Indonezia lingvo
La indonezia lingvo (indonezie Bahasa Indonesia) estas aŭstronezia lingvo parolata plejparte en Indonezio, kie ĝi estas oficiala. Memnomiĝo estas Bahasa Indonesia. Ekster Indonezio oni ofte nomigas ĝin simple "Bahasa", tamen tio ne estas ĝusta, ĉar ties traduko estas simple "lingvo". Ĝi havas 17-30 milionojn da denaskaj parolantoj, kaj pli ol 140 milionoj parolas ĝin kiel duan lingvon. La indonezia lingvo fakte estas normigita formo de la malaja lingvo, al kiu ĝi ege similas. Se oni konsideras ambaŭ lingvojn kiel unu solan, oni povus konkludi ke temas pri unu el la plej parolataj lingvoj en la mondo. La Japana imperio, okupaciante Nederlandan Azion dum la Dua Mondmilito, favoris kreon de komuna azieca lingvo, anstataŭ la nederlanda lingvo, por indonezianoj. La ideologia komenco de la indonezia lingvo estis la tiel nomata Sumpah Pemuda (la "Ĵuro de la Junuloj") de la 28-an de oktobro 1928, fare de la partoprenantoj de la dua nacia Junularkongreso en Ĝakarto, en kiu tiu lingvo estis proklamita kiel la lingvo de estonta sendependa Indonezio.
| Indonezia lingvo | ||
| ||
| Parolata en | Indonezio | |
| Parolantoj | 198 996 550 | |
| Denaskaj parolantoj | >0,3 milionoj | |
| Skribo | Latina alfabeto | |
| Lingvistika klasifiko | ||
|---|---|---|
Aŭstronezia lingvaro
| ||
| Oficiala statuso | ||
| Reguligita de | Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa | |
| Lingvaj kodoj | ||
| Lingvaj kodoj | ||
| ISO 639-1 | id | |
| ISO 639-2 | ind | |
| ISO 639-3 | ind | |
| SIL | IND | |
| Glottolog | indo1316 | |
| Angla nomo | Indonesian | |
| Franca nomo | indonésien | |
| Vikipedio | ||
ISO-lingvokodo :
| 639-1 = | id |
| 639-3 = | ind |
Gramatiko redakti
Skribo kaj ortografio redakti
La indonezian lingvon oni skribas per latina skribo. En 1972 oni enkondukis novan oficialan ortografion. Ĉi tiu ortografio estas enkondukita samtempe en Malajzio kaj Indonezio kaj forigis la diferencojn inter la du ortografioj.
Ŝanĝoj:
| Indonezie antaŭ 1972 | Malajzie antaŭ 1972 | Kune post 1972 |
|---|---|---|
| tj | ch | c |
| dj | j | j |
| ch | kh | kh |
| nj | ny | ny |
| sj | sh | sy |
| j | y | y |
| u, oe* | u, o | u |
* En 1947 oni jam ŝanĝis oe per u
Vortfarado redakti
En la vortfarado gravan rolon havas afiksigo: prefiksigo, sufiksigo kaj infiksigo. Krome, estas grava reduplikado (ripeto) de vortoj aŭ ties partoj. Ofte la vortoj havas kaj prefikson kaj sufikson.
La plej produktivaj prefiksoj redakti
per- produktas transitivajn verbojn.
pe- (peng-, pem-, pen-, penj-) produktas substantivojn kun signifo de ilo aŭ aganto, havas diversajn formojn kiuj dependas de sekvanta vokalo aŭ konsonanto.
se- produktas konjunkciojn kaj adverbojn.
Ekzemploj.
besar (granda) — perbesar (grandigi), lukis (pentri) — pelukis (pentristo), lalu (estinta) — selalu (ĉiam), lama (tempo) — selama (dum).
La plej produktivaj sufiksoj redakti
-an montras rezulton, objekton de agado, rimedon, ilon, similecon, kolektivan nocion.
-i, -kan produktas transitivajn verbojn.
Ekzemploj.
larang (malpermesi) — larangan (malpermeso), manis (dolĉa) — manisan (dolĉaĵoj, franĝaĵoj), mata (okulo) — matai (rigardi), satu (unu) — satukan (unuigi).
Prefikso + sufikso redakti
ke…an signifas agon aŭ staton.
pe…an produktas verbajn substantivojn kiuj signifas proceson.
per…an simile proceso, ago, sed kreita de adjektivo.
Ekzemploj.
satu (unu) — kesatuan (unueco), pulau (insulo) — kepulauan (arkipelago), membatas (limigi) — pembatasan (limigo), dagang (negoci) — perdagangan (negoco), adab (civilizacio) — peradaban (civilizita)
Infiksoj redakti
-em-, -el-, -er- produktas adjektivojn.
Ekzemploj.
guruh (tondro) — gemuruh (tondra)
Reduplikado redakti
Reduplikado estas ripetado de intera vorto (simpla) aŭ de la unua silabo. Ekzistas reduplikado kun ŝanĝoj (ekzemple kiam ŝanĝiĝas unu vokalo) kaj kun aldono de afiksoj.
Ekzemploj.
mata (okulo) — mata-mata (spiono)
laki (edzo) — lelaki (viro)
rumah (domo) — rumah-rumahan (modelo de domo)
anak (infano) — kekanak-kanakan (en infana maniero)
abu (cindro) — abu-abu (griza)
barat (okcidento) — kebarat-baratan (en okcidenta maniero)
gunung (monto) — gunung-gemunung (monta lando)
Kunmetitaj vortoj redakti
En la indonezia lingvo ekzistas kunmetitaj vortoj. La plej konataj: matahari ("okulo de tago") = suno, komparu la tekston Mata Hari, orangutan ("homo de arbaro") = orangutango.
Aliaj ekzemploj.
nenek moyang (antaŭuloj), de nenek = avo, avino, moyang = praavo, praavino.
air mata (larmoj), de air = akvo, mata = okulo.
tanah air (patrujo), de tanah = tero, air = akvo.
hari besar (feritago), de hari = tago, besar = granda.
Prononco redakti
| Litero | Nomo | Prononco | ||
|---|---|---|---|---|
| Majuskla | Minuskla | Indonezia | IFA | |
| A | a | a | /a/ | a |
| B | b | be | /be/ | b |
| C | c | ce | /t͡ʃe/ | ĉ |
| D | d | de | /de/ | d |
| E | e | e | /e/ | e, /ɛ/, kaj /ə/ |
| F | f | ef | /ef/ | f |
| G | g | ge | /ge/ | g |
| H | h | ha | /ha/ | h |
| I | i | i | /i/ | i |
| J | j | je | /d͡ʒe/ | ĝ |
| K | k | ka | /ka/ | k |
| L | l | el | /el/ | l |
| M | m | em | /em/ | m |
| N | n | en | /en/ | n |
| O | o | o | /o/ | o |
| P | p | pe | /pe/ | p |
| Q | q | ki | /ki/ | k |
| R | r | er | /er/ | r |
| S | s | es | /es/ | s |
| T | t | te | /te/ | t |
| U | u | u | /u/ | u |
| V | v | ve | /fe/ | v~f |
| W | w | we | /we/ | /w/ |
| X | x | eks | /eks/ | ks |
| Y | y | ye | /je/ | j |
| Z | z | zet | /zet/ | z |
| Digrafo | Prononco | ||
|---|---|---|---|
| IFA | Esperanto | ||
| ai | /ai̯/ | aj | |
| au | /au̯/ | aŭ | |
| oi | /oi̯/ | /ʊi̯/ | oj |
| kh | /x/ | ĥ | |
| ng | /ŋ/ | La angla "ng" en "sing" | |
| ny | /ɲ/ | ~nj | |
| sy | /ʃ/ | ŝ | |
Vidu ankaŭ redakti
Bibliografio redakti
- Bradley Kendal Tietti, Bahaso, Monato, Antverpeno, julio 1993, nº 7, paĝoj 16-17. Pri la lingvo mem.
Eksteraj ligiloj redakti
- http://www.101languages.net/indonesian
- http://www.atrinia.com Arkivigite je 2019-12-20 per la retarkivo Wayback Machine
- http://dbp.gov.my/dbp98/majalah/bahasa20/mac/j03baku1.htm Arkivigite je 2005-09-05 per la retarkivo Wayback Machine
- http://wikibooks.org/wiki/Indonesian
- http://thesaurus.art.officelive.com/Documents/FlashThesaurus.html Arkivigite je 2010-03-04 per la retarkivo Wayback Machine
- http://www.kumandang.com Indonesian Text to Speech
- Indonezia-Esperanta proverbaro, Yohanes Manhitu, eldonejo Libera, 2022. Mil indoneziaj proverboj en la originalo kaj Esperanta versio, plus mallonga klarigo.
Literaturo redakti
- Monato, internacia magazino sendependa, numero 1993/07, paĝo 16: Bahaso verkita de Bradley Kendal.