Gaŭla Imperio

Gaŭla Imperio, Gaŭla Speciala Imperio, Gaŭlo-Romia Imperio aŭ latine Imperium Galliarum estas la moderna nomo por la aparta, separatisma, efemera imperio kiu ekzistis en la periodo de krizo en la Romia Imperio de la 3-a jarcento inter 260 kaj 274 en la teritorio de la romiaj provincoj Germania inferior, Germania superior, Raetia, Gallia, Britannia kaj Hispania. La nomo do estas misgvida, ne temis pri imperio de gaŭloj, keltoj, sed pri separatisma regno de romianoj en la nordokcidenta parto de la imperio.

Superrigardo

Kvankam la komenco de la Imperium Galliarum antaŭe estis ofte donita kiel 259, estas nun ĝenerale akceptite ke la uzurpo de Postumus (Marcus Cassianius Latinius Postumus (m. en 269 en Mogontiacum, ĉefurbo de la romia provinco Germania superior, la nuna Majenco), kun kiu la speciala imperio komenciĝis, ne okazis ĝis la somero aŭ aŭtuno de 260. Tiu ĉi vidpunkto nun regas surbaze de surskribo sur la Aŭgsburga romia "Altaro de la Venko", el kiu la menciita dato povas esti deduktita. Estas verŝajne rilato kun la malvenko de la imperiestro Valeriano, kiu estis kaptita kaj sklavigita de la persoj komence de la somero de 260. La reputacio de lia filo kaj kunimperiestro Galieno (latine Publius Licinius Egnatius Gallienus, (218-268), ŝajnas estis grave difektita pro tiu katastrofo.

Historia procezo

La trupoj de Postumus lokigis grupon de frankoj kiuj en la romia teritorio estis rabintaj, ŝarĝitan per rabaĵo sur la vojon reen al la romie neokupita tereno de Germania Magna proksime de Kolonjo, ĉefurbo de la romia provinco Germania inferior. La rabaĵo estis disigita inter la romiaj soldatoj. Tio kaŭzis konflikton kun la legitima subimperiestro Saloninus, la 18-jara filo de Galieno, kaj lia pretoria prefekto Silvanus, kiu postulis la militakiron favore al la ŝtata trezorejo. Postumus tiam havis siajn ribelulojn proklami lin per la honora titolo Augustus kaj sieĝis Kolonjon, kie Saloninus kaj liaj trupoj rifuĝis. La romia urbo estis konkerita fare de Postumus kaj ekde tiam funkciis kiel lia sidloko de separatisma registaro. Saloninus kaj Silvanus estis kaptitaj kaj murditaj baldaŭ poste.

Estas rimarkinde ke Postumus ne ŝajnas esti poste provinta akiri kontrolon de la tuta Romia Imperio, sed prefere limigis sin al la okcidenta triono. Ĉi tie li kreis sian propran ŝtatan infrastrukturon: La imperio havis siajn proprajn konsulojn, kies nomoj ne estas konsekvence dokumentitaj, kaj eble ankaŭ sian propran senaton. La establado de tiu speciala gaŭla imperio estis rekta sekvo de la provizora malkapablo de la romia centra administracio pacigi la okcidentajn provincojn. Fakte, la romiaj "gaŭlaj imperiestroj" grandparte povis plenumi ĉi tiun taskon; la secesio ankaŭ certagrade estas signo pri la alta memfido de la romiaj militistoj de la nordokcidentaj romiaj provincoj. En 265, provo de Galieno venki Postumus armee malsukcesis; nur Raetia revenis sub la kontrolon de la centra registaro.

Galieno estis murdita memstare per siaj propraj oficiroj en 268. En la fonto de 269, Postumus ankaŭ estis mortigita post kiam li subpremis provon de uzurpo en Majenco sed malpermesis la rabadon de la urbo. Post tio, la separatisma regno Imperium Galliarum perdis stabilecon. En la aŭtuno de 273, la romia imperiestro Aŭreliano finfine rekonkeris la okcidenton de la imperio post kiam li jam sukcesis en la oriento. La lasta reganto de la ŝrumpita regno Imperium Galliarum, Tetricus la 1-a, moviĝis kun sia armeo de sia loĝejo Treviro (Augusta Treverorum) al la sudo por renkonti Aŭrelianon, kiu estis survoje al norda Gaŭlio kun sia armeo. La decida batalo okazis en februaro aŭ marto 274 proksime de la nuna franca urbo Châlons-en-Champagne. Estas neklare ĉu Tetricus kaj lia filo, same nomata Tetricus, post la batalo kapitulacis aŭ transiris al la flanko al Aŭreliano antaŭ la batalo. Ĉiukaze, iliaj soldatoj estis venkitaj fare de la armeo de Aŭreliano kun gravaj perdoj. Tetricus kaj lia filo estis ŝajne parade montritaj en la triumfa procesio de Aŭreliano en Romo en 274 (almenaŭ tion raportas la romia kroniko Historia Augusta), sed ili ne estis murditaj.

La imperiestroj kaj uzurpantoj de la separatisma regno Imperium Galliarum estas precipe konataj per la moneroj kiujn ili monfaris.

Sociologiaj kromefikoj

Riĉaj tomboj el la dua duono de la tria jarcento estis malkovritaj en la Kolonja areo. Ĉi tiuj tomboj estas ĉiuj de virinoj, kiuj estis entombigitaj en ŝtonaj ĉerkoj kaj ricevis donacojn el oro, sukceno kaj aliaj nekutimaj objektoj. La tempa kaj regiona amasiĝo en la tempo de la regno Imperium Galliarum rilatas al la fakto ke kelkaj familioj (la urba supera klaso de Kolonjo, precipe romiaj oficiroj) profitis el la nova politika situacio kaj volis montri tion en la tomba meblaro.

Fonto

La teksto en unua formo ekestis la 7-an de decembro 2024, principe baze de la koncerna germanlingva vikipedia teksto pri la temo.