Antonimo
Antonimo (de Helena antonymos "kontraŭnoma") aŭ "mal-vorto" estas semantika inverso aŭ "mal-senco" de alia vorto: nigra - blanka, ega - eta, tago - nokto.
Esperanto havas propran sufikson mal- por esprimi antonimojn: granda - malgranda. Kio estas malo, kelkfoje estas filozofia demando. La vorto malŝtono por plejmultaj homoj ne havus sencon, sed eble bone kongruas kun ia filozofia mondokoncepto.
Listo
redaktiKelkaj homoj malŝatas la prefikson mal-, kaj provas forigi ĝin uzante neologismojn. Pri tiu temo vidu de Claude Piron: La Bona Lingvo. Jen listeto de tiaj anstataŭigantaj vortoj. Notu ke la du kolonoj ne cent-elcente sinonimas:
- malabsoluta - relativa
- malaktiva - pasiva
- malalta[1] - basa
- malami, malamegi[1] - hati
- malamika[1] - inamika
- malantaŭ - post
- malataki - defendi
- malbela, malbelega[1] - hida
- malblanka - nigra
- malbona[1] - mava, maligna
- malbonaŭgura[1] - sinistra
- malbrua - silenta, trankvila
- maldekstra[1] - liva
- maldekstrulo[1] - goŝisto
- maldemandi - respondi
- maldieso - bemolo
- maldika[1] - minca
- maldormi[1] - vigili
- maleleganta - plumpa
- malesperi - desperi
- malesti - manki
- malfacila[1] - dificila
- malfacilaĵo[1] - hiko
- malfermi - ovri
- malfermita[1] - aperta
- malfizika - mensa
- malforta[1] - febla, fragila
- malfrostiĝi - degeli
- malfrua[1] - tarda
- malgranda[1] - eta, pita
- malgrasa - magra
- malĝoja - trista
- malhela[1] - sombra
- malhelpi[1] - ĝeni, obstakli, preventi
- malinkluzive - ekskluzive
- maljuna / malnova - olda, arkaika, antikva
- malkaŭzo - rezulto
- malkonfirmi[1] - dementi
- malkonkordo[1] - diskordo
- malkonstrui - detrui
- malkredi - dubi
- malkuraĝa[1] - kovarda
- mallaborema, maldiligenta[1] - pigra
- mallarĝa[1] - streta
- mallaŭdi[1] - skoldi, riproĉi, akuzi
- mallaŭta - softa
- mallertulo[1] - ŝlemilo
- malliberejo[1] - prizono
- mallonga[1] - kurta
- malmaksimuma - minimuma (estu plej malgranda[1])
- malmajoritato - minoritato (estu malplimulto[1])
- malmajusklo - minusklo
- malmaĵora - minora
- malmanĝi - feki
- malmemori - forgesi
- malmodesta - aroganta
- malmoligi[1] - hardi
- malmulta[1] - poka
- malmultekosta[1], malkara - ĉipa
- malneto[1] - brutto
- malnorda - suda
- malnovega[1] - arĥaja
- malofta[1] - rara
- malokcidenta - orienta
- malokupita - libera
- malortodoksa[1] - heterodoksa
- malpermesi[1] - plonki, prohibi
- malplena[1] - vaka, vakua
- malpli[1] - men
- malplus - minus
- malpreciza[1] - svaga
- malprofana[1] - sankta, sakrala
- malprofunda - madala
- malproksima[1] - dista, lontana, fora
- malproduki - konsumi
- malpublika - privata
- malpura - sordida
- malpurega[1] - dirta
- malpuŝi - tiri
- malriĉa - paŭpera
- malsaĝa - stulta
- malsama - diferenca
- malsano[1] - morbo
- malsaniĝo[1] - kaheksio
- malsanulo - paciento
- malsekura - danĝera, riska
- malsomero - vintro
- malsolida - likvida
- malspeciala - ĝenerala
- malsupra - infra
- malsupren[1] - sob, suben
- malsupreniri - descendi
- malŝpari - disipi
- maltrans[1] - cis
- maltrinki - pisi / urini
- malurba - kampara
- malutili[1] - noci
- malvarma - frida
- malvarmeta[1] - friska
- malvera - falsa
- malvivanta - morta
Notu: Ofte uzataj estas ĉi-supraj dikliteraj vortoj ŝpareme.
Interese estas, ke la vorto "fridujo" estas vaste uzata en la ĉiutaga lingvaĵo, dum "frida" restas tre malmulte uzata ekster literaturaj tekstoj.
Uzado de Interreto por konstati la uzadon de esperantaj vortoj kaj apliko al la polemiko pri la mal-vortoj
redaktiSten Johansson en sia eseo Uzi interreton kiel tekstaron por lingvaj esploroj [2005][2] klarigas kiel li uzis interretajn rimedojn, precipe serĉilojn kaj la disponeblon de la Tekstaro de Esperanto (versioj kaj de antaŭ kaj de malantaŭ 1940) por studi kiuj vortoj, kombinoj kaj gramatikaj formoj estas uzataj, kaj laŭ kiu ofteco. La eseisto komparas la rezultojn de serĉiloj en 2002 kaj 2004. Antaŭ ĉio la aŭtoro avertas pri dek limigoj kiuj relativigas la trovitajn rezultojn, inter kiuj neceso trovi verajn esperantlingvajn tekstojn, nombro de retejoj anstataŭ veraj aperintaj vortoj, konsisto de interretanoj kiel aparta homgrupo, malatento pri sencoj, malatentindaj kvantoj de mencioj neindaj, konfuzoj pri supersignitaj literoj. Krom precizaj ekzemploj, li dediĉas partan atenton al klasikaj diskutoj. Ekzemple pri la nomitaj mal-vortoj, li konkludas ke inter "venkintaj" kazoj estus humida kontraŭ malseketa, stulta kontraŭ malsaĝa kaj ĉefa malsprita, kvereli kontraŭ malpaci, strikta kontraŭ malvasta, dum inter nesukcesintaj estus povra super kiu ankoraŭ hegemonias malriĉa aŭ eĉ kompatinda, leĝera super kiu ankoraŭ hegemonias malpeza, frida super kiu ankoraŭ hegemonias malvarma, aŭ olda super kiu ankoraŭ hegemonias maljuna kaj malnova.
Vidu ankaŭ
redaktiReferencoj
redakti- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,25 1,26 1,27 1,28 1,29 1,30 1,31 1,32 1,33 1,34 1,35 1,36 1,37 1,38 1,39 1,40 1,41 1,42 1,43 1,44 1,45 1,46 1,47 1,48 Superfluaj Vortoj UEA
- ↑ Interlingvo inter Lingvoj. Prilingvaj Eseoj, Diversaj aŭtoroj, UEA, Roterdamo, 2015. ISBN 9789290171232. 271 paĝoj. Paĝoj 221-241