Moderna Latino (planlingvo)
|
Ne konfuzu ĉi tiun artikolon kun Moderna Latino. |
Moderna Latina lingvo aŭ Latino Moderne estas eŭroklono bazita sur latina lingvo proponita de usona kalvinisma pastro David Th. Stark en 1994 kaj rebakita en 1996.
Ĝi prenas la vortprovizon de Interlingvao, sed ne ĝian gramantikon. La aŭtoro proponas kelkajn simpliigojn en la gramatiko de Interlingvao, ĉefe rilate al pronomoj.
La propono de Stark estas pli proksima al la latinidaj lingvoj ol la Latino sine Flexione de Giuseppe Peano. Lia lingvo konservas la verban konjugacion (kion li nomas "deklinacio"). Laŭ la aŭtoro, lia projekto estas kompromisplanlingvo inter latina lingvo kaj Interlingvao.
Ankaŭ menciinda : la reformita Interlingvao, baptita "moderna latino Arkivigite je 2023-03-17 per la retarkivo Wayback Machine", nur ambicianta esti la natura 2a lingvo de la miliardo da latinidanoj, kiuj preskaŭ tute komprenas ĝin sen lerno.
Gramatiko redakti
Alfabeto kaj prononco redakti
Alfabeto: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z. La prononco estas malsame al Esperanto:
- la c havas du sonoj: /ĉ/ antaŭ e kaj i; /k/ en aliaj kazoj.
- la g havas du sonoj: /ĝ/ antaŭ e kaj i; /g/ en aliaj kazoj.
- la h ne estas prononcata.
- la j havas sonon /ĵ/.
- la w havas sonon /ŭ/.
- la x havas sonon /ks/ aŭ /z/ se estas la unua litero de vorto.
- la y havas sonon /y/.
- Th estas prononcata kiel /t/.
- Ti antaŭ vokaloj havas sonon /si/.
La forta silabo estas tiu antaŭ la lasta konsonanto.
Morfologio redakti
La difina artikolo estas Le. Oni povas uzi La antaŭ inaj substantivoj. Post la prepozicioj a kaj de la artikolo streĉas: a + le = al; de + le = del.
La nedefina artikolo estas un. Oni povas uzi "una" por metrikaj bezonoj.
La partikulon "el" oni uzas kiel "falsa subjekto": El era un homine (estas viro).
Substantivoj estas ĉiam neŭtraj se ne rilatas al natura sekso. En poezio oni povas preni nenaturan ĝenron.
La pluralo de substantivo estas farita per -s. Se la vorto finas per konsonanto, oni metu -es (vira/neŭtra) aŭ -as (ina). Se substantivo finas per -c, oni devas meti -hes aŭ -has.
Adjektivo varias laŭ substantivo, sed se ĝi estas antaŭ la substantivo, tio ne estas bezona:
- La bon femina/la femina bona (la bona virino);
- Le bon homine/ le homine bon (la bona viro);
Adverbojn oni faras de adjektivoj per sufikso -(a)mente: bon (bona)/ bonmente; ric (riĉa)/ ricamente.
Nombroj (1-10): uno, duo, tres, quatro, cinque, sex, septe, octo, novem, dece. Dezenoj (20-90): vinte, trente, quaranta, cinquanta, sexanta, septanta, octanta, novanta. 100 cento; 1,000 mille; 1,000,000 million; 1,000,000,000 billion; 1,000,000,000,000 trillion.
Estas 5 tipoj de verboj en Latino Moderne, inkluzive neregulaj verboj. Estas 9 verbaj aspektaj formoj, du nombroj kaj tri personoj. Estas kvar neregulaj verboj: ser (esti), haver (havi), vader (iri), dar (doni).
La pronomoj havas 4 kazojn: nominativon, akuzativon, dativon kaj genitivon.
Ekzemploj redakti
Patro Nia: "Patre Nostre, qui es in le celos, que tu nomine sia sanctificate; que tu regno veni; que tu voluntate sia facite super le terra como et in celo. Da nos hodie nostre pan de cata die, e pardona a nos debitas nostre como nos pardona a nostre debitores, e non induce nos in tentation, sed libera nos ab malo".
(Kaj en la alia moderna latino : "Nostre Patre qui es in le cielos, Que tu nome sia sanctificate ! Que tu reino veni ! Que tu voluntat sia facte sure terra como in cielo ! Dona nois este jorno nostre pan quotidian, E perdona nois nostre ofensas como nos perdona a nostre ofensores. E non induce nois in tentation, ma libera nois del mal, Porque son de te le reino, le pocentia e le gloria pro le sieclos de sieclos. Amen.")
Babela turo (Genezo 11:1-9):
1. E tote le terra era de uno lingua, e del mesme parolas. 2. E il era que quando illes eran exiliate del oriente, que venivan a un plateau in le terra Shinar, e habitavan ibi. 3. E un homine diceva a su proximo, Vamus! Que facemus briccas pro un edificio, e que los incendiamus per foco. E havan pro lor uso le briccas como petras, e pro lor uso era pice como mortero. 4. E dicevan, Vamus! Que construemus pro nobis un citate e un turre, e le capite sue sera in le celo; e que facemus pro nobis un nomine de parvor que sereamus dispersate trans le facie de tote le terra.
5. E Jehovah descendeva a vider le citate e le turre que le filios del homine eran construente. 6. E Jehovah diceva, Ecce, le populo es uno, e lor lingua es uno pro illis totes; e isto, que han comenciate facer...e nunc, nihil de tote que intrigarean facer sera impedite. 7. Vamus! Que descendemus e confundemus lor lingua ibi, al fin que un homine ne poterea comprehender le lingua del proximo sue. 8. E Jehovah los dispersava de ibi trans le facie de tote le terra, e cessavan construer le citate. 9. Pro iste causa le loco es vocate Babel, proque Jehovah confundeva ibi le lingua de tote le terra, e anque Jehovah los dispersava de ibi trans le facie de tote le terra.
(Evangelio laŭ Sankta Johano 1, 1-4): 1. In le principio era le Verbo, e le Verbo era con Deo, e le Verbo era Deo. 2. Iste era in le principio con Deo. 3. Omne cosas eran facite per ille, e sin ille nulle era facite que era facite. 4. In ille era vita, e le vita era le lumine del homines. 5. E le lumine lustra in le tenebras, e le tenebras non lo comprehendevan.
Eksteraj ligiloj redakti
Kaj pri la reformita Interlingvao, ankaŭ baptita "moderna latino".