Alta sangopremo
Alta sangopremo aŭ hipertensio estas kronika malsano konsistanta el daŭra troeco de la sangopremo en la arterioj.[1] Ĝi kutime ne kaŭzas simptomojn.[2] Tamen ĝi estas grava riskofaktoro por apopleksio, kormalsano, kora malsufiĉo, atria fibrilacio, periferia arteria malsano, vida malkapabliĝo, kronika rena malsano, kaj demenco.[3][4][5][6] Troa sangopremo estas grava kaŭzo de frua mortado en la tuta mondo.[7]
| Alta sangopremo | |
|---|---|
| malsano • simptomo aŭ signo | |
Oni klasifikas troan sangopremon kiel esencan aŭ neesencan.[8] Proksimume 90–95% el la okazoj estas esencaj, t.e. okazigitaj de malspecifaj vivmanieraj kaj genetikaj faktoroj.[8][9] Inter la riskaj vivmanieraj faktoroj estas troa salo en la dieto, tropezo, fumado, fizika malaktivo, kaj uzado de alkoholo.[2][8] La ceteraj 5–10% de la okazoj estas neesencaj, t.e. havantaj troveblan kaŭzon, ekzemple kronikan renan malsanon, maldikiĝon de la renaj arterioj, endokrinan malsanon, aŭ uzadon de kontraŭkoncipaj piloloj.[8]
Sangopremo havas du mezurojn, la sistolan premon kaj la diastolan premon (respektive maksimuman kaj minimuman).[2] Por la plejparto de plenkreskuloj, la normala ripoza sangopremo estas 100–130 hidrargomilimetroj (mmHg) sistola kaj 60–80 mmHg diastola.[10][11] Troa sangopremo estas ripoza sangopremo, kiu daŭre restas almenaŭ 130/80 aŭ 140/90 mmHg.[8][10] La limnombroj por infanoj estas malsamaj ol ĉe plenkreskuloj.[12] Eksteroficeja sangoprema kontrolo dum 24 horoj ŝajne estas pli akurata ol oficeja sangoprema mezuro.[1][8]
Vivmanieraj ŝanĝoj povas malpliigi la sangopremon kaj la riskon de damaĝoj al sano.[13] Vivmanieraj ŝanĝoj povas inkludi malplipeziĝon, korpekzercadon, malplian konsumon de salo, malplian konsumon de alkoholo, kaj sanan dieton.[8] Se vivmanieraj ŝanĝoj ne sufiĉas, oni uzas malpremigajn medikamentojn.[13] Ĝis tri medikamentoj samtempe uzataj povas maltroigi la sangopremon en 90% de la okazoj.[8] La kuracado per medikamentoj de modere troa arteria premo (t.e. >160/100 mmHg) havas asocion kun pli granda vivdaŭro.[14] La efiko de kuracadô ĉe sangopremo inter 130/80 mmHg kaj 160/100 mmHg estas malpli certa, kaj iuj revuartikoloj trovas avantaĝon[10][15][16] kaj aliaj necertecon de avantaĝo.[17][18][19] Troa sangopremo ĉeestas en frakcio inter 16% kaj 37% de la tutmonda homaro.[8] En 2010 oni kredis, ke ĝi estas faktoro en 18% de ĉiuj mortoj (9.4 milionoj en la tuta mondo).[20]
Kuracado
redaktiLaŭ revuo publikigita en 2003, malpliigo de la sangopremo je 5 mmHg povas malpliigi la riskon de apopleksio je 34%, de korarteria malsano je 21%, kaj de demenco, kora malsufiĉo, kaj morto pro korvaskula malsano.[21]
Vivmanieraj ŝanĝoj
redaktiLa unua kuraca rimedo por troa sangopremo estas ŝanĝo de vivmaniero, interalie per dietaj ŝanĝoj, korpekzercado, kaj malplipeziĝo. Kvankam ĉiuj ĉi rimedoj estas rekomenditaj en sciencaj avertiloj,[22] sistema revuo de Cochrane trovis nepruvon (pro manko de datumoj) de efiko de malplipezigaj dietoj al mortoj, longadaŭraj damaĝoj aŭ malsaneventoj en homoj kun troa sangopremo.[23] La revuo jes konstatis malpliigon de pezo kaj sangopremo.[23] La efiko de vivmanieraj ŝanĝo estas simila al tiu de unu medikamento aŭ foje pli granda.[11] Eĉ kiam la sangopremo estas sufiĉe alta por pravigi tujan ekuzon de medikamentoj, oni ankoraŭ rekomendas samtempajn vivmanierajn ŝanĝojn.
Dietoj pri kiuj malpliiga efiko al sangopremo estas konstatita inkludas malmultnatriajn dietojn,[24][25] la Dieton DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension, t.e. "Dietaj Aliroj por Ĉesigi Hipertension"),[26] kiu estis la plej bona el 12 dietoj laŭ ombrela revuo,[27] kaj plantomanĝan dieton.[28] Estas iom da pruvoj ke konsumo de verda teo povas malpliigi sangopremon, sed ne sufiĉe por kuraca rekomendo.[29] Ankaŭ estas pruvoj de hazardaj, duoble blindaj, placebokontrolitaj testoj, ke konsumo de hibiska teo signife malpliigas sistolan (-4.71 mmHg, 95% CI [-7.87, -1.55]) kaj diastolan sangopremon (−4.08 mmHg, 95% CI [-6.48, −1.67]).[30][31] Ankaŭ konsumo de betradika suko signife malpliigas la sangopremon de homoj ĉe kiuj ĝi estas troa.[32][33][34]
Pliigo de konsumo de kalio povas malpliigi la riskon de troa sangopremo.[35][36] Tamen homoj, kiuj uzas iujn sangomalpremigajn medikamentojn (ekz. AKE-malaktivigilojn aŭ ARB-ojn), devas ne uzi kaliajn suplementojn aŭ kaliriĉajn salojn pro la risko de troa kalio.[37]
Korpekzercaj reĝimoj, pri kiuj malpliiga efiko al sangopremo estas konstatita, inkludas samdimensiajn rezistajn ekzercojn, oksigenajn ekzercojn, rezistajn ekzercojn, kaj aparatan spirregon.[38]
Malstreĉaj teknikoj kiel biologia sinrego aŭ transcenda meditado povas esti enkalkulataj kiel kromkuraciloj, sed ne havas efikpruvon kiel memstaraj kuraciloj kontraŭ korvaskula malsano.[38][39][40] Sinkontrolado kaj renkontiĝaj memorigiloj eble apogas la uzon de aliaj kuraciloj por rego de sangopremo, sed ili bezonas pli da taksesplorado.[41]
Referencoj
redakti- ↑ 1,0 1,1 (2014) Medical sciences, 2‑a eldono, Elsevier Health Sciences, p. 562. ISBN 9780702052491.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 High Blood Pressure Fact Sheet (19-a de februaro 2015). Arkivita el la originalo je 6 March 2016. Alirita 6-a de marto 2016 .
- ↑ (majo 2015) “Global burden of cardiovascular disease and stroke: hypertension at the core”, The Canadian Journal of Cardiology 31 (5), p. 569–571. doi:10.1016/j.cjca.2015.01.009.
- ↑ (2011) Global atlas on cardiovascular disease prevention and control, 1‑a eldono, Geneva: World Health Organization in collaboration with the World Heart Federation and the World Stroke Organization, p. 38. ISBN 9789241564373.
- ↑ (julio 2017) “Treatment options and considerations for hypertensive patients to prevent dementia”, Expert Opinion on Pharmacotherapy 18 (10), p. 989–1000. doi:10.1080/14656566.2017.1333599. 46601689.
- ↑ (aŭgusto 2017) “Modifiable Risk Factors and Atrial Fibrillation”, Circulation 136 (6), p. 583–596. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.116.023163.
- ↑ Hypertension (angle). World Health Organization. Alirita 2022-05-13 .
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 8,8 (aŭgusto 2015) “Hypertension”, Lancet 386 (9995), p. 801–812. doi:10.1016/s0140-6736(14)61468-9. 208792897.
- ↑ (januaro 2000) “Essential hypertension. Part I: definition and etiology”, Circulation 101 (3), p. 329–335. doi:10.1161/01.CIR.101.3.329.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 (junio 2018) “2017 ACC/AHA/AAPA/ABC/ACPM/AGS/APhA/ASH/ASPC/NMA/PCNA Guideline for the Prevention, Detection, Evaluation, and Management of High Blood Pressure in Adults: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines”, Hypertension 71 (6), p. e13–e115. doi:10.1161/HYP.0000000000000065.
- ↑ 11,0 11,1 (julio 2013) “2013 ESH/ESC guidelines for the management of arterial hypertension: the Task Force for the Management of Arterial Hypertension of the European Society of Hypertension (ESH) and of the European Society of Cardiology (ESC)”, European Heart Journal 34 (28), p. 2159–2219. doi:10.1093/eurheartj/eht151.
- ↑ (februaro 2014) “2014 evidence-based guideline for the management of high blood pressure in adults: report from the panel members appointed to the Eighth Joint National Committee (JNC 8)”, JAMA 311 (5), p. 507–520. doi:10.1001/jama.2013.284427.
- ↑ 13,0 13,1 How Is High Blood Pressure Treated? (10-an de septembro 2015). Arkivita el la originalo je 6-an de aprilo 2016. Alirita 6-an de marto 2016 .
- ↑ (junio 2019) “Pharmacotherapy for hypertension in adults 60 years or older”, The Cochrane Database of Systematic Reviews 6 (6), p. CD000028. doi:10.1002/14651858.CD000028.pub3.
- ↑ (February 2015) “Effects of blood pressure reduction in mild hypertension: a systematic review and meta-analysis”, Annals of Internal Medicine 162 (3), p. 184–191. doi:10.7326/M14-0773. 46553658.
- ↑ (januaro 2016) “Effects of intensive blood pressure lowering on cardiovascular and renal outcomes: updated systematic review and meta-analysis”, Lancet 387 (10017), p. 435–443. doi:10.1016/S0140-6736(15)00805-3. 36805676. Alirita 11-a de februaro 2019..
- ↑ (aŭgusto 2012) “Pharmacotherapy for mild hypertension”, The Cochrane Database of Systematic Reviews 8 (8), p. CD006742. doi:10.1002/14651858.CD006742.pub2. 42363250.
- ↑ (aŭgusto 2017) “Blood pressure targets for hypertension in older adults”, The Cochrane Database of Systematic Reviews 2017 (8), p. CD011575. doi:10.1002/14651858.CD011575.pub2.
- ↑ (aŭgusto 2017) “Pharmacotherapy for hypertension in adults aged 18 to 59 years”, The Cochrane Database of Systematic Reviews 2017 (8), p. CD008276. doi:10.1002/14651858.CD008276.pub2.
- ↑ (marto 2015) “Using the Global Burden of Disease study to assist development of nation-specific fact sheets to promote prevention and control of hypertension and reduction in dietary salt: a resource from the World Hypertension League”, Journal of Clinical Hypertension 17 (3), p. 165–167. doi:10.1111/jch.12479. 206028313.
- ↑ (2003) “Lowering blood pressure to prevent myocardial infarction and stroke: a new preventive strategy”, Health Technology Assessment 7 (31), p. 1–94. doi:10.3310/hta7310.
- ↑ (aprilo 2014) “An effective approach to high blood pressure control: a science advisory from the American Heart Association, the American College of Cardiology, and the Centers for Disease Control and Prevention”, Hypertension 63 (4), p. 878–885. doi:10.1161/HYP.0000000000000003.
- ↑ 23,0 23,1 (februaro 2021) “Long-term effects of weight-reducing diets in people with hypertension”, The Cochrane Database of Systematic Reviews 2021 (2), p. CD008274. doi:10.1002/14651858.CD008274.pub4.
- ↑ (aprilo 2013) “Effect of longer-term modest salt reduction on blood pressure”, The Cochrane Database of Systematic Reviews 30 (4), p. CD004937. doi:10.1002/14651858.CD004937.pub2. 23522004.
- ↑ (februaro 2020) “Effect of dose and duration of reduction in dietary sodium on blood pressure levels: systematic review and meta-analysis of randomised trials”, The BMJ 368, p. m315. doi:10.1136/bmj.m315.
- ↑ (januaro 2001) “Effects on blood pressure of reduced dietary sodium and the Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) diet. DASH-Sodium Collaborative Research Group”, The New England Journal of Medicine 344 (1), p. 3–10. doi:10.1056/NEJM200101043440101.
- ↑ (December 2020) “Efficacy of different dietary patterns on lowering of blood pressure level: an umbrella review”, The American Journal of Clinical Nutrition 112 (6), p. 1584–1598. doi:10.1093/ajcn/nqaa252.
- ↑ (2020) “Plant-Based Diets and Hypertension”, American Journal of Lifestyle Medicine 14 (4), p. 397–405. doi:10.1177/1559827619875411.
- ↑ (February 2020) “Effect of green tea supplementation on blood pressure: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials”, Medicine 99 (6), p. e19047. doi:10.1097/MD.0000000000019047.
- ↑ (februaro 2020) “The efficacy of sour tea (Hibiscus sabdariffa L.) on selected cardiovascular disease risk factors: A systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials”, Phytotherapy Research 34 (2), p. 329–339. doi:10.1002/ptr.6541. 210333560.
- ↑ (februaro 2010) “Hibiscus sabdariffa L. tea (tisane) lowers blood pressure in prehypertensive and mildly hypertensive adults”, The Journal of Nutrition 140 (2), p. 298–303. doi:10.3945/jn.109.115097.
- ↑ Beetroot juice lowers high blood pressure, suggests research.
- ↑ (junio de 2013) “Inorganic nitrate and beetroot juice supplementation reduces blood pressure in adults: a systematic review and meta-analysis”, The Journal of Nutrition 143 (6), p. 818–826. doi:10.3945/jn.112.170233.
- ↑ (novembro 2017) “The Nitrate-Independent Blood Pressure-Lowering Effect of Beetroot Juice: A Systematic Review and Meta-Analysis”, Advances in Nutrition 8 (6), p. 830–838. doi:10.3945/an.117.016717.
- ↑ (aprilo 2013) “Effect of increased potassium intake on cardiovascular risk factors and disease: systematic review and meta-analyses”, The BMJ 346, p. f1378. doi:10.1136/bmj.f1378.
- ↑ (julio 2016) “Potassium Intake, Bioavailability, Hypertension, and Glucose Control”, Nutrients 8 (7), p. 444. doi:10.3390/nu8070444.
- ↑ (junio 2012) “Hyperkalemia associated with use of angiotensin-converting enzyme inhibitors and angiotensin receptor blockers”, Cardiovascular Therapeutics 30 (3), p. e156–166. doi:10.1111/j.1755-5922.2010.00258.x.
- ↑ 38,0 38,1 (junio 2013) “Beyond medications and diet: alternative approaches to lowering blood pressure: a scientific statement from the american heart association”, Hypertension 61 (6), p. 1360–1383. doi:10.1161/HYP.0b013e318293645f.
- ↑ (oktobro 2014) “Clinical effectiveness of stress-reduction techniques in patients with hypertension: systematic review and meta-analysis”, Journal of Hypertension 32 (10), p. 1936–1944; discussion 1944. doi:10.1097/HJH.0000000000000298. 20098894.
- ↑ (januaro 2008) “Relaxation therapies for the management of primary hypertension in adults”, The Cochrane Database of Systematic Reviews (1), p. CD004935. doi:10.1002/14651858.CD004935.pub2.
- ↑ (marto 2010) “Interventions used to improve control of blood pressure in patients with hypertension”, The Cochrane Database of Systematic Reviews (3), p. CD005182. doi:10.1002/14651858.cd005182.pub4. Alirita 11-a de februaro 2019..
