Langue nouvelle

La nova lingvo (franclingve : Langue nouvelle) estas skizo pri planlingvo kiun prezentis Joachim Faiguet de Villeneuve en tiutitola artikolo en la naŭa volumeno de Enciklopedio de Diderot kaj d'Alembert, en 1765.

Tre eble, L. L. Zamenhof konis pri ĝi per la Enciklopedio. Krom Esperanto, ĝi influis Volapukon, Universal Glot kaj aliajn aposteriorajn kaj miksajn projektojn de planlingvo de la 19-a jarcento.

Frederick Bodmer diris, ke ĝi estas supera al Esperanto, kvankam oni publikigis nur skizan gramatikon de ĝi.

Gramatiko

La lingvo neniam estis uzata, sed en la artikolo la aŭtoro skizas bazojn de kreenda helplingvo kiuj estas tute similaj al la bazoj de Esperanto:

1. la konjugacioj tute same kiel en Esperanto konsistas el uzo de pronomo kaj de senŝanĝa verbo, kun apartaj finaĵoj por ĉiuj tempoj: -a por la prezento, -u por la futuro, -é por la neperfekto, -i por la perfekto, kaj -o por la pluskvamperfekto. Por formi la subjunktivon, oni metu -r post la formo de indikativo.
2. la numerada sistemo funkcias tute same kiel la Esperanta per regula kunmeto de senŝanĝaj vortetoj: (1-10): ba co de ga ji lu ma ni pa vu
3. Faiguet proponas sufikssistemon tute similan al la Esperanta
4. Faiguet proponas ŝanĝon de verbo al substantivo per ŝanĝo de finaĵo : -as/-ou simile al la Esperanta -i/-o : servas/servou (servi/servo).
5. Malsame al Esperanto, tiu projekto ne havas akuzativon aŭ artikolon, kaj la adjektivo ne varias kaj estas rigardata kiel adverbo.

sufiksoj - -eg- -et- Eo Nova lingvo Eo Nova lingvo Eo Nova lingvo domo manou domego manoule dometo manouli knabo filo knabego filole knabeto filoli

substantivigo de verboj verbo substantivo Eo Nova lingvo Eo Nova lingvo doni donas dono donou voli vodas volo vodou servi servas servo servou

En la artikolo Faiguet diskutas la oportunecon de kreado de universala helplingvo, mencias la laborojn de Leibnitz, tamen ne sciante kion tiu atingis. Faiguet konsideras ke helpan planlingvon kreu per interkonsento scienculoj el diversaj nacioj. Li do ne planis mem krei tian lingvon, sed nur provizis bazajn ideojn el kiuj oni povus deiri. Tamen estas klare ke Faiguet deiris de la franca kaj de la latina lingvoj de li plej bone konataj kaj lia «nova lingvo» rekte fontas el tiuj du lingvoj. Li ŝajne ne konsideris aliajn lingvojn, kiujn li verŝajne ne bone konis.

Konjugacioj

Mallonga ekzemplo de konjugacio

	Helpverbo, sas, esti		Aktiva konjugacio		Pasiva konjugacio
Infinitivo					Pasiva infinitivo
prezenco	Esti	Sas	Doni	donas	Esti donata	sas dona
pasinteco	estinti	Sis.	doninti	donis.	doniti	sis dona.
estonteco	estonti	Sus.	dononti	donus.	donoti	sus dona.
prezenca participo	estante	Sont	donante	donont	donate	sont dona.
pasinta participo					donite	dona
Indikativo. Prezenco.
1s	Mi estas	jo sa.	Mi donas	jo dona.	Mi estas donata	jo sa dona.
2s	Vi estas	to sa.	Vi donas	to dona.	Vi estas donata	to sa dona.
3s	Li estas	lo sa.	Li donas	lo dona.	Li estas donata	lo sa dona.
1p	Ni estas	no sa.	Ni donas	no dona.	Ni estas donataj	no sa dona.
2p	Vi estas	vo sa.	Vi donas	vo dona.	Vi estas donataj	vo sa dona.
3p	Li estas	zo sa	Li donas	zo dona	Li estas donataj	zo sa dona
Nefinita pasinto
1s	Mi estis	jo sé.	Mi donis,	jo doné.	Mi estis donata	jo se dona.
2s	Vi estis,	to sé.	Vi donis,	to doné.	Vi estis donata	to se dona.
3s	Li estis	lo sé.	Li donis	lo doné.	Li estis donata	lo se dona.
1p	Ni estis	no sé.	Ni donis	no doné.	Ni estis donataj	no se dona.
2p	Vi estis	vo sé.	Vi donis	vo doné.	Vi estis donataj	vo se dona.
3p	Ili estis	zo sé	Ili donis	zo doné	Ili estis donataj	zo se dona
Perfekto
1s	Mi estas estinta	jo si.	Mi estas doninta	jo doni.	Mi estas donita	jo si dona.
2s	Vi estas estinta	to si.	Vi estas doninta	to doni.	Vi estas donita	to si dona.
3s	Li estas estinta	lo si.	Li estas doninta	lo doni.	Li estas donita	lo si dona.
1p	Ni estas estintaj	no si.	Ni estas donintaj	no doni.	Ni estas donitaj	no si dona.
2p	Vi estas estintaj	vo si.	Vi estas donintaj	vo doni.	Vi estas donitaj	vo si dona.
3p	Ili estas estintaj	zo si	Ili estas donintaj	zo doni	Ili estas donitaj	zo si dona
Pluskvamperfekto
1s	Mi estis estinta	jo so	Mi estis doninta	jo dono	Mi estis donita	jo so dona.
2s	Vi estis estinta	to so.	Vi estis doninta	to dono.	Vi estis donita	to so dona.
3s	Li estis estinta	lo so.	Li estis doninta	lo dono.	Li estis donita	lo so dona.
1p	Ni estis estintaj	no so.	Ni estis donintaj	no dono.	Ni estis donitaj	no so dona.
2p	Vi estis estintaj	vo so.	Vi estis donintaj	vo dono.	Vi estis donitaj	vo so dona.
3p	Ili estis estintaj	zo so	Ili estis donintaj	zo dono	Ili estis donitaj	zo so dona
Estonteco
1s	Mi estos	jo su.	Mi donos	jo donu.	Mi estos donata	jo su dona.
2s	Vi estos	to su.	Vi donos	to donu	Vi estos donata	to su dona.
3s	Li estos	lo su.	Li donos	lo donu.	Li estos donata	lo su dona.
1p	Ni estos	no su.	Ni donos	no donu.	Ni estos donataj	no su dona.
2p	Vi estos	vo su.	Vi donos	vo donu.	Vi estos donataj	vo su dona.
3p	Ili estos	zo su	Ili donos	zo donu	Ili estos donataj	zo su dona
Subjonktivo. Prezenco.
1s	Mi estu	jo sar.	Mi donu	jo donar.	Mi estu donata	jo sar dona.
2s	Vi estu	to sar.	Vi donu	to donar.	Vi estu donata	to sar dona.
3s	Li estu	lo sar.	Li donu	lo donar.	Li estu donata	lo sar dona.
1p	Ni estu	no sar.	Ni donu	no donar.	Ni estu donataj	no sar dona.
2p	Vi estu	vo sar.	Vi donu	vo donar.	Vi estu donataj	vo sar dona.
3p	Ili estu	zo sar.	Ili donu	zo donar	Ili estu donataj	zo sar dona
Nefinita pasinto
1s	Mi estu estinta	jo ser.	Mi estu doninta	jo doner.	Mi estu donita	jo ser dona.
2s	Vi estu estinta	to ser, etc	Vi estu doninta	to doner, etc	Vi estu donita	to ser dona, etc
Perfekto.
1s	Mi estu estinta	jo sir.	Mi estu doninta	jo donir.	Mi estu donita	jo sir dona.
2s	Vi estu estinta	to sir, etc	Vi estu doninta	to donir, etc	Vi estu donita	to sir dona, etc
Pluskvamperfekto
1s	Mi estintu estinta	jo sor.	Mi estintu doninta	jo donor.	Mi estintu donita	jo sor dona.
2s	Vi estintu estinta	to sor, etc	Vi estintu doninta	to donor, etc	Vi estintu donita	to sor dona, etc
Estonto
1s	Mi estu estonta	jo sur.	Mi estu dononta	jo donur.	Mi estu donota	jo sur dona.
2s	Vi estu estonta	to sur, etc	Vi estu dononta	to donur, etc	Vi estu donota	to sur dona.
3s					Li estu donota	lo sur dona, etc
Imperativo
2s	Estu	sa.	Donu	dona.	Estu donata	sar dona.
3s	Li estu	lo sar.	Li donu	lo dona.	Li estu donata	lo sar dona.
1p	Ni estu	no sar.	Ni donu	no donar.	Ni estu donataj	no sar dona.
2p					vi estu donataj	vo sar dona.
3p	Ili estu	zo sar.	Ili donu	zo donar	Ili estu donataj	zo sar dona
Demando
1s	Ĉu mi estas ?	sa jo ?	Ĉu mi donas ?	dona jo ?	Ĉu mi estas donata ?	sa jo dona ?
2s	Ĉu vi estas ?	sa to ?	Ĉu vi donas ?	dona to ?	Ĉu vi estas donata ?	sa to dona ?
3s	Ĉu li estas ?	sa lo ?	Ĉu li donas ?	dona lo ?	Ĉu li estas donata ?	sa lo dona ?
1p	Ĉu ni estas ?	sa no ?	Ĉu ni donas ?	dona no ?	Ĉu ni estas donataj ?	sa no dona ?
2p	Ĉu vi estas ?	sa vo ?	Ĉu vi donas ?	dona vo ?	Ĉu vi estas donataj ?	sa vo dona ?
3p	Ĉu ili estas ?	sa zo ?	Ĉu ili donas ?	dona zo ?	Ĉu ili estas donataj ?	sa zo dona ?
nefinita pasinto	Ĉu ili estis ?	se zo ?	Ĉu vi donis ?	doné to ? etc.
perfekto	Ĉu ili estas estintaj ?	si zo ?	Ĉu vi estas doninta ?	doni to ? etc.
pluskvamperfekto	Ĉu ili estis estintaj ?	so zo ?	Ĉu vi estis doninta ?	dono to ? etc.
futur	Ĉu ili estos ?	su zo ?	Ĉu vi donos ?	donu to ? etc.
Subj. Prezenco.			Ĉu vi donu ?	doner to ? etc.	Ĉu li estu donata ?	ser lo dona ?
Subj. Imp.			Ĉu vi estu doninta ?	donor to ? etc	Ĉu li estu donita ?	sor lo dona ?

Konjugacio de refleksivaj verboj kiaj sin oferi, sin ligi, ktp

Infinitivo
sin oferi	sofras.
sin oferiti	sofris.
sin oferoti	sofrus.
sin oferante	sofront.
Indikativo
	langue nouvelle	tio estas
Mi min oferas	jo sofra,	mi sin oferas
Vi vin oferas	to sofra,	vi sin oferas
Li sin oferas	lo sofra,	li sin oferas
Ni nin oferas	no sofra,	ni sin oferas
Vi vin oferas	vo sofra,	vi sin oferas
Ili sin oferas	zo sofra,	ili sin oferas
Mi min oferis	jo sofré, etc.	mi sin oferis
Mi estis min oferanta	jo sofri, etc.	Mi estis sin oferanta
Mi estis min oferinta	jo sofro, etc.	Mi estis sin oferinta
Mi min oferos	jo sofru, etc.	Mi sin oferos
	kaj tiel plu.
Subjonktivo
Mi min oferu	jo sofrer.
Vi vin oferu	to sofrer, etc.
Mi estu min oferinta	jo sofror.
Vi estu min oferinta	to sofror, etc.
Mi estu min oferonta	jo sofrur.
Vi estu min oferonta	to sofrur, etc.
Oferu vin	to sofrar
Li sin oferu	lo sofrar
Ni nin oferu	no sofrar
vi vin oferu	vo sofrar
Oferu vin	to sofrar
Ili sin oferu	zo sofrar
Demando
Ĉu li sin oferas ?	sofra lo ?
Ĉu li sin oferis ?	sofré lo ?
Ĉu li estis sin oferanta ?	sofri lo ?
Ĉu li estis sin oferinta ?	sofro lo ?
Ĉu li sin oferos ?	sofru lo ?

Deklinacioj

Anstataŭ deklinacioj Faiguet proponas uzon de difinitaj prepozicioj

Singularo		Pluralo
Nominativo
La domo	manou	La domoj	manous
Genitivo
De la domo	bi manou	De la domoj	bi manous
Dativo
Al la domo	bu manou	Al la domo j	bu manous
Akuzativo
La domon	manou	La domojn	manous
Vokativo
O domo	manou	O domoj	manous
Ablativo
El la domo	de manou	El la domoj	de manous
Tra la domo	po manou	Tra la domoj	po manous

Nombroj

Nomoj kaj simboloj de nombroj

Ba	1	b	unua	bamu
Co	2	c	dua	comu
De	3	d	tria	demu
Ga	4	g	kvara	gamu
Ji	5	j	kvina	jimu
Lu	6	l	sesa	lumu
Ma	7	m	sepa	mamu
Ni	8	n	oka	nimu
Pa	9	p	naŭa	pamu
Vu	10	bo	deka	vumu
Vuba	11	bb	dekunua	vubamu
Vuco	12	bc	dekdua	vucomu
Vude	13	bd	dektria	vudemu
Vuga	14	bg	dekkvara	vugamu
Vuji	15	bj	dekkvina	vujimu
Vulu	16	bl	deksesa	vulumu
Vuma	17	bm	deksepa	vumamu
Vuni	18	bn	dekoka	vunimu
Vupa	19	bp	deknaŭa	vupamu
Covu	20	co	dudeka	covumu
Covuba	21	cb	dudekunua	covubamu
Covuco	22	cc	dudekdua	covucomu
Covude	23	cd	dudektria	covudemu
Covuga	24	cg	dudekkvara	covugamu
Covuji	25	cj	dudekkvina	covujimu
Covulu	26	cl	dudeksesa	covulumu
Covuma	27	cm	dudeksepa	covumamu
Covuni	28	cn	dudekoka	covunimu
Covupa	29	cp	dudeknaŭa	covupamu
Devu	30	do	trideka	devumu
Gavu	40	go	kvardeka	gavumu
Jivu	50	jo	kvindeka	jivumu
Luvu	60	lo	sesdeka	luvumu
Mavu	70	mo	sepdeka	mavumu
Nivu	80	no	okdeka	nivumu
Pavu	90	po	naŭdeka	pavumu
Sinta	100	boo	centa	sintamu
Cosinta	200	coo	ducenta	cosintamu
Desinta	300	doo	tricenta	desintamu
Gasinta	400	goo	kvarcenta	gasintamu
Mila	1000	booo	mila	milamu
Milo	1000000	boooooo	miliona	milomu

Eksteraj ligiloj

• Langue Nouvelle en ARTFL Encyclopédie Project (pp 268 Arkivigite je 2016-03-03 per la retarkivo Wayback Machine 269 Arkivigite je 2016-03-03 per la retarkivo Wayback Machine 270 Arkivigite je 2016-03-03 per la retarkivo Wayback Machine 271 Arkivigite je 2016-03-03 per la retarkivo Wayback Machine)

• Sur vikifontoj: LANGUE NOUVELLE 268 269 270 271, ĉiuj en formato DjVu