Jablonec nad Nisou
Jablonec nad Nisou estas urbo en Ĉeĥio. Ĝi situas en norda Bohemio, en valo de la rivero Bílá Nisa, 12 km de la regiona urbo Liberec. En 2024 ĝi havis 46 226 loĝantojn.
Jablonec nad Nisou | |||
germane Gablonz an der Neisse, pole Jabłoniec nad Nysą | |||
urbo | |||
Suba placo kun urbodomo
| |||
|
|||
Oficiala nomo: Jablonec nad Nisou | |||
Ŝtato | Ĉeĥio | ||
---|---|---|---|
Regiono | Regiono Liberec | ||
Distrikto | Jablonec nad Nisou | ||
Administra municipo | Jablonec nad Nisou | ||
Historiaj regionoj | Bohemio, Sudetio | ||
Montaro | Jizera montaro | ||
Riveroj | Blanka Niso, Luzacia Niso | ||
Situo | Jablonec nad Nisou | ||
- alteco | 475 m s. m. | ||
- koordinatoj | 50° 43′ 28″ N 15° 10′ 05″ O / 50.72444 °N, 15.16806 °O (mapo) | ||
Areo | 31,39 km² (3 139 ha) | ||
Loĝantaro | 46 226 (2024) | ||
Denseco | 1 472,63 loĝ./km² | ||
Baseno | Ĵitava baseno | ||
Unua skribmencio | 1356 | ||
Horzono | MET (UTC+1) | ||
- somera tempo | MET (UTC+2) | ||
Poŝtkodo | 466 01 | ||
NUTS 3 | CZ051 | ||
NUTS 4 | CZ0512 | ||
NUTS 5 | CZ0512 563510 | ||
Katastraj teritorioj | 8 | ||
Partoj de urbo | 8 | ||
Bazaj setlejunuoj | 53 | ||
Situo enkadre de Ĉeĥio
| |||
Vikimedia Komunejo: Jablonec nad Nisou | |||
Retpaĝo: www.mestojablonec.cz | |||
Portalo pri Ĉeĥio | |||
La urbo havas tradician vitroindustrion (vitrofabrikon kaj vitrofacetejojn) kaj ĝi estas mondkonata centro de etornamaĵ-produktado. Krome ĉi tie estas tekstil-, nutraĵ-, paper- kaj maŝin- industrioj. Ĝi estas sidejo de Meza artindustria lernejo.
La najbaraj municipoj de la setlejo estas Pěnčín, Nová Ves nad Nisou, Maršovice, Lučany nad Nisou, Rychnov u Jablonce nad Nisou, Rádlo, Janov nad Nisou, Pulečný, Dalešice kaj Liberec.
Historio
redaktiLa unua skribmencio pri origina karbetista vilaĝo estas datita en la jaro 1356. Kiam ĝi estis forbruligita en aŭgusto de 1496 de soldataroj el Luzacio, la vilaĝo ĉesis ekzisti. En la 30-aj kaj la 40-aj jaroj de la 16-a jarcento okazis reorganizo de ekonomio de ĉi tiea sinjorujo kaj denova loĝigo de la vilaĝo, precipe de germanaj koloniistoj. Ekfloro de la vilaĝo notita en la 2-a duono de la 17-a jarcento precipe konekse kun vitrofarado kaj eksporto de vitro (inter famajn eksportistojn de vitro apartenis en la 18-a jarcento Jan František Schwann kaj familio de Riedel-anoj).
Je urbeto Jablonec estis avancigita en la jaro 1808 kaj urbo ĝi fariĝis en la jaro 1866. Ekde la fino de la 40-aj jaroj de la 19-a jarcento ĝi situas en la tn. Krkonošská silnice (Gigantmontara landvojo) (Liberec – Jablonec – Trutnov). Ekde la jaro 1888 Jablonec estas kunigita per fervojo kun Liberec. En la jaroj 1938–1945 estis la urbo eĉ kun la tuta ĉirkaŭa regiono konsisto de la germana Tria regno. Post la dua mondmilito ĝi estas notita pro forŝovo de ĉeĥaj germanoj.
En la teritorio de la urbo sur rivero Bílá Nisa estas konstruita akvorezervujo servanta por banado.
Nuntempe la urbo estas unu el la ĉefaj elirlokoj al la turisma regiono de la Jizera montaro.
Loĝantaro
redaktiJaro | Loĝantoj |
---|---|
1869 | 6 752 |
1880 | 9 032 |
1890 | 22 603 |
1900 | 31 764 |
1910 | 43 034 |
1921 | 39 147 |
Jaro | Loĝantoj |
---|---|
1930 | 33 958 |
1950 | 23 139 |
1961 | 33 064 |
1970 | 33 778 |
1980 | 42 179 |
1991 | 45 937 |
Jaro | Loĝantoj |
---|---|
2001 | 45 266 |
2014 | 45 453 |
2016 | 45 510 |
2017 | 45 702 |
2018 | 45 771 |
2019 | 45 802 |
Jaro | Loĝantoj |
---|---|
2020 | 45 773 |
2021 | 44 486 |
2022 | 44 588 |
2023 | 45 830 |
2024 | 46 226 |
Vidindaĵoj
redakti- Malnova urbodomo - konstruita en1867-1860 en novrenesanca stilo, nuntempe sidejo de la urba biblioteko
- Nova urbodomo - kvinetaĝa funkciisma konstruaĵo el 1931 – 1933 -nuntempe sidejo de la municipa oficejo, informcentro kaj kinejo; en la somersezono alireblas ankaŭ la turo ofertanta belan panoramon
- Urba teatro – secesia konstruaĵo el 1906 – 1907
- Evangelia preĝejo- el komenco de la 1í-a jarcento, en 1892 novgotike rekonstruita; ĝia 60m alta turo estas unu el dominantoj de la urba panoramo
- Malnovkatolika preĝejo Avancigo de Sankta Kruco - valora secesia konstruaĵo el 1902 – 1906
- Romia-katolika preĝejo La plej sankta koro de Jesuo - trinava konstruaĵo estigita en 1930-1932 en funkciisma stilo, sidejo de dekanejo
- Preĝejo de Sankta Anna - la plej malnova el la urbaj preĝejoj, staras surloke de la ligna preĝejeto. La nuna konstruaĵo estas origine baroka el 1685 – 1687, kun novrenesanca fasado.
- Eksparoĥejo en la strato Kostelní, vid-al-vide al la preĝejo de Sankta Anna, kun statuaro de la Getsemana ĝardeno el 1829
- Belvedero malfrubaroka domo kun mansarda tegmento - nuntempe sidejo de parto de la Muzeo pri vitraĵoj kaj artefaritaj juveloj
- Petřín – monteto super la urbo, kie staras secesia ekskursrestoracio kun belvidejo, konstruita en 1906, kaj bela panoramo al la Jizera montaro
-
Nova urbodomo
-
Urba teatro
-
Preĝejo de Sankta Anna
-
Preĝejo La plej sankta koro de Jesuo
Transporto
redaktiInter Liberec kaj Jablonec nad Nisou veturas tramoj, temas pri konata interurba tramvojo. Eblas uzi ankaŭ trajnojn al Liberec. Oni planas en estonteco unuigi tramojn kaj trajnojn, ke ili uzu normalan ŝpuron kaj ke estu du reloj.[1] Jablonec havas regulan aŭtobusan konekton kun Prago.
Esperanto-movado
redaktiEn 1949 ekzistis Esperanto-klubo en Jablonec, en kiu membris 12 junuloj inter 16 kaj 19 jarojn aĝaj.[2] Dum la 65-a IJK en Liberec (historie Reichenberg) vizitis la urbon partoprenantoj dum ekskurso.
Partneraj urboj
redaktiInter la partneraj urboj estas
- Bautzen (suprasorabe Budyšin), Germanio
Referencoj
redakti- ↑ http://www.spvd.cz/?p=cz/jablonec/jablonec.html&m=cz/jablonec/menu_jablonec.html
- ↑ La Juna Vivo, septembro 1949 Arkivigite je 2007-09-27 per la retarkivo Wayback Machine, paĝo 364.