Zumbi de Palmares
Zumbi (portugale; 1655 - la 20-a de novembro 1695) estis la lasta estro de la Kilombo de Palmares, kie hodiaŭ estas la ŝtato Alagoaso en Brazilo. La origino de la nomo estas korupto de la nomo "nzumbi" en la afrika lingvo kimbando, kiu signifas "demonon", "spiriton" aŭ "elfon".
| Zumbi de Palmares | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Persona informo | |||||
| Zumbi | |||||
| Naskiĝo | 1655 en Pernambuco Captaincy | ||||
| Morto | 20-an de novembro 1695 en Palmares | ||||
| Mortis pro | mortpuno vd | ||||
| Mortis per | mortigo vd | ||||
| Religio | animismo vd | ||||
| Etno | Afrikobrazilano • Afrikanoj vd | ||||
| Lingvoj | brazilportugala • Nov-Latino vd | ||||
| Ŝtataneco | Brazilo • Palmares vd | ||||
| Familio | |||||
| Patrino | Sabina vd | ||||
| Edz(in)o | Dandara vd | ||||
| Infanoj | Motumbo • Acaiuba Zambi vd | ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | messervanto • rezistobatalanto vd | ||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
La Kilombo de Palmares estis respubliko de sklavoj fuĝintaj de portugalaj kolonioj kaj plantejoj en Brazilo. La Kilombo situis en la interno de Bahio. La pintonombro de ĝia loĝantaro, en kelkaj loĝlokoj, atingis ĉirkaŭ 30 000 homojn. La Kilombo-militistoj, kiuj devis defendi sin kontraŭ oftaj atakoj de la portugalaj koloniaj trupoj, estis lertaj pri kapoejro, batalarto disvolvita en Brazilo de afrikaj sklavoj dum la 16-a jarcento.
Origino redakti
Filo de fuĝintaj afrikaj sklavoj, konata nur kiel Zumbi, naskiĝis libera en la Kilombo de Palmares en 1655, lia patrino Sabina estis la fratino de la kilomba gvidanto Ganga Zumba, ambaŭ estis filoj de konga princino nomata Akulton, filino de la kongola reĝo.
Kiam li aĝis ĉirkaŭ 6 jarojn, li estis kaptita de la portugaloj kaj donita al la misiista pastro Antonio Melo. Baptita laŭ la nomo de Francisko, Zumbi lernis la sakramentojn, portugalajn kaj latinajn kaj helpis en la ĉiutaga meso. Malgraŭ provoj "kulturi" lin, Zumbi fuĝis en 1670 kaj revenis al sia naskiĝloko.
Dum la sekvaj jaroj, en siaj fruaj dudekaj jaroj, Zumbi fariĝis konata pro sia fizika forto kaj ruzo ĉe la batalkampo, kaj estis honorita kiel milita strategiisto.
Vivo redakti
En 1678, Pedro Almeida, la reganto de Pernambuka kapitaneco, proponis al Ganga Zumba, la estro de la Kilombo, fini la konflikton. La propono inkluzivis pardonon de ĉiuj sklavoj fuĝantaj de Kilombo kaj donado de ilia libereco kontraŭ subigo de Kilombo al portugala aŭtoritato. Ganga Zumba emis akcepti la oferton tamen Zumbi ne estis certa pri la portugaloj. Cetere li rifuzis venki liberecon por la palmaresanoj, dum aliaj afrikanoj restus sklavoj. Li malakceptis la oferton de Almeida kaj post promeso daŭre rezisti portugalan subpremon, Zumbi forigis Ganga Zumba kaj iĝis la nova gvidanto de la Palombo Kilombo.
Dek kvin jarojn post kiam li iĝis la gvidanto de la Kilombo de Palmaros, la Kilombo estis sub artileriatako de la portugaloj, sub la ordonrajto de generaloj Domingos Georges Velho kaj Vaira de Mello.
La 6-an de februaro 1694, post 67 jaroj da obstina rezisto, la portugaloj sukcesis detrui la Cerca do Macaco'n, la centran setlejon de la Respubliko Kilombo de Palmaros. La Kilombo-militistoj ne povis trakti la portugalan artilerion, kaj la respubliko falis kaj Zumbi estis vundita. Kvankam li pluvivis kaj sukcesis eviti la portugalojn dum ĉirkaŭ du jaroj, li estis perfidita kaj kaptita la 20-an de novembro, 1695 kaj senkapigita surloke. La kapo de Zumbi estis transdonita de la portugaloj al la urbo Recife, kie ĝi estis montrita en la ĉefa placo kiel pruvo de la malvero de populara legendo, kiu estis akceptita inter afrikaj sklavoj pri lia senmorteco. Restaĵoj de Kilombo daŭre ekzistis en la areo dum cent jaroj pli.
Nuntempe festiĝas la 20-a de novembro, precipe en Rio-de-Ĵanejro, tago de nacia fiero. La tago havas specialan signifon por afrik-brazilanoj, kiuj honoras la zombion kiel heroo, liberecbatalanto kaj simbolo de libereco.
Persona vivo redakti
Zumbi geedziĝis kun la kapoejra militisto kaj artisto, Dandra, kiu memmortigis sin la 6-an de februaro, 1694 post esti kaptita en batalo kaj rifuzo reveni al vivo de sklaveco. Ili havis 3 infanojn.
Vidu ankaŭ redakti
- Reĝo sklaveca - Artikolo pri la Kilombo de Palmares kaj Zombioj (en la angla)
- 300 Jaroj de Zumbi - Artikolo de la Revuo Brazila Komunista Partio (en la angla)