SAVAK
SAVAK (perse روزنزین التعلیم و دیکرین, kishore Sazeman-i Ettelaat va Amniyat-i Keshvar, mallongigita ساواک, signifante Nacia Organizo por Inteligenteco kaj Sekureco) estis la nacia sekureco kaj spionservo de Irano - de 1957 ĝis 1979.
| SAVAK | ||
|---|---|---|
| سازمان اطلاعات و امنیت کشور | ||
| ||
| sekreta polico | ||
| Komenco | 20-a de marto 1957 vd | |
| Fino | 24-a de februaro 1979 vd | |
| Poste | Ministry of Intelligence vd | |
| Lando(j) | Irano vd | |
| Sidejo | Teherano | |
| Ĉefestro(j) | Teymur Bakhtiar • Hassan Pakravan • Nematollah Nassiri • Nasser Moghadam • Hossein Fardoust • Parviz Sabeti vd | |
Dum la periodo de la ŝaho, la SAVAK estis priskribita kiel "la plej malamata kaj timita institucio" kaj tio en lumo de la torturmetodoj kaj mortkondamnoj kiuj estis uzitaj dum la Pahlavi-regado [1][2].
Historio redakti
SAVAK estis fondita en 1957 kun la helpo de la CIA. Ĝia misio estis protekti la ŝahon, Muhammed Reza Pahlavi, kaj kontroli la opozicion, precipe politikan. Ĝia unua direktoro estis generalo Teymur Bakhtiar, kiu estis anstataŭigita per generalo Hassan Pakravan en 1961 kaj poste murdita sur la ordoj de la ŝaho. Pakravan estis anstataŭigita en 1965 per generalo Nematollah Nassiri, iu proksima al la ŝaho, kaj la servo estis reorganizita kaj pliigis sian agadon laŭ altiĝanta islama kaj komunista.militemo kaj politika tumulto. SAVAK raportis rekte al la oficejo de la ĉefministro kaj havis fortajn rilatojn al la militistaro [3].
Funkciado redakti
SAVAK havis preskaŭ senliman potencon aresti kaj deteni. Ĝi prizorgis siajn proprajn arestejojn, kiel ekzemple la fifame konata malliberejo Evin. Estas vaste akceptite ke SAVAK rutine submetis personojn en prizorgo al fizika torturo. Aldone al hejma sekureco, la devontigo de la servo konsistis el monitorado de irananoj (aparte studentoj kun registaraj stipendioj) eksterlande, precipe en Usono, Francio kaj Britio.
SAVAK-agentoj ofte faris operaciojn unu kontraŭ la alia. Tejmur Baĥtiar estis murdita fare de SAVAK-agentoj en 1970, kaj Mansur Rafizadeh, la direktoro de SAVAK en Usono en la 1970-aj jaroj, raportis ke la telefono de generalo Nassiri estis subaŭskultita. Hussein Fardust, iama samklasano de la ŝaho, estis vicdirektoro de SAVAK ĝis li estis nomumita estro de la Imperia Inspekta Servo, ankaŭ konata kiel la Speciala Spionservo, por monitori altrangajn registaroficistojn, inkluzive de SAVAK-direktoroj.
Laŭ pola aŭtoro Ryszard Kapuściński, SAVAK estis priresponda por [4]
- Cenzurado de gazetaro, libroj kaj filmoj.
- Pridemandado kaj ofte torturado de kaptitoj
- Gvatado de politikaj oponantoj.
Post la revolucio redakti
Post la fuĝo de la ŝaho en januaro 1979, la 15 000-forta laborantaro de SAVAK estis submetita reprezalioj, multaj el ĝiaj altrangaj oficistoj estis ekzekutitaj, kaj la organizo estis fermita fare de ajatolo Ruhollah Khomeini kiam li prenis potencon en februaro.
Post la Islama Revolucio, la SAVAK estis dissolvita, kaj la plej multaj el ĝiaj agentoj kaj subtenantoj de la ŝaho fuĝis al Usono. Plej multaj el la SAVAK-agentoj estis ekzekutitaj dum la revolucio kaj la aliaj estis rekrutitaj por la celoj de la islama revolucio.
SAVAK estis anstataŭigita per la teologie alivestita SAVAMA, Sazman-e Ettela'at va Amniat-e Melli-e Irano, poste renomita la Ministerio de Inteligenteco. Ĉi-lasta ankaŭ estis referita kiel VEVAK, Vezarat-e Ettela'at va Amniat-e Keshvar, kvankam la irananoj kaj la irana gazetaro neniam uzis tiun esprimon kaj utiligas ĝian oficialan nomon kiel ministerion.
Referencoj redakti
- ↑ Intelligence (international relations) : Iran. (2008). In Encyclopædia Britannica.
- ↑ Federation of American Scientists "Ministry of Security SAVAK"
- ↑ National security. Pars Times. Arkivita el la originalo je 2013-05-15. Alirita 24 August 2013.
- ↑ Kapuściński, Ryszard, Shah of Shahs, pp. 46, 50, 76
Eksteraj ligiloj redakti
- Ministerio de Spionado kaj Sekureca VEVAK – Irana Spiona Agentejo ĉe retejo de Federacio de usonaj sciencistoj