Tirano
Ĉi tiu artikolo temas pri ĉefurbo de Albanio. Por aliaj signifoj vidu la artikolon Tirano (apartigilo).Tirano (albane Tiranë ofte latinskribite en naciaj lingvoj kiel Tirana) estas ĉefurbo de Albanio, situante ĉe la rivero Ishm kaj havante 700.000 loĝantojn (stato 2002). Tirano havas universitaton, muteojn, flughavenon kaj kulturejojn. Ĝi estas ĉefejo de prefektujo Tirano kaj la samnoma distrikto.
| Tirano | |||
| albane Tiranë | |||
| ĉefurbo | |||
 Tirano
| |||
|
|||
| Oficiala nomo: Tiranë | |||
| Ŝtato |  Albanio
| ||
|---|---|---|---|
| Provinco | Provinco Tirano | ||
| Distrikto | Distrikto Tirano | ||
| Historia regiono | Otomana imperio | ||
| Montaro | Montaro Dajti | ||
| Riveroj | Tirano, Ishëm | ||
| Situo | Tirano | ||
| - alteco | 110 m s. m. | ||
| - koordinatoj | 41° 19′ 48″ N 19° 49′ 12″ O / 41.33000 °N, 19.82000 °O (mapo) | ||
| Areo | 41,8 km² (4 180 ha) | ||
| Loĝantaro | 618 431 (2008) | ||
| Denseco | 14 795 loĝ./km² | ||
| Fondita | 1614 | ||
| Horzono | MET (UTC+1) | ||
| - somera tempo | MET (UTC+2) | ||
| Poŝtkodo | 1001–1028 | ||
| Telefona antaŭkodo | +355 4 | ||
| Nacia heroo | Gjergj Kastrioti Skanderbeg | ||
  Situo enkadre de Albanio
| |||
 Situo enkadre de Eŭropo
| |||
 Vikimedia Komunejo: Tirana
| |||
| Retpaĝo: www.tirana.gov.al | |||
| |||
La urbo kuŝas ĉe la piedoj de la Dajti-montoj (1613 m super m.n.) kaj ĉirkaŭ 30 km de la marbordo. Sude kaj okcidente fermas la urbon montetoj. La sola vojo en nordokcidento malfermiĝas al ebenaĵo. Ĉe la norda urborando fluas la rivero Tirano. Kelkajn kilometrojn sude fluas la Erco preter Tirano. La urban centron trafluas la rivereto Lana.
En Tirano regas mediteranea klimato kun jara averaĝa temperaturo de 16 °C kaj jara precipitaĵo de 1200 mm.
EkonomioRedakti
Tirano evoluis dum la komunismo grava industria urbo en Albanio. Tie funkciis cementuzinoj, maŝinindustrio, ŝuo- kaj teksaĵindustrio, vitroprilaboro kaj nutraĵindustrio. Tiuj fabrikoj nun parte ne laboras, la laboristoj nun laboras en la tria (serva) sektoro (komerco, konstruoj).
TrafikoRedakti
Tirano situas 40 km de la plej grava albana haveno Durrës. Ekde la jaro 2000, la du urbojn interligas aŭtoŝoseo. Fervojo iras tra Durrës al Vlora kaj Pogradec, Shkodra.
Ĉirkaŭ 25 km nordokcidente troveblas la internacia flughaveno Tirana-Rinas "Mother Teresa Airport".
La enurba trafiko okazas per busoj.
UrbopejzaĝoRedakti
La bildon de la urbo regas la stalinismaj slabokonstruaĵoj.
La simbolo de la urbo estas la Skanderbeg-monumento sur la samnoma placo. Famaj estas ankaŭ la Sulejman-Paŝa-Moskeo apud tio kaj la statuo al la Patrino Albanio.