Chropyně
Chropyně estas urbo en Ĉeĥio troviĝanta en regiono Hanakio, inter urboj Kroměříž kaj Přerov. Tie vivas 4 668 loĝantoj (2024).
| Chropyně | |||
| germane Chropin | |||
| urbo | |||
 Kastelo en Chropyně
| |||
|
|||
| Oficiala nomo: Chropyně | |||
| Ŝtato |  Ĉeĥio
| ||
|---|---|---|---|
| Regiono | Regiono Zlín | ||
| Distrikto | Distrikto Kroměříž | ||
| Administra municipo | Chropyně | ||
| Historia regiono | Moravio | ||
| Parto de | Hanakio | ||
| Memorindaĵoj | Chropyně kastelo | ||
| Rivero | Svodnice | ||
| Situo | Chropyně | ||
| - alteco | 195 m s. m. | ||
| - koordinatoj | 49° 21′ 42″ N 17° 21′ 53″ O / 49.36167 °N, 17.36472 °O (mapo) | ||
| Areo | 19,00 km² (1 900 ha) | ||
| Loĝantaro | 4 668 (2024) | ||
| Denseco | 245,68 loĝ./km² | ||
| Valego | Supramoravia valego | ||
| Unua skribmencio | 1261 | ||
| Horzono | MET (UTC+1) | ||
| - somera tempo | MET (UTC+2) | ||
| Poŝtkodo | 768 11 | ||
| NUTS 3 | CZ072 | ||
| NUTS 4 | CZ0721 | ||
| NUTS 5 | CZ0721 588512 | ||
| Katastraj teritorioj | 2 | ||
| Partoj de urbo | 2 | ||
| Bazaj setlejunuoj | 8 | ||
  Situo enkadre de Ĉeĥio
| |||
 Vikimedia Komunejo: Chropyně
| |||
| Retpaĝo: www.muchropyne.cz | |||
 Portalo pri Ĉeĥio
| |||
La najbaraj municipoj de la setlejo estas Vlkoš, Kyselovice, Záříčí, Skaštice, Bezměrov, Břest, Kroměříž kaj Kojetín.
Historio
redaktiUnua skriba mencio estas el jaro 1261, kiam Smil de Střílky donacis la kolonion al la nove fondita cisteria monaĥejo en Vizovice. Ekde la jaro 1567 posedis Chropyně familio Haugvic el Biskupice, ekde la jaro 1581 familio Černický el Kácov, post la jaro 1595 familio Pražma el Bílkov kaj en la jaro 1615 ĝin aĉetis kardinalo Francisko el Dietrichstein. Post du jaroj pli malfrue li la feŭdan bienon interŝanĝis kun la olomouca episkopejo kaj en lia posedo ĝi restis ĝis la revolucio 1848-1849 signifanta finon de feŭdaj rilatoj.
Komence de industria civilizacio en jaro 1868 estis konstruita granda sukerfabriko, kaj post unu jaro pli malfrue estis konstruita en Chropyně fervojo Brno – Přerov. La sukerfabriko estis en la jaro 1949 transformita al loka entrepreno Technoplast, kiu fabrikis plastajn materialojn. Granda fabriko vigligis vivon en la urbeto – pligrandiĝis nombro de loĝantaro kaj ŝanĝiĝis ilia socia konsisto. Parto de la urbeto estas paneldomoj kaj fine en la jaro 1970 estis Chropyně proklamita kiel urbo.
Loĝantaro
redakti| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 1869 | 2 006 |
| 1880 | 2 381 |
| 1890 | 2 498 |
| 1900 | 2 890 |
| 1910 | 3 041 |
| 1921 | 2 953 |
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 1930 | 2 972 |
| 1950 | 2 470 |
| 1961 | 3 137 |
| 1970 | 3 462 |
| 1980 | 5 021 |
| 1991 | 5 388 |
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 2001 | 5 256 |
| 2014 | 5 029 |
| 2016 | 5 009 |
| 2017 | 4 956 |
| 2018 | 4 915 |
| 2019 | 4 889 |
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 2020 | 4 853 |
| 2021 | 4 587 |
| 2022 | 4 749 |
| 2023 | 4 720 |
| 2024 | 4 668 |
Interesaĵoj
redaktiEn la 15-a kaj 16-a jarcentoj familio Ludanic konstruis fiŝlagojn, kaj subtenis la Unuiĝon de Fratoj kaj fondis fratan nobelan lernejon, kie oni edukis nobelojn pri bonaj moroj. De tie venas proverbo: "Iri al Chropyně por bonaj moroj".
Memorindaĵoj
redaktiDominanto de la urbo estas kastelo de reĝo Ječmínek, rekonstruita sur malnovaj fundamentoj ĉirkaŭ la jaro 1615 kaj poste en la jaroj 1701–1703 rekonstruita laŭ la projekto de Giovanni Pietro Tencalla. Post duono de la 19-a jarcento el ĝi ĉefepiskopo kardinalo Friedrich de Fürstenberk kreis ĉasistan kastelon.
Antaŭ inundo en jaro 1997 ekzistis tie banloko kun kuracakvo, kie oni kuracis reŭmatismon. Post la inundo restis nur la fonto kun kuraca akvo.
Famaj personoj
redakti- Emil Filla - pentristo, nomita ĉeĥa Picasso
- Dr. Emil Axman - komponisto
- Hubert Havránek - verkisto
- Laŭ la legendo tie naskiĝis reĝo Ječmínek
Esperanto
redaktiEn Chropyně loĝas tri esperantistoj - familio Filip kaj samideano Emil Kohoutek. Ne ekzistas tie esperanto-klubo, ili vizitadas klubon en urbo Přerov. Ankaŭ ili estas gastigantoj de Pasporta Servo tie.