Siamanto
Atom Jarĝanjan (armene: Ատոմ Եարճանեան), pli konata sub sia plumnomo Siamanto (Սիամանթօ) (naskiĝis la 15-an de aŭgusto 1878 - mortis en aŭgusto de 1915), estis influa armena verkisto, poeto kaj nacia figuro de la malfrua 19-a jarcento kaj frua 20-a jarcento. Li estis mortigita de la otomanaj aŭtoritatoj dum la Armena genocido.
| Siamanto | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Persona informo | |||||
| Naskonomo | Ատոմ Եարճանեան | ||||
| Naskiĝo | 15-an de aŭgusto 1878 en Kemaliye, Mamuret-ul-Aziz Vilayet,  Otomana Imperio
| ||||
| Morto | 1-an de januaro 1915 (36-jaraĝa) en Ankaro, Otomana Imperio
| ||||
| Mortis per | armena genocido vd | ||||
| Etno | armenoj vd | ||||
| Lingvoj | okcident-armena vd | ||||
| Loĝloko | Konstantinopolo • Egiptio • Ĝenevo • Konstantinopolo vd | ||||
| Ŝtataneco | Otomana Imperio vd | ||||
| Alma mater | Berberian School • Universitato de Parizo vd | ||||
| Partio | Armena Revolucia Federacio vd | ||||
Subskribo 
| |||||
| Profesio | |||||
| Okupo | poeto • verkisto • ĵurnalisto • politikisto vd | ||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Vivo redakti
Li naskiĝis en 1878, en la urbo Agn (armene: Ակն) ĉe la bordo de la rivero Eŭfrato. Li vivis en sia naskiĝurbo ĝis la aĝo de 14 jaroj. Li studis en la Nersesjan instituto de junulo, kiam li interesiĝis pri poezio. La direktoro de la lernejo kuraĝigis lin daŭre disvolvi siajn poeziajn talentojn. La direktoro, Garegin Srvandztianc, donis al li la nomon Siamanto, laŭ la heroo de unu el liaj rakontoj. Atom uzis ĉi tiun nomon dum la resto de siaj tagoj[1].
Siamanto devenis de mezalta klasa familio. Ili translokiĝis al Konstantinopolo (Istanbulo) en 1891 kie li daŭrigis siajn studojn ĉe la instituto Berberjan. Li diplomiĝis en 1896, dum la sangaj Hamidaj masakroj. Kiel multaj aliaj armenaj intelektuloj, li fuĝis de la lando timante persekuton. Li alvenis en Egiptio, kie li deprimiĝis pro la amasmurdado suferintaj de liaj samnacianoj.
En 1897, li translokiĝis al Parizo kaj enskribiĝis pri literaturo en la prestiĝa universitato Sorbono[1]. Lin allogis filozofio kaj sudokcident-azia literaturo. Li devis okupiĝi pri diversaj laboroj, dum li studis pro sia malfacila financa situacio. Li disvolvis multajn ligojn kun konataj armenaj elstaruloj en kaj ekster Parizo. Li ĝuis legi en la franca kaj en la armena, kaj legis multajn el la plej bonaj verkoj de sia tempo[1].
De Parizo li translokiĝis al Ĝenevo en Svislando, kaj kontribuis al la ĵurnalo Droŝak , la organo de la Armena Revolucia Federacio. Liaj unuaj poeziaj verkoj estis publikigitaj en ĉi tiu ĵurnalo sub la titoloj Heroe (armene: Դիւցազնօրէն) kaj La Kavalira Kanto (armene: Երգը). La gazeto detaligis la detruon de sia patrujo, tre kritikis la otomanan registaron, kaj postulis egalajn rajtojn por la armenoj kaj pli da aŭtonomio[2]. Siamanto aliĝis al la afero kaj vere kredis je Armenio libera de turka subpremo. De tiam multaj el liaj verkoj kaj poemoj estis tre naciismaj.
Siamanto malsaniĝis en 1904, venante kun kazo de pulminflamo. Li estis kuracita en hospitalo en Ĝenevo kaj fine plene resaniĝis. Dum la sekvaj 4 jaroj, li loĝis en diversaj eŭropaj urboj kiel Parizo, Zuriko kaj Ĝenevo. En 1908, kune kun multaj aliaj armenoj, li revenis al Konstantinopolo post la proklamo de la otomana konstitucio. Tamen, en 1909, la otomana registaro klarigis, ke ili ne estas sekuraj farante la masakron de Adano. Siamanto denove estis profunde trafita de la sangoverŝado. Ĉi tiuj eventoj igis lin verki liajn famajn Ruĝaj Novaĵoj de mia Amiko[2] (armene: Կարմիր լուրեր բարեկամէս.)
Verkoj redakti
Heroe (armene: Դիւցազնօրէն) estis verkita ekde 1897 kaj fine presita en 1902 en Parizo. Ĝi estis libro pri la malfacilaĵoj de armenoj vivantaj sub la severa otomana regado. Siamanto kuraĝigis la junulojn defendi siajn rajtojn kaj postuli egalecon kaj justecon[1].
Filoj de Armenio (armene: Հայորդիներ) estis verkitaj inter 1902 kaj 1908 kaj inkluzivis tri volumojn. La unua estis liberigita en 1905 kaj traktis la profundan funebron kaj persekuton, kiujn multaj devis elteni post la Hamidaj masakroj kaj aliaj turkaj abomenaĵoj[2].
Torĉoj de Agonio kaj Espero (armene: Հոգեվարքի եւ յոյսի ջահեր) estis publikigita en 1907 priskribita en mirindaj detalaj scenoj de masakroj, sango kaj angoro. Li portretis la profundajn pensojn kaj sentojn de la viktimoj kaj ilian ĉiutagan turmenton. La mizero de tuta popolo senteblas legante ĉi tiun verkon. La aŭtoro sukcese sentigas la leganton por la roluloj kaj facile gajnas ilian simpation[2].
Sangaj Novaĵoj de Mia Amiko (armene: Կարմիր լուրեր բարեկամէս) estis verkita tuj post la masakro de Adano en 1909. Ĝi estas poezia verko reflektanta la doloron, kiun la aŭtoro sentis por siaj samlandanoj[2].
La Invito de la Patrujo (armene Հայրենի հրաւէր) estis presita en 1910 kaj eldonita en Usono. Li skribis pri sia sopiro al sia lando kaj kuraĝigis la armenajn loĝantojn eksterlande reveni al sia naskiĝlando[3].
Sankta Mesrop (armene: Սուրբ Մեսրոպ), publikigita en 1913, estas longa poemo dediĉita al sankta Mesrop, la inventinto de la armena alfabeto[3].
Skriba stilo redakti
Siamanto estis pioniro en armena poezio. Lia stilo estis nova kaj unika, kaj la metodiko escepta. Liaj temoj estis tre malhelaj kaj multe traktis morton, torturon, perdon, mizeron kaj malĝojon. Li rakontis scenojn pri masakroj, ekzekutoj per pendado, sangaj stratoj, ŝtelitaj vilaĝoj ktp; alivorte, ili traktis la buĉadon de la armena popolo. La sufero de la homoj senĉese turmentis lin unuavice. Li pasigis multajn sendormajn noktojn pensante pri tiuj, kiuj pereis. Skribi pri ilia sorto estis lia maniero trakti la doloron kaj certigi, ke ili ne estu mortigitaj en silento. La vivo por la armenoj estis malgaja sub otomana regado kaj la verkoj de Siamanto tre bone priskribis tiun vivfakton[2]. Tamen liaj poemoj kaj skribaĵoj preterpasas la doloron. Li skribis pri espero, libereco kontraŭ subpremo kaj la eblo de pli bona estonteco. Liaj ideoj ankaŭ iris al revoluciaj temoj kaj venĝo por la murditoj. Siamanto havis du flankojn en sia verkado: unu pri lamentado, kaj la alia pri rezisto[2]. Ĝuste de ĉi tiu rezista ideologio kreskis liaj revoluciaj kredoj. Li estis konvinkita, ke la vojo al savo por lia popolo estas per armita lukto. Li esperis ekbruligi la revolucian spiriton ĉe la plej juna generacio de armenoj kaj komprenigi al ili, ke indiferenteco kaj senagado ne savos ilin. Li estis tiel kaptita de ĉi tiuj problemoj, ke li malofte skribis pri si mem, sia persona vivo, amo aŭ ĝojo. Siamanto havis tre viglan imagon. La bildoj, kiujn li kreis, povas eĉ kelkfoje senti iom eksterordinare kelkfoje. Li uzis multajn aspektojn de la simbola direkto en siaj verkoj. Li ne sciis modestecon; ne ekstremis kaj verkante pri malespero aŭ espero. Lia konsekvenco en liaj elektitaj temoj montris, kiel pasie li sentas sin por sia afero. Liaj verkoj donas klaran bildon de la spirito, kiu tiam ekzistis en la mensoj de multaj el la armenaj loĝantoj.
Morto redakti
En 1910, li translokiĝis al Usono kiel redaktoro ĉe la ĵurnalo Hairenik (armene: Հայրենիք). Post jaro, li revenis al Konstantinopolo. En 1913 li vizitis Tbilison. Survoje al sia celloko, li vizitis multajn famajn armenajn lokojn kiel Monto Ararato, Ĥor-Virapo kaj Eĉmiadzin.
Li estis unu el la armenaj intelektuloj torturitaj kaj mortigitaj de la otomanoj en 1915 dum la Armena genocido[3].
Referencoj redakti
- (2005) The Heritage of Armenian Literature: From the Eighteenth Century to Modern Times. Detrojto: Wayne State University Press. ISBN 0-8143-3221-8.
- Tradukita el la armena: N.A. Արդի հայկական գրականութիւն, Գ հատոր, [Modern Armenian literature, Volume III], 2003, pp. 68–74