Remparo de Ĉorso (la nomo en hungara ortografio Csörsz) estis videbla defenda linio ĝis la 19-a jarcento ĉe norda rando de Hungara Ebenaĵo ekde Tiso ĝis preskaŭ Budapeŝto. Pri tio nomiĝis vilaĝo Ároktő kaj urbo Jászárokszállás (hungare árok). Hungaroj mencias tion ankaŭ diabloremparo.

Mapo pri remparo de Ĉorso

Ŝajnas sarmatoj konstruis tion inter 324-337 dum romia cezaro Constantinus, la Granda. Unue oni fosis sulkegon, la elfosaĵon metis antaŭ la remparo, ofte oni fortigis tion per palisoj. En vilaĝo Tiszadob apude estis sarmata vilaĝo kaj remparo.

La esploroj pruvis, ke estis 2 remparoj: la norda ĉe Füzesabony, Csány, Kál, la suda Gödöllő, Jászfényszaru, Tarnaszentmiklós, Tiso. La loko de la linio estas tiel trafa, ke nun en la proksimo etendiĝas la fervojo kaj ŝoseo inter Budapeŝto kaj Miskolc. Tiutempe romianoj vivis en Transdanubio, latine Panonio. Nomadaj triboj ofte atakis Panonion. Ŝajnas, pro romiana deziro konstruiĝis la defendaĵo.

En Hungario ĉe la orienta ŝtatlimo iam etendiĝis ankaŭ alia remparo, la hungaroj nomas ĝin ankaŭ remparo de Ĉorso. Tio defendis Dacion inter supra Tiso ĝis malsupra Danubo. Ĝi estas videbla ankaŭ nun ĉe urbo Körösladány.

La romianoj mem konstruis similajn (tamen pli perfektajn) remparojn, ekzemple en Albiono (nuntempa Anglio). La ĉina Granda Muro estas la plej perfekta kaj konata.

Legendo de Ĉorso

redakti

Reĝo Rad dum militado petis helpon de reĝo Ĉorso. Tiu estis helpema, sed li petis ankaŭ reĝidinon de Rad, kiu promesis la reĝidinon, kaze de Ĉorso venas ŝipe. Tial komenciĝis la elfosaĵoj, sed Ĉorson fulmo trafis.

Ĉiuj menciitaj fakte ne estis rolantoj de historio. En la 19-a jarcento oni komencis konstrui fervojojn kaj vojojn, la remparo neniiĝis, nur restis esceptaj lokoj.

Literaturo

redakti
  • AAVV, Il mondo di Roma imperiale: la formazione, Bari, 1989.
  • Balás Vilmos: Az alföldi hosszanti földsáncok, Régészeti füzetek Ser II. No. 9, Magyar Nemzeti Múzeum, Budapest, 1961.
  • Bernát Péter: A legendától a valóságig: a Csörsz-árok története, Múlt-kor, 2007. szeptember 20.
  • Bernát Péter: Taktika és stratégia a római erődépítészetben, Várak folyóirat, 2009/2. április, 18-22. oldal
  • Borzsák István: Semiramis kertjeitől a Csörsz árkáig, a Magyar Tudományos Akadémia Nyelv- és Irodalomtudományi Osztályának Közleményei 30, Budapest, 1978.
  • Fischl Klára: Előzetes jelentés a Csörsz-árok kutatásáról Csincsén, Somogyi Múzeumok Közleményei 11. 33-46. old., 1995.
  • Garam Éva-Patay Pál-Soproni Sándor: Sarmatischen Wallsystem im Karpatenbecken, Régészeti Füzetek Ser. II. No. 23. Magyar Nemzeti Múzeum, Budapest, 1983, 2003.
  • Istvánovits Eszter–Kulcsár Valéria: The history and perspectives of the research of the Csörsz Ditch, Proceeding of the XVIIIth Internatinal Congress of Roman Frontier Studies Held in Amano, 2000.
  • E.Luttwak: La grande strategia dell'Impero romano, Milano, 1981.
  • Makkay János: Attila kardja, Árpád kardja, Csongrád Megyei Múzeumok Igazgatósága, Szeged, 1995, ISBN 9637217304
  • Molnár Géza: Az ártéri gazdálkodás Arkivigite je 2007-09-23 per la retarkivo Wayback Machine, 1991.
  • Mócsy András: Pannonia and Upper Moesia, London, 1974.
  • Patay Pál: Neuere Ergebnisse in der topographischen Untersuchung der Erdwalle in der Tiefebene, Móra Ferenc Múzeum Évkönyve, Szeged, 1969/2
  • Patay Pál: Csörsz árka, Várak folyóirat, 2009/3. június, 8-12. oldal
  • Soproni Sándor: Limes sarmatiae. Archeológia Értesítő 96., 1969.
  • Száraz M. Gy.: Ördög barázdája[rompita ligilo], Magyar Nemzet, 2004. január 24.
  • Tóth József: Ősi épített tájak a Kárpát-medencében, Fríg Kiadó, Budapest, 2007, ISBN 9789638752055
  • J.R.Whittaker: Le frontiere imperiali, in Storia dei Greci e dei Romani, vol.18, La Roma tardo-antica, per una preistoria dell'idea di Europa, Milano, 2008.

fotoj, hungara teksto