel:
- Manuskriptoj pramasoraj. Kiel konate, la Masoretoj selektis kaj vokalizis la bibliajn tekstojn. Preskaŭ la duono de la qumranaj manuskriptoj apartenas al tiu kategorio, ĉirkaŭ 47%. Tio konfirmas la aŭtoritatecon de tiuj tekstoj malkovritaj.
- Manuskriptoj antaŭ-samarianaj. Samarianoj adoptis kaj adaktis version de la hebrea teksto pli antikvan ol tiu trovitan en Qumran. Tiuj manuskriptoj (ĉirkaŭ 2.5% de la tuto) havas la apartaĵoj de la Samariana Pentateŭko. Tiu teksto estas antikva almenaŭ kiel la Kronikoj. Malgraŭ ke la Kronikoj estas sinoptikaj kun la Genezo, la qumrana teksto estas simila al la Kronikoj kaj ne al la masora teksto.
- 'Tekstoj de la Septuaginta (ĉirkaŭ 3.5%). Originaj tradukoj de iuj libroj de la Malnova Testamento estis bazitaj sur malsama teksto ol tiu pra-masora. Iuj hebreaj manuskriptoj, inter kiuj 4QJer parte similas al la Septuaginto.
Granda parto de la manuskriptoj (ĉirkaŭ 47%) similas al neniu el la menciistaj versioj. Tov justigas tiel la motivon de tiu klasifikado: Ili similas, foje elstarmaniere, al la Masora Teksto, aŭ la Samariana Pentateŭko aŭ al la Septuaginto, sed la ne-similaj estas en malakordo ankaŭ kun aliaj tekstoj sammaniere. Krome ili entenas pasaĵojn neĉeestajn en kelkaj aliaj tekstoj [1]
Formiĝo de la Malnova Testamento
redaktiVersioj sinsekvaj
redaktiSekve de la analizo pri la enhavoj de tiuj manuskriptoj, iuj spertuloj [2] akordiĝas en tiu aserto:Kiam la unuaj versioj de la libroj de la Malnova Testamento estis komplete redaktitaj, ili ekestis konsideritaj aŭtoritatecaj kaj cirkuligitaj kiel tiaj. Sed sekve estis skribitaj kaj cirkuligitaj reviziitaj eldonoj aranĝitaj por anstataŭi la antaŭajn.ììì Sed la anstatuigo estis nur parte sukcesa tiel ke, la antaŭaj redaktaĵoj daŭrigis esti estamataj kaj legataj. En la hebrea-izraela medio, la nova eldono kiu poste fariĝis la masora teksto (preskaŭ identa al la versio entenata en la Vulgato, en la Peshitta, kaj en la Codex Vaticanus) anstataŭis la antaŭajn tekstojn. Tial la antaŭaj eldonoj uzitaj en lokoj, geografie kaj sociologie necentraj, kiel ekzemple la deponejo de Qumran kaj la diversaj manuskriptoj kiaj la greklingva Septuaginta traduko [pretigita en la antikva Egiptio) daŭris esti uzataj. Tiuj unuaj versioj estis hazarde konservitaj por la posteularo en la Septuaginto kaj pere de la malkovroj de Qumran.
Libro de Jeremia
redaktiLa malsamoj inter la masora teksto unuflanke, 4QJer (unu la bibliaj manuskriptoj de Qumran) kaj la septuaginto aliflanke, estas rekonebla en du precipaj areoj kun specifaj karakterizoj, kiuj alskribigas tiujn tekstojn al du tradicioj profunde malsamaj:
- La lungo: la origina septuaginto longas unu sesaĵo de la masora teksto. Mankas vortoj, frazoj, periodoj kiuj male troviĝas en la Vulgato, en la Peshitta, kaj en la vatikanaj manuskriptoj. Tiu karakterizo reflektiĝas en 4QJer .
- La ordo de la teksto: la origina septuaginto havas malsaman ordon kompare kun la masora teksto. Ekzemple, 23, 7-8 de la masora teksto troviĝas post 23,40, en la origina Septuaginto.
Enhavo
redaktiOfteco de la libroj trovitaj
redaktiLibroj listigitaj laŭ la nombro de la manuskriptoj trovitaj.[3]
Libro | Nombro de manuskriptoj trovitaj |
---|---|
Psalmaro | 39 |
Readmono | 33 |
Libro de Enoch | 25 |
Genezo | 24 |
Jesaja | 22 |
Libro de la Jubileoj | 21 |
Eliro | 18 |
Levidoj | 17 |
Nombroj | 11 |
Minoraj profetoj | 10 |
Libro de Danielo | 8 |
Jeremia | 6 |
Ezekielo | 6 |
Ijob | 6 |
unua kaj dua de Samulo | 4 |
Entute ili estas: ĉirkaŭ 250.
Listo de la fragmentoj
redaktiNomo | Enhavoj | # | Lingvo | subporto |
---|---|---|---|---|
1Q1 | Genezo | Hebrea | pergameno | |
1Q2 | Eliro | Hebrea | pergamen | |
1Q3 | Levidoj | Paleohebrea | pergameno | |
1Q4 | Readmono | a | Hebrea | pergameno |
1Q5 | Readmono | b | Hebrea | pergameno |
1Q6 | Juĝistoj | Hebrea | pergameno | |
1Q7 | 1-2 de Samuelo | Hebrea | pergameno | |
1Q8 | Jesaja | b | Hebrea | pergameno |
1Q9 | Ezekielo | Hebrea | pergameno | |
1Q10 | Salmi | a | Hebrea | pergameno |
1Q11 | Psalmaro | b | Hebrea | pergameno |
1Q12 | Psalmo 44 | Hebrea | pergameno | |
1Q13 | Tefila dekalogo | Hebrea | pergameno | |
1Q71 | Daniele | a | Ebraico | pergameno |
1Q72 | Danielo | b | Hebrea | pergameno |
1QIsa | Jesaja | a | Hebrea | pergameno |
1QIsb | Jesaja | b | Hebrea | pergameno |
2Q1 | Genezo | Hebrea | pergameno | |
2Q2 | Eliro | a | Hebrea | pergameno |
2Q3 | Eliro | b | Hebrea | pergameno |
2Q4 | Eliro | c | Hebrea | pergameno |
2Q5 | Levidoj | en | Paleohebrea | pergameno |
2Q6 | Nombroj | a | Hebrea | pergameno |
2Q7 | Nombroj | b | Hebrea | pergameno |
2Q8 | Nombroj | c | Hebrea | pergameno |
2Q9 | Nombroj | d | Hebrea | pergameno |
2Q10 | Readmono 1 | a | Hebrea | pergameno |
2Q11 | Readmono | b | Hebrea | pergameno |
2Q12 | Readmono 10 | c | Hebrea | pergameno |
2Q13 | Jeremia | Hebrea | pergameno | |
2Q14 | Psalmoj 103-104 | Hebrea | pergameno | |
2Q15 | Ijob 3 | Hebrea | pergameno | |
2Q16 | Rut | a | Hebrea | pergameno |
2Q17 | Rut | b | Hebrea | pergameno |
3Q1 | Ezekielo 16 | Hebrea | pergameno | |
3Q2 | Psalmo 2 | Hebrea | pergameno | |
3Q3 | Plorkantoj | Hebrea | pergameno | |
4Q1 | Genezo-Eliro | a | Hebrea | pergameno |
4Q2 | Genezo | b | Hebrea | pergameno |
4Q3 | Genezo | c | Hebrea | pergameno |
4Q4 | Genezo | d | Hebrea | pergameno |
4Q5 | Genesi | e | pergameno | |
4Q6 | Genezo | f | Hebrea | pergameno |
4Q7 | Genezo | g | Hebrea | pergameno |
4Q8 | Genezo | h | Hebrea | pergameno |
4Q9 | Genezo | j | Hebrea | pergameno |
4Q10 | Genezo | k | Hebrea | pergameno |
4Q11 | Genezo-Eliro | l | Paleohebrea | pergameno |
4Q12 | Genezo | m | Paleohebrea | pergameno |
4Q13 | Eliro | b | Hebrea | pergameno |
4Q14 | Eliro | c | Hebrea | pergameno |
4Q15 | Eliro | d | Hebrea | pergameno |
4Q16 | Eliro | e | Hebrea | pergameno |
4Q17 | Eliro-Levidoj | f | Hebrea | pergameno |
4Q18 | Eliro | g | Hebrea | pergameno |
4Q19 | Eliro | h | Hebrea | pergameno |
4Q20 | Eliro | j | Hebrea | pergameno |
4Q21 | Eliro | k | Hebrea | pergameno |
4Q22 | Eliro | m | Paleohebrea | pergameno |
4Q23 | Lev-Nom | a | Hebrea | pergameno |
4Q24 | Levidoj | b | Hebrea | pergameno |
4Q25 | Levidoj | c | Hebrea | pergameno |
4Q26 | Levidoj | d | Hebrea | pergameno |
4Q26a | Levidoj | e | Hebrea | pergameno |
4Q26b | Levidoj | g | Hebrea | pergameno |
4Q27 | Nombroj | b | Hebrea | pergameno |
4Q28 | REadmono | a | Hebrea | pergameno |
4Q29 | Readomono | b | Hebrea | pergameno |
4Q30 | Readomono | c | Hebrea | pergameno |
4Q31 | Readomono | d | Hebrea | pergameno |
4Q32 | Readomono | e | Hebrea | pergameno |
4Q33 | Readomono | f | Hebrea | pergameno |
4Q34 | Readomono | g | Hebrea | pergameno |
4Q35 | Readomono | h | Hebrea | pergameno |
4Q36 | Readomono | i | Hebrea | pergameno |
4Q37 | Readomono | j | Hebrea | pergameno |
4Q38 | Readomono | k1 | Hebrea | pergameno |
4Q38a | Readomono | k2 | Hebrea | pergameno |
4Q38b | Readomono | k3 | Hebrea | pergameno |
4Q39 | Readomono | l | Hebrea | pergameno |
4Q40 | Readomono | m | Hebrea | pergameno |
4Q41 | Readomono | n | Hebrea | pergameno |
4Q42 | Readomono | o | Hebrea | pergameno |
4Q43 | Deuteronomio | p | Hebrea | pergameno |
4Q44 | Readomono | q | Hebrea | pergameno |
4Q45 | Readomono | r | Paleohebrea | pergameno |
4Q46 | Readomono | s | Paleohebrea | pergameno |
4Q47 | Josuo | a | Hebrea | pergamena |
4Q48 | Josuo | b | Hebrea | pergamena |
4Q49 | Juĝistoj | Hebrea | pergamena | |
4Q50 | Juĝistoj | b | Hebrea | pergamena |
4Q51 | Samuelo | a | Hebrea | pergamena |
4Q52 | Samuelo | b | Hebrea | pergamena |
4Q53 | Samuelo | c | Hebrea | pergamena |
4Q54 | Reĝoj | Hebrea | pergamena | |
4Q55 | Jesaja | a | Hebrea | pergamena |
4Q56 | Jesaja | b | Hebrea | pergamena |
4Q57 | Isaia | c | Hebrea | pergamena |
4Q58 | Jesaja | d | Hebrea | pergamena |
4Q59 | Jesaja | e | Hebrea | pergamena |
4Q60 | Jesaja | f | Hebrea | pergamena |
4Q61 | Jesaja | g | Hebrea | pergamena |
4Q62 | Jesaja | h | Hebrea | pergamena |
4Q63 | Isaia | j | Hebrea | pergamena |
4Q64 | Jesaja | k | Hebrea | pergamena |
4Q65 | Jesaja | l | Hebrea | pergameno |
4Q66 | Jesaja | m | Hebrea | pergameno |
4Q67 | Jesaja | n | Hebrea | pergameno |
4Q68 | Jesaja | o | Hebrea | pergameno |
4Q69 | Jesaja | p | Hebrea | pergameno |
4Q70 | Jeremia | a | Hebrea | pergameno |
4Q71 | Jeremia | b | Hebrea | pergameno |
4Q72 | Jeremia | c | Hebrea | pergameno |
4Q73 | Ezekielo | a | Hebrea | pergameno |
4Q74 | Ezekielo | b | Hebrea | pergameno |
4Q75 | Ezekielo | c | pergameno | |
4Q76 | la dekdu | a | Hebrea | pergameno |
4Q77 | la dekdu | b | Hebrea | pergameno |
4Q78 | la dekdu | c | Hebrea | pergameno |
4Q79 | la dekdu | d | Hebrea | pergameno |
4Q80 | la dekdu | e | Hebrea | pergameno |
4Q81 | la dekdu | f | Hebrea | pergameno |
4Q82 | la dekdu | g | Hebrea | pergameno |
4Q83 | Psalmoj | a | Hebrea | pergameno |
4Q84 | Psalmoj | b | Hebrea | pergameno |
4Q85 | Psalmoj | c | Hebrea | pergameno |
4Q86 | Psalmoj | d | Hebrea | pergameno |
4Q87 | Psalmoj | e | Hebrea | pergameno |
4Q88 | Psalmoj | f | Hebrea | pergameno |
4Q89 | Psalmoj | g | Hebrea | pergameno |
4Q90 | Psalmoj | h | Hebreaj | pergameno |
4Q91 | Psalmoj | j | Hebrea | pergameno |
4Q92 | Psalmoj | k | Hebrea | pergamen |
4Q93 | SOsalmoj | l | Hebrea | pergameno |
4Q94 | Psalmoj | m | Hebrea | pergameno |
4Q95 | Psalmoj | n | Hebrea | pergameno |
4Q96 | Psalmoj | o | Hebrea | pergameno |
4Q97 | Psalmoj | p | Hebrea | pergameno |
4Q98 | Osalmoj | q | Hebrea | pergameno |
4Q98a | Psamoj | r | Hebrea | pergameno |
4Q98b | Psalmoj | s | Hebrea | pergameno |
4Q98c | Psalmoj | t | Hebrea | pergameno |
4Q98d | Psalmoj | u | Hebrea | pergameno |
4Q98e | Psalmoj | v | Hebrea | pergameno |
4Q98f | Psalmaro | w | Hebrea | pergameno |
4Q98g | Psalmaro | x | Hebrea | pergameno |
4Q99 | Iob | a | Hebea | pergameno |
4Q100 | Ijob | b | Hebrea | pergameno |
4Q101 | Ijob | c | Paleohebrea | pergameno |
4Q104 | Rut | a | Hebrea | pergameno |
4Q105 | Rut | b | Hebrea | pergameno |
4Q106 | Alta Kanto | a | Hebrea | pergameno |
4Q107 | Alta Kanto | b | Hebrea | pergameno |
4Q108 | Alta Kanto | c | Hebrea | pergameno |
4Q109 | Qohelet | a | Hebrea | pergameno |
4Q110 | Qohelet | b | Hebrea | pergameno |
4Q111 | Plorkanto | Hebrea | pergamena | |
4Q112 | Daniele | a | Hebrea | pergamena |
4Q113 | Daniele | b | Hebrea | pergameno |
4Q114 | Danielo | c | Hebrea | pergameno |
4Q115 | Danielo | d | Hebrea | pergameno |
4Q116 | Danielo | e | Hebrea | pergameno |
4Q117 | Ezra | Hebrea | pergameno | |
4Q118 | CKronikoj | Hebrea | pergameno | |
4Q119 | Levidoj | a | Greka | pergameno |
4Q120 | Levidoj | b | Greka | papiruso |
4Q121 | Nombroj | Greka | pergameno | |
4Q122 | Readmono | Greka | pergameno | |
4Q123 | Josuo* | Paleohebrea | pergameno | |
4Q124 | Ne identigita | Paleohebrea | pergameno | |
4Q125 | Ne identigita | Paleohebrea | pergameno | |
4Q126 | Ne identigita | Greka | pergameno | |
4Q127 | Esodo* | Greka | papiruso | |
4Q522 | Psajno 122* | Hebrea | pergamena | |
5Q1 | Deuteronomio | Hebrea | pergameno | |
5Q2 | 1-a de Reĝoj 1 | Hebrea | pergameno | |
5Q3 | Jesaja 40 | Hebrea | pergameno | |
5Q4 | Amos 1 | Hebrea | pergameno | |
5Q5 | Psalmo 119 | Hebrea | pergameno | |
5Q6 | Plokanto | a | Hebrea | pergameno |
5Q7 | Plorkanto 4 | b | Hebrea | pergameno |
5Q8 | Tefila | Hebrea | pergameno | |
6Q1 | GGenezo 6 | Paleohebrea | pergameno | |
6Q2 | Lavidoj 8 | Paleohebrea | pergameno | |
6Q3 | Readomo 26 | Hebrea | pergameno | |
6Q4 | 1-2 Regij | Hebrea | pergameno | |
6Q6 | Alta kanto | Hebrea | pergameno | |
6Q7 | Danielo | Hebrea | pergameno | |
6Q19 | Genezo | Hebrea | pergameno | |
6Q20 | Readmono | Herea | pergameno | |
7Q1 | Ekuro | Greka | papiruso | |
7Q3 | Ne identigita | Greka | papiruso | |
7Q4 | Ne identigita | Greklingva | papiruso | |
7Q5 | Ne identigita | Greklingva | papiruso | |
8Q1 | Genezo 17-18 | Henrea | pergameno | |
8Q2 | Psamoj17-18 | Hebrea | pergameno | |
8Q3 | Tefila El, Read | Hebrea | pergameno | |
11Q1 | Levidoj | a | Palehebrea | pergameno |
11Q2 | Levidoj | b | Paleohebrea | pergameno |
11Q3 | Readmono 1 | Hebrea | pergameno | |
11Q4 | Ezekielo | Hebrea | pergameno | |
11Q5 | Psalmoj | a | Hebrea | pergameno |
11Q6 | Psamoj 141;133;144;118 | b | Hebrea | pergameno |
11Q7 | Psalmoj | c | Hebrea | pergameno |
11Q8 | Psalmoj | d | Hebrea | pergameno |
11Q9 | Psalmoj 36-37;86 | e | Hebrea | pergameno |
1QIsa
redaktiTiu teksto, paleografie datita al 125 ± 100 a. K. kaj pere de radikarbono al 202 ± 107 a.K., enhavas ĉiujn ĉapitrojn de Jesaja; ĝi estas skribita sur 54 kolonoj malsamlongaj, sur 17 ŝafaj haŭtpecoj kunkudritaj por formi rolaĵon de 7,35 metrojn longan x 30 cm larĝan. Tiu rolaĵo atestas pri la fideleco per kiu la libro de Jesaja estis kopiitaj de la antikvaj skribistoj laŭlonge de la jarcentoj, ĉar la 1QIsa estas substance identa al la masora teksto, iujn jarojn posta.
7Q5
redaktiLaŭ la Hipotezo O'Callaghan (el la nomo de la hispana jezuito José O'Callaghan), reproponita en jaroj okdekaj de la pasinta ajercento de la germana papirusulo Carsten Peter Thiede, la papipruso 7Q5 estus fragmento enhavanta la versegojn 6,52-53 de la Evangelio laŭ Marko: tio igus 7Q5/ la plej antikva restinta manuskripto de la evangelioj, skribita ĉirkaŭ 20 jarojn post la morto de Jesuo. Tiu identigo de O'Callaghan, tamen, trafis en la skeptikismo de la akademia mondo.[4]
Notoj
redakti- ↑ Textual Criticism of the Hebraic Bible, 166.
- ↑ angle Emanuel Tov, Textual Criticism of the Hebraic Bible, 2001 | Uitgeverij Van Gorcum, The Netherlands.
- ↑ Theodor H. Gaster,The Dead Sea Scriptures, Peter Smith Pub Inc, 1976, ISBN 0-8446-6702-1.
- ↑ «Elliot (2004), JK, "Book Notes", Novum Testamentum, Volume 45, Number 2, 2003 , pp. 203; Gundry (1999), p. 698; Graham Stanton, Jesus and Gospel, Cambridge University Press, 2004, ISBN 0-521-00802-6, p. 203; Joseph A. Fitzmyer, The Dead Sea scrolls and Christian origins, Wm. B. Eerdmans Publishing, 2000, ISBN 0-8028-4650-5, p. 25; Fitzmye kaj Joseph A. Fitzmyer, Qumran, Queriniana, Brescia, 1994, pp. 37-38
Bibliografio
redakti- Florentino kaj García Martínez, The Dead Sea Scrolls Translated , 1996, Brill-Eerdmans , Leiden-Grand Rapids
- Jucci Elio, I manoscritti ebraici di Qumran: A che punto siamo?, Istituto Lombardo, 1995
- La Biblioteca di Qumran primo volume, Torah-Genesi, edizione italiana a cura di Giovanni Ibba, EDB, 2013.
Vidu ankaŭ
redaktiEksteraj ligiloj
redakti- Biblical Archaeology Society website: 'Caves and Contents' Arkivigite je 2008-07-12 per la retarkivo Wayback Machine
- Orion Center Arkivigite je 2012-05-19 per la retarkivo Wayback Machine for the Study of the Dead Sea Scrolls and Associated Literature
- D Barthélemy (ed) and JT Milik. Qumran Cave I. Discoveries in the Judaean Desert I. Oxford: Clarendon, 1955.
- M Baillet, JT Milik and R de Vaŭ (eds). Les 'Petites Grottes' de Qumrân. Discoveries in the Judaean Desert III. Oxford: Clarendon, 1962.
- Eugene Ulrich and others. Paleo Ebraico and Greco Biblical Manuscripts. Qumran Cave 4 IV. Discoveries in the Judaean Desert IX. Oxford: Clarendon, 1992.
- Eugene Ulrich and others. Genesi to Numeri. Qumran Cave 4 VII. Discoveries in the Judaean Desert XII. Oxford: Clarendon, 1994.
- Eugene Ulrich and others. Deuteronomio, Giosuè, Giudici, Re. Qumran Cave 4 IX. Discoveries in the Judaean Desert XIV. Oxford: Clarendon, 1995.
- Eugene Ulrich and others. Salmi to Chronicles. Qumran Cave 4 XI. Discoveries in the Judaean Desert XVI. Oxford: Clarendon, 2000.
- MA Hoselton. 'Inventory of Manuscripts from Qumran'. Arkivigite je 2009-02-12 per la retarkivo Wayback Machine Dead Sea Scrolls and Qumran. Unpublished.