Tridekano

Vidu ankaŭ: Oktano, Nonano, Dekano (kemio), Undekano, Dodekano, kaj Tetradekano

Metildodekano
Kemia formulo	C13H28
Bastona kemia strukturo de la Tridekano
Tridimensia kemia strukturo de la Tridekano
Tridekano ĉeestas en kelkaj organismoj kiel natura defendo.
CAS-numero-kodo	629-50-5
ChemSpider kodo	11882
PubChem-kodo	12388
Fizikaj proprecoj
Aspekto	senkolora, brulema likvaĵo
Molmaso	184,36532 g mol−1
Denseco	0,756 g/cm−3
Fandpunkto	-5,08 °C
Bolpunkto	234°C
Refrakta indico	$n_{761}^{20}$ 1,4260
Ekflama temperaturo	101,7 °C
Solvebleco	Akvo:<1 x 10-3 g/L
Mortiga dozo (LD50)	>2000 mg/kg (buŝe)
GHS etikedigo de kemiaĵoj
GHS Damaĝo Piktogramo
GHS Signalvorto	Damaĝa substanco
GHS Deklaroj pri damaĝoj	H304
GHS Deklaroj pri antaŭgardoj	P301+316, P331, P405, P501
Escepte kiam indikitaj, datumoj estas prezentataj laŭ iliaj normaj kondiĉoj pri temperaturo kaj premo (25 °C kaj 100 kPa)

Tridekano aŭ heptilheksano estas organika kombinaĵo rezultanta per reduktado de tridekeno. Ĝi estas senkolora, brulema likvaĵo kun benzinsimila odoro, nesolvebla en akvo, sed solvebla en nepolaraj organikaj solvantoj. Ĝi estas rektoĉena hidrokarbonido produktata per frakciigo de pli kompleksaj hidrokarbonidoj. Tridekano estas alkana hidrokarbonido kaj posedas 13 karbonatomojn kaj 28 hidrogenatomojn. Tridekano uzatas en kemiaj sintezoj kiel solvanto kaj en la preparado de farmaciaĵoj kaj industriaĵoj.

Proprecoj

Tridekano estas utiligita de la fetorinsekto Cosmopepla bimaculata kiel ĉefkomponaĵo de sia defendsekrecio. Nimfoj de la ordinara Forficula auriculariaankaŭ produktas tiun substancon kiel parto de sia defensiva sekrecio. Ĝi okazas en la Dufour-glandoj de formikoj, ekzemple ĉe la specio Messor minor. La kunmetaĵo okazas en ambaŭ laboristoj (ĉirkaŭ 33% de la sekrecio) kaj reĝinoj (ĉirkaŭ 14%), kvankam la sekrecia kunmetaĵo estas alie tre malsama. Ĉe laboristoj de la specio Messor capitatus, tridekano konsistigas ĉirkaŭ 27% de la sekrecio. Tridekano povas esti akirita izolante n-parafinojn (C9-C17) de keroseno kaj gasoleofrakcioj.

Sintezoj

Sintezo 1

• Preparado de la tridekano per reduktado de tridekeno:

${\mathsf {{\xrightarrow[{}]{}}\,}}$

Sintezo 2

• Preparado de la tridekano per traktado de tridekila klorido kaj natria hidrido:

+ ${\mathsf {{\xrightarrow[{}]{}}\,}}$ +

Sintezo 3

• Preparado de la tridekano per reduktado de la tridekanolo:

${\mathsf {{\xrightarrow[{-\,H_{2}O}]{LiAlH4}}\,}}$

Sintezo 4

• Preparado de la tridekano per traktado de tridekanamido kaj klorida acido:

+ ${\mathsf {{\xrightarrow[{}]{}}\,}}$ + +

Sintezo 5

• Preparado de la tridekano per traktado de dodekano kaj duazometano:

+ ${\mathsf {{\xrightarrow[{}]{}}\,}}$ +

Sintezo 6

• Preparado de la tridekano per traktado de undekano kaj duazoetano:

+ ${\mathsf {{\xrightarrow[{}]{}}\,}}$ +

Vidu ankaŭ

• Alkano