Ĝakarto
Ĝakarto aŭ (Jakarta, oficiale konata kiel Speciala Ĉefurba Regiono Ĝakarto (indonezie Daerah Khusus Ibu Kota Jakarta), estas ĉefurbo kaj havenurbo de respubliko Indonezio. Ĝi estas la plej loĝata urbo en Indonezio kaj unu el plej loĝataj aglomeraĵoj en la mondo. Ĝi estas same la ekonomia, kultura kaj politika centro de la lando.
| Ĝakarto (Daerah Khusus Ibukota Jakarta) | |||
| indonezie Jakarta | |||
| urbo | |||
  Fotomontaĵo | |||
|
|||
| Oficiala nomo: Daerah Khusus Ibukota Jakarta | |||
| Moto: Jaya Raya (venka kaj prosperanta) | |||
| Kromnomo: La granda durio | |||
| Ŝtato |  Indonezio
| ||
|---|---|---|---|
| Insulo | Javo | ||
| Subdivido | 6
| ||
| Historiaj regionoj | Granda Barato, Taruma reĝlando Tarumanagara, Reĝlando Sunda | ||
| Flughaveno | Flughaveno Halim Perdanakusuma | ||
| Tipo de urbo | Aglomeraĵo | ||
| Memorindaĵoj | 5
| ||
| Turo | Ĝakarta Turo | ||
| Maro | Java maro | ||
| Situo | Ĝakarto | ||
| - alteco | 7 m s. m. | ||
| - koordinatoj | 06° 12′ 00″ S 106° 48′ 00″ O / 6.20000 °S, 106.80000 °O (mapo) | ||
| Areo | 740,28 km² (74 028 ha) | ||
| - de lando | 662,33 km² (66 233 ha) | ||
| - de akvo | 6 977,5 km² (697 750 ha) | ||
| Loĝantaro | 9 580 000 (2010) | ||
| - de metropolo | 26 600 000 | ||
| Denseco | 12 941,05 loĝ./km² | ||
| - de metropolo | 26 600 000 loĝ./km² | ||
| Fondo | 5-a jarcento | ||
| - oficiala estiĝo | 22-a de junio 1527 | ||
| Horzono | WIB / OIT (UTC+7) | ||
| Poŝtkodo | 1xxx0 | ||
| Telefona antaŭkodo | +62 21 | ||
  Situo enkadre de Azio
| |||
 Situo enkadre de Indonezio
| |||
 Divido de la ĉefurba regiono
| |||
 Vikimedia Komunejo: Jakarta
| |||
| Retpaĝo: www.jakarta.go.id | |||
 Portalo pri Indonezio
| |||
| |||
.svg)
Ĝi situas ĉe la Ĝakarta golfo sur la nordokcidenta marbordo de insulo Javo. En decembro de 2012 la urbo havis 9'761'407 loĝantojn en la propra urbo [1] kaj 13'194'000 kun la aglomeraĵo. Ĝi estas ne nur la plej loĝata urbo en Indonezio sed ankaŭ la plej loĝata en Sudorienta Azio.[2] La oficiala metropola areo, konata kiel Jabodetabek (nomo formita per la kombino de la komencaj silaboj de Jakarta, Bogor, Depok, Tangerang kaj Bekasi), estas la dua plej granda en la mondo.
Establita en la 4a jarcento, la urbo iĝis grava komerca havenurbo por la Sunda Regno. Ĝi estis de facto ĉefurbo de la Nederlanda Hindio (konata kiel Batavia tiam, respektive Batavio). Nuntempe la ĉefurbo pluestis la ĉefurbo de Indonezio ekde la sendependeco de la lando esti deklarita en 1945. La urbo estas nune la sidejo de la Sekretariaro de ASEAN.
Ĝakarto estis listita kiel mondurbo en la esplorado de 2008 fare de la Globalization and World Cities Study Group and Network (GaWC).[3] Baze sur esplorado fare de la Brooking Institute, en 2011 la ekonomia kresko en Ĝakarto rangis la 17a inter la 200 plej grandaj urboj de la mondo, saltinte el ĝis rango de 2007 kiel la 171a. Ĝakarto kreskis pli rapide ol Kuala Lumpur, Pekino kaj Bangkoko.[4]
Historio redakti
La pli frua setlejo, Jaĝakarta ("venkoriĉa urbo"), estis detruita en 1619 far Nederlanda Orienthinda Kompanio. La Kompanio fondis samloke lokon Batavia (en Esperanto Batavio) kiel havenon por la floranta spicokomerco. (Pri la nomo vidu: "Batavoj".)
La urbo estis alinomita dum la dua mondmilito al Ĝakarto. Je la pli frua nomo atentigas nur la valida regiona aŭtokodo "B".
Geografio redakti
Administraj dividoj redakti
Sunda Kelapa, pliposte nomata Jayakarta, estas la malnova haveno de Ĝakarto. Sunda Kelapa estis la origina loko el kio ekestis Ĝakarto.
Kulturo redakti
Ekonomio redakti
Demografio redakti
Transporto redakti
Ĝakarto havas egan sistemon de rapidaj busoj nomitan TransJakarta kiun oni lastatempe fervore pligrandigis kaj plidensigis. Sistemo de urbaj fervojlinioj nomita KRL Commuter Line aŭ KRL Jabotabek, kurtigo KRL estas kereta rel listrik kio siavice signifas "elektra fervojo", ekzistas kaj ekzistis delonge kaj estas en iomete uzebla stato sed suferas je nesufiĉa kapacito. Nuntempe oni konstruas du pliajn sistemojn, MRT Jakarta (parte subtera malpeza fervojo) kaj LRT Jabodebek (malpeza fervojo).
Urba pejzaĵo redakti
En Ĝakarto troviĝas jam 107 ĉielskrapantoj pli altaj ol 150 m kaj ties kvanto kreskadas rapide. Oni planas konstrui turon Signature Tower Jakarta aŭ Menara Signature Jakarta altan je 638 m. Onidire, ĝi estu plenumita en jaro 2022 [5].
Turismaj interesaĵoj redakti
Ĉe Ĝakarto troviĝas la plej granda – ankoraŭ ekzistanta – haveno por kargo-velŝipo, Tanjung Priok.
Naskiĝintoj redakti
- Tonke Dragt, verkisto de infanlibroj
- Hella Haasse, verkisto
Ĝemelurboj redakti
Novjorko, Usono- Los Angeles, Usono
- Ĉikago, Usono
- Vaŝingtono, Usono
- San Francisco, Usono
Johannesburg, Sud-Afriko- Kaburbo, Sud-Afriko
- Pretoria, Sud-Afriko
Nov-Delhio, Barato- Navi Mumbai, Barato
- Mumbai, Barato
Dubajo, Emirlandoj- Abu Dabio, Emirlandoj
Ĝido, Saud-Arabio- Rijado, Saud-Arabio
Amsterdamo, Nederlando- Roterdamo, Nederlando
Tokio, Japanio- Osako, Japanio
Kingstono, Jamajko
Meksikurbo, Meksiko
Sao Paulo, Brazilo
Montevideo, Urugvajo
Istanbulo, Turkio
Berlino, Germanio
Pjongjango, Nord-Koreio
Singapuro, Singapuro
Manilo, Filipinoj
Kuala Lumpur, Malajzio
Seulo, Sud-Koreio
Teherano, Irano
Pekino, Ĉinio
Parizo, Francio
Londono, Anglio
Budapeŝto, Hungario
Kairo, Egipto
Referencoj redakti
- ↑ Jumlah Penduduk Provinsi DKI Jakarta. Dinas Kependudukan dan Catatan Sipil. Arkivita el la originalo je 2013-12-27. Alirita 27a de Februaro 2014. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2013-12-27. Alirita 2015-05-19.
- ↑ Indonesia Population 2014. World Population Review (26a de Marto 2014). Alirita 11a de Aŭgusto 2014.
- ↑ The World According to GaWC 2008. Globalization and World Cities Study Group and Network (GaWC). Loughborough University. Alirita 7a de Decembro 2009.
- ↑ Foke lebih yakin lembaga survei asing (24a de Aprilo 2012). Arkivita el la originalo je 2013-08-31. Alirita 2015-05-19.
- ↑ http://www.skyscrapercenter.com/building/signature-tower-jakarta/12333
Vidu ankaŭ redakti
- Listo de milionurboj
- Plej grandaj urboj (laŭ loĝantaro)
Eksteraj ligiloj redakti
