Cedynia
Cedynia (kaŝube: Cedzëniô, Cediniô; dum la historio esis jenaj nomoj: Cidini, Zedin 1187, Ceden 1240, Cedene 1248, Zehden; germane: Zehden) - estas urbo en Okcidenta Pomerio en Pollando.
| Cedynia | |||
|
| |||
| Blazono | |||
| Devizo: brak | |||
 | |||
| |||
 Mapo
| |||
|---|---|---|---|
| Genitivo de la nomo | Cedyni | ||
| Provinco | Okcidenta Pomerio | ||
| Distrikto | Distrikto Gryfiński | ||
| Komunumo | Komunumo Cedynia | ||
| Speco de komunumo | Urbo-kampa | ||
| Urborajtoj | 1299 | ||
| Koordinatoj | 52° 53′ N, 14° 12′ O (mapo)52.88333333333314.2Koordinatoj: 52° 53′ N, 14° 12′ O (mapo) | ||
| Areo | 1,67 km² | ||
| Loĝantaro | 1686 (en 2005) | ||
| Loĝdenso | 986,8 loĝ./km² | ||
| Poŝtkodo | 74-520 | ||
| Telefona antaŭkodo | 91 | ||
| Aŭtokodo | ZGR | ||
| TERYT | 4324306024 | ||
| Estro | Adam Andrzej Zarzycki | ||
| Titolo de estro | Urbestro | ||
| Adreso de estraro | pl. Wolności 1 | ||
| Poŝtkodo de estraro | 74-520 | ||
| Telefono de estraro | 91 414-40-06 | ||
| Fakso de estraro | 91 414-40-06 | ||
| Komunuma retejo | http://www.cedynia.pl | ||
Ĝi apartenas al komunumo Cedynia en distrikto Gryfiński.
HistorioRedakti
Historio de Cedynia en la MezepokoRedakti
.JPG)
Jam dum la 7a - 6a jarcentoj a.K. aperis sur la tereno de hodiaŭa Cedynia, la defenda setlejo de la Kulturo de Luzacio. W IX-XII wieku, w miejscu osiedla powstał gród strzegący przeprawy przez Odrę. Na ogół z tym grodem identyfikowana jest lokalizacja bitwy stoczonej w 972 roku. Ĉe tiu burgo la unua pola princo Mjeŝko la 1-a kaj lia frato Czcibor batalis kaj venkis kun la germana markgrafo Hodon, nun nomata Batalo de Cedynia (vidu la apudan foton de la monumento de tiu batalo). Przegrana Marchii Wschodniej położyła kres planom Hodona podporządkowania sobie Pomorza oraz wzmocnienia Wolina w stawianiu oporu wojom de unua pola princo Mjeŝko la 1-a. Najstarsza zapisana w dokumentach nazwa grodu pojawia się już po 972 roku jako „Cidini”. W XII-XIII wieku Cedynia była siedzibą kasztelanii. W 1252 roku gród zajęli Brandenburczycy, którzy sprowadzili tu misjonarzy. En la ĉirkaŭaĵo oni konstruis tiam plurajn klostrojn. i.a. en la jaro 1266 klostron de cistercianoj en Cedynia. Został on uposażony w liczne dobra ziemskie, przez co zyskał duży wpływ na sytuację gospodarczą i ekonomiczną okolicy. La setlejo ricevis la urborajtoj en la jaro 1299. Natomiast w 1346 roku w Cedyni powstała instytucja sądu. Od 1452 roku burmistrza zaczęła wybierać rada miejska złożona ze starszyzny. Pod koniec XIV wieku margrabiowie stracili zainteresowanie terenami Nova Markio i w roku 1402 okolica wraz z miastem została sprzedana zakonowi krzyżackiemu. Malfacila financa situacio de la Teŭtona Ordeno devigis ilin vendi la urbon al Brandenburgio, en kiu regis tiam Frederiko la 2-a "Fera" el dinastio de Hohencolernoj (la elektisto brandenburgia).
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Cedynia de la 16a jc ĝis 19a jcRedakti
* blue: Margraflando Brandenburgio en la jaroj 1600
* verde: Duklando Prusio en la jaro 1600
* flave: Teritorioj aneksitaj en la 1600-1772
* ruĝe: Teritorioj aneksitaj en la 1772-1795 sekve de la dispartigoj de Pollando-Litovio 1. "Nova Silezio" (Duklando Siewierz) 2. Varmio 3. Malantaŭa Pomerio 4. Antaŭpomerio 5. Magdeburgo 6. Osnabrück 7. Minden 8. Mark 9. Kleve
La fundamento de la disvolvo de la urbo estis agrikulturo, bredado de brutaro kaj fiŝkaptado. Od XVI wieku odbywały się trzy jarmarki w roku na bydło i jeden na wełnę oraz cotygodniowe targi na ryby. Sub la influo de Reformacio okazis en la jaro 1555 sekularigo de la posedaĵo de cistercianoj. Ostatnia mniszka opuściła mury klasztoru w 1611 roku. Nieruchomości zakonne przejęło miasto. Wiek XVII był okresem licznych wojen, które nie ominęły miasta. Dum la Tridekjara milito (1618-1648) (vidu la apudan mapon) Cedynia estis okupita de sveda armeo. En la jaro 1631 la urbo estis la sidejo de sveda reĝo Gustavo la 2-a Adolfo. W 1637 roku w okolicy rozegrała się bitwa, w wyniku której poważnie ucierpiała zabudowa miasta. Ponadto doszczętnie zostały zniszczone zabudowania poklasztorne. Koniec XVII stulecia przyniósł kolejne tragiczne wydarzenia. W 1699 roku zabudowę miasta zniszczył wielki pożar. En la jaro 1701 Cedynia eniris en la limojn de Reĝlando Prusio kadre de la provinco kies ĉefurbo estis Frankfurto ĉe Odro. W latach 1820-1860 przeprowadzono regulację Odry, a na osuszonych terenach powstały uprawy tytoniu. Wybudowano też cegielnię i tartak parowy, przebudowano sieć drogową, a w odległości 9 kilometrów od centrum biegła nowa linia kolejowa. Jednak bezpośrednie połączenie kolejowe do Cedyni powstało dopiero w 1930 roku. Rozwój przemysłu spowodował zwiększenie się liczby mieszkańców. En la jaro 1885 Cedynia ekhavis la plej grandan nombron de la loĝantoj dum sia historio, t.e. 1892 da urbanoj.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Cedynia dum la 20a jcRedakti
En la jaro 1910 la nombro de la loĝantoj malgrandiĝis al 1533, kaj en la jaro 1939 ekestis ĝis 1738 da loĝantoj. Wpływ na niski poziom rozwoju miasta miał fakt, że aż do 1930 roku nie istniało bezpośrednie połączenie kolejowe. Już po wybuchu Dua Mondmilito, w marcu 1940 roku, która poważnie uszkodziła infrastrukturę miejską i linię kolejową. W styczniu 1945 roku rozpoczęły się walki, w wyniku których uszkodzono wszystkie pobliskie mosty drogowe na Odrze, a most kolejowy został zniszczony. W dniu 3 lutego 1945 roku do miasta wkroczyły wojska Armii Czerwonej.
.jpg)
Po zakończeniu II wojny światowej miasto znalazło się w granicach administracyjnych Polski. Zabudowa była zniszczona w 45%. Post la fino de Dua Mondmilito la urbo eniris Pollandon laŭ la decido de la Potsdama konferenco kaj ankaŭ laŭ la decidoj de la konferenco komenciĝis la procedo de translokiĝo de la germana popolo kaj anstataŭigo de ili per poloj de la centra Pollando kaj de orienta Pollando de post la Curzon-linio (vidu la apudan mapon). Obecną nazwę miast wprowadzono w 1946 roku. W latach następnych nastąpiła odbudowa zabudowań i infrastruktury miejskiej. En la jaro 1972 oni solene festis la 1000-jaran datrevenon de la batalo ĉe Cedynia.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
BibliografioRedakti
- Tadeusz Białecki, Słownik współczesnych nazw geograficznych Pomorza Zachodniego z nazwami przejściowymi z lat 1945-1948, Szczecin: Książnica Pomorska w Szczecinie, 2002.
- Zygmunt Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, Poznano: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, 1996.
- Jarosław Kociuba, Pomorze. Praktyczny przewodnik turystyczny po ziemiach dawnego Księstwa
Pomorskiego, Szczecin: Walkowska Wydawnictwo, 2012.
- Joanna Nowosielska-Sobel, Edward Włodarczyk, Prasa jako źródło do dziejów Śląska i Pomorza w XIX i XX wieku, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2005.
- Jan Maria Piskorski, Pomorze Zachodnie poprzez wieki, Szczecin: Zamek Książąt Pomorskich, 1999.
- Zygmunt Świechowski, Sztuka Pomorza Zachodniego, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973.