Fort Worth
Fort Worth estas urbo en la usona ŝtato Teksaso kaj la administra centro de la Tarrant-a Kortumdistrikto, kovrante preskaŭ 350 kvadratajn mejlojn (910 km²) en la distriktoj Denton, Johnson, Parker, kaj Wise. Laŭ takso de la censo de Usono en 2024, la loĝantaro de Fort Worth estis 978,468, farante ĝin la kvina plej loĝata urbo en la ŝtato kaj la dekdua plej loĝata en Usono. Fort Worth estas la dua plej granda urbo en la metropola areo Dallas–Fort Worth–Arlington, kiu estas la kvara plej loĝata metropola areo en Usono, kaj la plej loĝata en Teksaso.
| Fort Worth | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| urbo de Usono urbego kantona sidejo  vd
| |||||
|
| |||||
| Flago | |||||
| Administrado | |||||
| |||||
| |||||
| En TTT | Oficiala retejo [+] | ||||
| Demografio | |||||
| Loĝantaro | 918 915 (2020) [+] | ||||
| Loĝdenso | 1 002 loĝ./km² | ||||
| Geografio | |||||
| Geografia situo | 32° 45′ N, 97° 20′ U (mapo)32.756388888889-97.3325Koordinatoj: 32° 45′ N, 97° 20′ U (mapo) [+] | ||||
| Alto | 216 m [+] | ||||
| Areo | 916,76 km² (91 676 ha) [+] | ||||
| Horzono | centra horzono de Nordameriko [+] | ||||
| |||||
| |||||
|
| |||||
| Alia projekto | |||||
 Vikimedia Komunejo Fort Worth, Texas [+]
| |||||
La urbo Fort Worth estis fondita en 1849 kiel armea avanposteno sur deklivo super la rivero Trinity. Fort Worth historie estis centro de la komerco de Teksasaj Longkornaj bovoj. Ĝi ankoraŭ konservas sian okcidentan heredaĵon kaj tradician arkitekturon kaj dezajnon. USS Fort Worth (LCS-3) estas la unua ŝipo de la Usona Mararmeo nomita laŭ la urbo. Apuda Dallas posedis la plimulton de la loĝantaro tiom longe kiom registroj estis konservitaj, tamen Fort Worth fariĝis unu el la plej rapide kreskantaj urboj en Usono ekde la komenco de la 21-a jarcento, preskaŭ duobligante sian loĝantaron ekde 2000.
Fort Worth estas la loko de la Internacia Piano-Konkurso Van Cliburn kaj pluraj muzeoj desegnitaj de nuntempaj arkitektoj. La Kimbell Artmuzeo estis desegnita de Louis Kahn, kun aldono desegnita de Renzo Piano. La Moderna Artmuzeo de Fort Worth estis desegnita de Tadao Ando. La Amon Carter Muzeo de Usona Arto, desegnita de Philip Johnson, enhavas usonan arton. La Sid Richardson Muzeo, redesegnita de David M. Schwarz, havas kolekton de okcidenta arto en Usono, emfazante Frederic Remington kaj Charles Russell. La Muzeo de Scienco kaj Historio de Fort Worth estis desegnita de Ricardo Legorreta el Meksiko.
Fort Worth estas la loko de pluraj universitataj komunumoj: Texas Christian University, Texas Wesleyan, University of North Texas Health Science Center, kaj Texas A&M University School of Law. Pluraj multnaciaj korporacioj, inkluzive de Bell Textron, American Airlines, kaj BNSF Railway, havas siajn ĉefsidejojn en Fort Worth.
Historio
redaktiLa Traktato de Bird's Fort inter la Respubliko de Teksaso kaj pluraj indiĝenaj usonaj triboj estis subskribita en 1843 ĉe Bird's Fort en la nuna Arlington, Teksaso. Artikolo XI de la traktato provizis, ke neniu rajtas "transpasi la linion de komercejoj" (ĉe la rando de la teritorio de la indianoj) sen permeso de la Prezidento de Teksaso, kaj ne rajtas loĝi aŭ resti en la teritorio de la indianoj. Tiuj "komercejoj" poste estis establitaj ĉe la kunfluejo de la Clear Fork kaj West Fork de la rivero Trinity en la nuna Fort Worth.
Linio de sep armeaj postenoj estis establita en 1848–1849 post la Meksika Milito por protekti la setlantojn de Teksaso laŭ la okcidenta usona landlimo kaj inkludis Fort Worth, Fort Graham, Fort Gates, Fort Croghan, Fort Martin Scott, Fort Lincoln, kaj Fort Duncan. Origine, 10 fortikaĵoj estis proponitaj de Majora Ĝeneralo William Jenkins Worth (1794–1849), kiu komandis la Departementon de Teksaso en 1849. En januaro 1849, Worth proponis linion de 10 fortikaĵoj por marki la okcidentan landlimon de Teksaso de Eagle Pass ĝis la kunfluejo de la West Fork kaj Clear Fork de la rivero Trinity. Unu monaton poste, Worth mortis pro ĥolero en Suda Teksaso.[1]
Generalo William S. Harney transprenis komandon de la Departemento de Teksaso kaj ordonis al Majoro Ripley A. Arnold (Kompanio F, Dua Usona Dragonaro)[1] trovi novan fortikaĵan lokon proksime al la West Fork kaj Clear Fork. La 6-an de junio 1849, Arnold, konsilita de Middleton Tate Johnson, starigis tendaron ĉe la bordo de la rivero Trinity kaj nomis la postenon Tendaro Worth honore al la malfrua Ĝeneralo Worth. En aŭgusto 1849, Arnold translokigis la tendaron al la norda deklivo, kiu superregardis la enfluon de la Clear Fork de la rivero Trinity. La Usona Milit-Departemento oficiale nomis la postenon Fort Worth la 14-an de novembro 1849.[2] Ekde ĝia starigo, la urbo Fort Worth daŭre estas konata kiel "kie la Okcidento komenciĝas".[3]
E. S. Terrell (1812–1905) el Tenesio asertis, ke li estis la unua loĝanto de Fort Worth.[4] La fortikaĵo estis inundita dum la unua jaro kaj translokigita al la supro de la deklivo; la nuna kortumdomo estis konstruita sur ĉi tiu loko. La fortikaĵo estis forlasita la 17-an de septembro 1853.[1] Neniu spuro de ĝi restas.
Kiel haltejo sur la legenda Chisholm Trail, Fort Worth estis stimulita de la komerco de la brutaro-peladoj kaj fariĝis tumultema, vigla urbo. Milionoj da kapoj de brutaro estis pelataj norden al merkato laŭ ĉi tiu vojo. Fort Worth fariĝis la centro de la brutaro-peladoj, kaj poste, la brutarista industrio. Ĝi ricevis la kromnomon Cowtown.[5]
Dum la Usona Enlanda Milito, Fort Worth suferis pro mankoj de mono, manĝaĵo, kaj provizoj. La loĝantaro malaltiĝis ĝis 175, sed komencis rekuperiĝi dum la Rekonstruado. Ĝis 1872, Jacob Samuels, William Jesse Boaz, kaj William Henry Davis malfermis ĝeneralajn vendejojn. La sekvan jaron, Khleber M. Van Zandt establis Tidball, Van Zandt, kaj Kompanio, kiu fariĝis Fort Worth National Bank en 1884.
En 1875, la "Dallas Herald" publikigis artikolon de eksa advokato de Fort Worth, Robert E. Cowart, kiu skribis, ke la dezimado de la loĝantaro de Fort Worth, kaŭzita de la ekonomia katastrofo kaj malfacila vintro de 1873, portis severan baton al la brutara industrio. Aldonita al la malrapidiĝo pro tio, ke la fervojo haltigis la metadon de relvojoj 30 mejlojn (48 km) ekster Fort Worth, Cowart diris, ke Fort Worth estis tiel malrapida, ke li vidis panteron dormantan en la strato apud la kortumdomo. Kvankam intencita kiel insulto, la nomo Pantera Urbo estis entuziasme akceptita kiam en 1876 Fort Worth ekonomie rekuperiĝis.[6] Multaj komercoj kaj organizoj daŭre uzas "Pantero" en sia nomo. Pantero troviĝas ĉe la supro de la insignoj de la policdepartemento.[7]
La tradicio de "Pantera Urbo" estas ankaŭ konservita en la nomoj kaj dezajno de kelkaj geografiaj/arĥitekturaj trajtoj de la urbo, kiel Pantera Insulo (en la rivero Trinity), la Flat Iron Building, Fort Worth Central Station, kaj en du aŭ tri statuoj de "Dormanta Pantero".
En 1876, la fervojo Texas and Pacific Railway finfine estis kompletigita al Fort Worth, stimulante ekonomian ekfloron kaj transformante la Bestobursojn de Fort Worth en ĉefan centron por la brutara pogranda komerco.[8] Migrantoj el la detruitaj milito-frapitaj Sudaj ŝtatoj daŭre pligrandigis la loĝantaron, kaj malgrandaj, komunumaj fabrikoj kaj muelejoj cedis al pli grandaj entreprenoj. Ĵus nomita la "Reĝina Urbo de la Prerioj",[9] Fort Worth provizis regionan merkaton per la kreskanta transporta reto.
Fort Worth fariĝis la plej okcidenta fervoja kapo kaj transiga punkto por la sendado de brutaro. Louville Niles, komercisto bazita en Boston, Masaĉuseco kaj ĉefa akciulo de la Kompanio de la Bestobursoj de Fort Worth, estas kreditata pro allogado de la du plej grandaj viandopakaj firmaoj de tiu tempo, Armour kaj Swift, al la bestobursoj.[10]
Dum la ekonomiaj ekfloroj venis diversaj distraĵoj kaj rilataj problemoj. Fort Worth havis talenton por apartigi brutaristojn de ilia mono. Kovbojoj plene profitis sian lastan kontakton kun civilizacio antaŭ la longa veturado sur la Chisholm Trail de Fort Worth norden al Kansaso. Ili proviziĝis ĉe lokaj komercistoj, vizitis drinkejojn por iom da hazardludo kaj festado, poste rajdis norden kun siaj brutaroj, nur por denove eksplodi per ĝojo dum ilia reveno. La urbo baldaŭ fariĝis hejmo al "Hell's Half-Acre", la plej granda kolekto de drinkejoj, dancaj haloj kaj bordeloj sude de Dodge City (la norda finstacio de la Chisholm Trail), donante al Fort Worth la kromnomon "la Parizo de la Ebenaĵoj".
Certaj partoj de la urbo estis malpermesitaj por decaj civitanoj. Pafadoj, ponardadoj, raboj, kaj bataloj fariĝis nokta okazaĵo. Kovbojoj estis akompanataj de miksaĵo de bizonoĉasistoj, pafistoj, aventuristoj, kaj friponoj. Hell's Half Acre (ankaŭ konata simple kiel "The Acre") kreskis dum pli da homoj estis altiritaj al la urbo. Okaze, The Acre estis nomata "la sanga Tria Distrikto" post ĝi estis nomumita unu el la tri politikaj distriktoj de la urbo en 1876. Ĝis 1900, The Acre kovris kvar el la ĉefaj nord-sudaj trairejoj de la urbo. Lokaj civitanoj maltrankviliĝis pri la agadoj, elektante Timothy Isaiah "Longhair Jim" Courtright en 1876 kiel urba marŝalo kun mandato por malsovaĝigi ĝin.
Courtright foje kolektis kaj enprizonigis 30 homojn dum sabata nokto, sed permesis al la hazardludistoj funkcii, ĉar ili altiris monon al la urbo. Post lerni, ke trajno- kaj poŝtkaleŝaj rabistoj, kiel la bando de Sam Bass, uzis la areon kiel kaŝejon, li intensigis la leĝonsekvan laboron, sed certaj komercistoj reklamis kontraŭ tro multaj restriktoj en la areo kiel havantaj malbonajn efikojn sur la legitimaj komercoj. Graduale, la kovbojoj komencis eviti la areon; dum komercoj suferis, la urbo moderigis sian opozicion. Courtright perdis sian oficejon en 1879.
Malgraŭ kampanjantaj urbestroj kiel H.S. Broiles kaj gazetredaktoroj kiel B.B. Paddock, la Acre supervivis ĉar ĝi generis enspezojn por la urbo (ĉiujn ilegale) kaj eksciton por vizitantoj. Longtempaj loĝantoj de Fort Worth asertis, ke la loko neniam estis tiel sovaĝa kiel ĝia reputacio, sed dum la 1880-aj jaroj, Fort Worth estis regula haltejo sur la "hazardludista cirkvito" de Bat Masterson, Doc Holliday, kaj la fratoj Earp (Wyatt, Morgan, kaj Virgil). James Earp, la plej aĝa el siaj fratoj, vivis kun sia edzino en Fort Worth dum tiu periodo; ilia domo estis ĉe la rando de Hell's Half Acre, ĉe 9-a kaj Calhoun. Li ofte prizorgis drinkejon ĉe la Cattlemen's Exchange salono en la "supra" parto de la urbo.
Reformemaj civitanoj kontraŭstaris la dancaj haloj, kie viroj kaj virinoj miksiĝis; kontraste, la drinkejoj aŭ hazardludaj salonoj havis ĉefe virajn klientojn.
En la malfruaj 1880-aj jaroj, Urbestro Broiles kaj Distrikta Advokato R.L. Carlock iniciatis reforman kampanjon. Dum publika pafado la 8-an de februaro 1887, Jim Courtright estis mortigita sur Main Street de Luke Short, kiu asertis, ke li estis "Reĝo de la Hazardludistoj de Fort Worth". Ĉar Courtright estis populara, kiam Short estis enkarcerigita pro lia murdo, onidiroj pri linĉado de li ekestis. La bona amiko de Short, Bat Masterson, venis armita kaj pasigis la nokton en lia ĉelo por protekti lin.
La unua kampanjo kontraŭ alkoholo en Teksaso estis lanĉita en Fort Worth en 1889, permesante alian komercan kaj loĝan disvolviĝon en la areo. Alia ŝanĝo estis la enfluo de nigraj kaj afrik-usonaj loĝantoj. Ekskluditaj de la komerca fino de la urbo kaj la pli kostaj loĝkvartaloj pro ŝtata segregacio, la nigraj civitanoj de la urbo setliĝis en la suda parto de la urbo. La populareco kaj profitebleco de la Acre malkreskis kaj pli da senhejmuloj kaj vagabondoj estis vidataj sur la stratoj. Ĝis 1900, plejparto de la dancaj haloj kaj hazardludistoj malaperis. Malmultekostaj varieteaj spektakloj kaj prostitucio fariĝis la ĉefaj formoj de distraĵo. Kelkaj progresemaj politikistoj lanĉis ofensivon por serĉi kaj abolicii tiujn perceptitajn "malvirtojn" kiel parton de la pli larĝa pako de reformoj de la Progresema Epoko.
En 1911, la pastro J. Frank Norris lanĉis ofensivon kontraŭ vetkursa hazardludo en la "Baptist Standard" kaj uzis la predikejon de la Unua Baptista Preĝejo de Fort Worth por ataki malvirton kaj prostitucion. Kiam li komencis ligi certajn komercistojn de Fort Worth kun posedaĵo en la Acre kaj anoncis iliajn nomojn de sia predikejo, la batalo intensiĝis. La 4-an de februaro 1912, la preĝejo de Norris estis bruligita ĝis la tero; tiun vesperon, liaj malamikoj ĵetis faskon da brulantaj oleitaj ĉifonoj sur lian verandon, sed la fajro estis estingita kaj kaŭzis minimuman damaĝon. Monaton poste, la incendiistoj sukcesis bruligi la pastrejon. Dum sensacia proceso daŭranta monaton, Norris estis akuzita je mensogtestimonio kaj incendio rilate al la du fajroj. Li estis liberigita, sed liaj daŭraj atakoj kontraŭ la Acre malmulte efikis ĝis 1917. Nova urba administracio kaj la federacia registaro, kiu konsideris Fort Worth kiel eblan lokon por grava milita trejnkampo, kunigis fortojn kun la baptista predikisto por fini la lastan akton de la Acre.
La polica departemento kompilis statistikojn montrantajn, ke 50% de la perforta krimo en Fort Worth okazis en la Acre, kio konfirmis la opinion de respektindaj civitanoj pri la areo. Post kiam Camp Bowie (Usona Armea trejnejo dum la Unua Mondmilito) estis lokita ĉe la randoj de Fort Worth en 1917, la militistaro uzis militan leĝon por reguligi prostituitinojn kaj drinkejestrojn de la Acre. Monpunoj kaj severaj malliberecaj punoj limigis iliajn agadojn. Kiam Norris okazigis simbolan funebran paradon por "enterigi John Barleycorn" en 1919, la Acre fariĝis parto de la historio de Fort Worth. La nomo daŭre estas asociita kun la suda fino de Fort Worth.
En 1921, la nur-blankaj sindikataj laboristoj en la viandopaka fabriko de Fort Worth, Swift & Co., en la Niles City Stockyards, eksplodis. La posedantoj provis anstataŭigi ilin per nigraj strikrompantoj. Dum sindikataj protestoj, la strikrompanta afrik-usonano Fred Rouse estis linĉita sur arbo ĉe la angulo de NE 12-a Strato kaj Samuels Avenue. Post kiam li estis pendigita, blanka amaso plenigis lian mutilitan korpon per pafoj.
La 21-an de novembro 1963, Prezidento John F. Kennedy alvenis en Fort Worth, parolante la sekvan matenon antaŭ matenmanĝa kunveno de la Komerca Ĉambro de Fort Worth, poste li procedis al Dallas, kie li estis murdita pli poste tiun tagon.
Kiam nafto komencis elflui en Okcidenta Teksaso en la frua 20-a jarcento, kaj denove en la malfruaj 1970-aj jaroj, Fort Worth estis ĉe la centro de la ekfloro. Ĝis julio 2007, progresoj en la teknologio de horizontalaj boradoj faris vastajn rezervojn de natura gaso en la Barnett Shale haveblaj rekte sub la urbo, helpante multajn loĝantojn ricevi reĝajn ĉekojn por siaj mineralaj rajtoj. Hodiaŭ, la Urbo de Fort Worth kaj multaj loĝantoj traktas la avantaĝojn kaj problemojn asociitajn kun la subteraj naturgazaj rezervoj.
La 28-an de marto 2000, je la 18:15, tornado de klaso F3 frapis la urbocentron de Fort Worth, grave difektante multajn konstruaĵojn. Unu el la plej forte frapitaj strukturoj estis la Bank One Tower, kiu estis unu el la dominantaj trajtoj de la horizonto de Fort Worth kaj kiu havis "Reata," popularan restoracion, en sia plej alta etaĝo. Ĝi poste estis konvertita al luksaj kondominoj kaj oficiale renomita "The Tower." Tio estis la unua grava tornado kiu frapis Fort Worth mem ekde la fruaj 1940-aj jaroj.
De 2000 ĝis 2006, Fort Worth estis la plej rapide kreskanta grandurbo en Usono; ĝi estis voĉdonita kiel unu el "la Plej Loĝeblaj Komunumoj de Ameriko". Aldone al la inversa migrado, multaj afrik-usonanoj translokiĝis al Fort Worth pro ĝia abordebla vivkosto kaj laborŝancoj.
En 2020, la urbestro de Fort Worth anoncis la daŭran kreskon de la urbo je 20,78%. La Usona Censa Buroo ankaŭ rimarkis la komencan pligrandiĝon de diversigo de la urbo de 2014 ĝis 2018.
La 11-an de februaro 2021, amasakcidento implikante 133 aŭtojn kaj kamionojn okazis sur I-35W pro glaciiĝinta pluvo. La amasakcidento lasis almenaŭ ses homojn mortintaj kaj multajn vunditajn.
Evoluo de la loĝantaro
redakti| Jaro | Loĝantoj[11] |
|---|---|
| 1980 | 385.164 |
| 1990 | 447.619 |
| 2000 | 534.694 |
| 2005 | 623.119 |
| 2006 | 653.320 |
| 2010 | 741.206 |
| 2020 | 978.468 |
Vidindaĵoj
redakti
La muzeoj de la „Cultural District“ ("Kultura distrikto") apartenas al la plej gravaj de Usono:
- La Modern Art Museum of Fort Worth ekspozicias 2.600 pentraĵojn de la arto post 1945. de 2002 la muzeo troviĝas en konstruaĵo de la japana arkitekto Tadao Ando.
- La Kimbell Art Museum montras pentraĵojn de la antikvo ĝis la 20-a jarcento, i.a. verkojn de Caravaggio, Fra Angelico, El Greco, Rembrandt, Pablo Picasso, Henri Matisse kaj Paul Cézanne. La konstruaĵo estas planita de la arkitekto Louis Kahn.
- La Amon Carter Museum ekspozicias usona arto de la 19-a kaj 20-a jarcentoj. Ĝi posedas grandan kolekton de Western Art, i.a. verkojn de Frederic Remington kaj Charles M. Russell, kaj kolekton de 30.000 fotoj. La konstruaĵo estas planita de Philip Johnson.
Philip Johnson ankaŭ kreis Water Gardens (1976), en parko en la urbocentro kun atento-kaptaj fontanoj. Ĝi fariĝis internacie konata pro la Science-Fiction-filmo Logan´s Run, filmita parte tie.
Trafiko
redaktiProksime de Fort Worth situas la internacia flughaveno Dallas-Fort Worth (IATA-kodo: DFW), kiu troviĝas en partoj de Grapevine, Euless, Coppell, kaj Irving en la kantonoj Tarrant kaj Dallas.
La trafiko en la urbo kaj al la ĉirkaŭa regiono estas dominita de aŭtoj. Tramo ekzistis inter 1963 kaj 2002 Fort Worth estas sidejo de la fervoja kompanio Burlington Northern Santa Fe Railway.
Personoj naskitaj en Fort Worth
redakti- Mark David Chapman, murdisto de la muzikisto John Lennon (iama membro de Beatles)
- Patricia Highsmith, verkistino, publikigis ankaŭ sub la pseŭdonimo Claire Morgan
Partneraj urboj
redakti
Fontoj
redakti- ↑ 1,0 1,1 1,2 Crimmins, M.L., 1943, "The First Line of Army Posts Established in West Texas in 1849," Abilene: West Texas Historical Association, Vol. XIX, pp. 121–127
- ↑ "Fort Worth, TX". Texas State Historical Association. Arkivita de la originalo la 9-an de oktobro 2014. Elŝutita la 9-an de junio 2015.
- ↑ "Fort Worth, TX". Texas State Historical Association. Arkivita de la originalo la 9-an de oktobro 2014. Elŝutita la 9-an de junio 2015.
- ↑ Bildo de E. S. Terrell kun noto: 'E. S. Terrell. Naskiĝis la 24-an de majo 1812, en Murry Distrikto, Tenn. La unua blanka viro kiu setlis en Fort Worth, Teksaso, en 1849. Lia edzino estis Lou Preveler. Ili havis sep infanojn. En 1869, la Terrell-familio translokiĝis al Young Distrikto, Teksaso, kie li mortis la 1-an de novembro 1905. Li estas entombigita en True, Teksaso.' Bildo montrita en historia kolekto ĉe Fort Belknap, Newcastle, Teksaso. Vidita la 13-an de novembro 2008.
- ↑ Shurr, Elizabeth; Hagler, Jack P. (July 2013). "A Brief History Of "Cowtown"". United States Institute for Theatre Technology, Inc. Arkivita de la originalo la 1-an de decembro 2016. Elŝutita la 3-an de novembro 2017.
- ↑ "History of Panther Mascot". The Panther Foundation. Majo 2009. Arkivita de la originalo la 26-an de aŭgusto 2009. Elŝutita la 9-an de majo 2009.
- ↑ "Badge of Fort Worth Police Department". Polica Departemento de Fort Worth. Majo 2009. Arkivita de la originalo la 12-an de oktobro 2008. Elŝutita la 9-an de majo 2009.
- ↑ "History". Fort Worth Stockyards. La 30-an de marto 2016. Arkivita de la originalo la 2-an de novembro 2006.
- ↑ "Fort Worth, Texas". Encyclopedia of the Great Plains. Arkivita de la originalo la 31-an de decembro 2017. Elŝutita la 30-an de decembro 2017.
- ↑ "Nilcs City, TX". Handbook of Texas Online. Arkivita de la originalo la 31-an de decembro 2017. Elŝutita la 30-an de decembro 2017.
- ↑ censaj taksoj por la 25 plej grandaj urboj de Usono de julio 2006 (angle) (PDF). US Census Bureau. Alirita 28-a de junio 2007.