Berberiso
(Alidirektita el Berberis)
Berberisoj (Berberis) estas plantgenro el la familio de la Berberisacoj (Berberidaceae). Kelkaj aŭtoroj ankaŭ metas la speciojn de la genro Mahonio (Mahonia) al la genro Berberiso. Berberisoj estas kun 400 ĝis 600 specioj unu el la lignoplantaj genroj kun la plej multaj specioj.
 | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Berberis L., 1753 | ||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||
Priskribo redakti
Berberis-specioj estas ĉiaverda kaj deciduaj arbustoj, malofte malgrandaj arboj.
La interno de la ŝelo kaj la ligno estas flavaj. La brnĉoj estas rondaj, eĝaj aŭ sulkaj. Berberisoj havas unupartaj ĝis kvinpartaj dornoj. La dornoj ĉe la longŝosoj estas transformitaj folioj (folidornoj), en ties akseloj kreskas mallongŝosoj kun folio-faskoj. La alterne starantaj simplaj folioj estas ofte kovrataj de vakseca prujno. Ili havas plej oft tigetojn kaj estas dentaj.
La infloreskoj estas malsame konstruitaj, malofte la floroj staras unuope. La duseksa floroj estas trinombraj, helflavaj ĝis orangflavaj. Ekzistas plej ofte ses sepaloj, malofte tri aŭ naŭ. Petaloj kaj stamenoj estas ses po floro. La petaloj estas kelkfoje pli malgrandaj ol la petalsimilaj sepaloj. Je la bazo de la petaloj staras po du nektarujoj. La karpelo estas hipoginaj.
Ĉiamverdaj berberisoj havas plej ofte nigraj, somerverdas berberisoj plej ofte ruĝaj beroj. Ĉiuj plantpartoj, krom la maturaj beroj, estas pli aŭ malpli venenaj. La ĉefa substanco estas la alkaloido Berberino, kiu estas uzata en la popola medicino kiel kuracilo .
Disvastigo redakti
La genro Berberis havas disjunkta arealo. La plej multaj specioj estas divastigitaj en la modervarma Orientazio kaj en Himalajo. Ankaŭ en la sudamerikaj Andoj ekzistas multaj specioj. En Eŭropo nur ekzistas du ĝis kvar specioj.
En la naturo Berbersoj estas ofte pionirplantoj.
.jpg)
(Berberis darwinii)
(Berberis julianae)
(Berberis thunbergii)
(Berberis verruculosa)
Sistematiko redakti
Multaj specioj estas naturaj hibridoj. Priskribiĝis pli ol 400 ĝis 600 specioj (sole pli ol 200 specioj en la ĉinuja faŭro). Jwen elekto:
- Eŭropaj specioj[1]
- Berberis aetnensis C. PRESL (sin.: B. vulgaris subsp. aetnensis(C. PRESL) ROUY & FOUC.), hejmregiono: Sicilio, Suditalujo, Korsiko, Sardio
- Kreta berberiso (Berberis cretica L.), hejmregiono: Grekujo, Egeo, Turkujo, Kipro
- Berberis hispanica BOISS. & REUT. (sin.: B. vulgaris subsp. australis (BOISS.) HEYWOOD), hejmregiono: Sudhispanujo, Algerio, Maroko
- ordinara berberiso, (Berberis vulgaris L.), hejmregiono: Eŭropo proksima Azio, en Nordameriko neofito
- ekstereŭropaj specioj
- Berberis actinacantha MART. EX ROEM. & SCHULT., hejmregiono: Ĉilio
- agregata berberiso (Berberis aggregata C.K. SCHNEID.), hejmregiono: Ĉinujo
- amura berberiso (Berberis amurensis RUPR.), hejmregiono: Amur-regiono, Ĉinujo, Manĉurio, Koreujo, Japanujo
- eĝa berberiso (Berberis angulosa WALL. EX HOOK. F. & THOMSON), hejmregiono: Nepalo, Butano, Sikimo
- arista berberiso (Berberis aristata DC.), hejmregiono: Nordhindio, Nepalo, Butano
- Berberis asiatica ROXB. EX DC., hejmregiono: Himalajo, Asamo, Butano, Ĉinujo
- nigrafrukta berberiso (Berberis atrocarpa C.K. SCHNEID.), hejmregiono: okcidenta Ĉinujo
- Berberis beaniana C.K. SCHNEID., hejmregiono: okcidenta Ĉinujo
- Berberis bergmanniae C.K. SCHNEID., hejmregiono: okcidenta Ĉinujo
- mallongtiga berberiso (Berberis brachypoda MAXIM.), hejmregiono: nordokcidenta Ĉinujo
- Berberis bretschneideri REHDER, hejmregiono: Japanujo
- buksfolia berberiso (Berberis bŭifolia LAM.), hejmregiono: Argentino, Ĉilio
- belefloranta berberiso (Berberis calliantha Mulligan), hejmregiono: sudorienta Tibeto
- kanada berberiso (Berberis canadensis MILL.), hejmregiono: Usono
- neĝa berberiso (Berberis candidula (C.K. SCHNEID.) C.K. SCHNEID.), hejmregiono: Ĉinujo
- Berberis caroli C.K. SCHNEID., hejmregiono: suda Mongolujo
- Berberis Ĉilionsis GILLIES EX HOOK. & ARN., hejmregiono: Ĉilio
- Berberis chillanensis (C.K. SCHNEID.) SPRAGUE, hejmregiono: Peruo, Ĉilio, Argentino
- Berberis chinensis POIR.}}, hejmregiono: Kaŭkazo
- Berberis chitria BUCH.-HAM. EX LINDL., hejmregiono: Himalajo
- Berberis circumserrata (C.K. SCHNEID.) C.K. SCHNEID., hejmregiono: nordokcidenta Ĉinujo
- Berberis comberi SPRAGUE & SANDWITH, hejmregiono: Argentino
- agrabla berberiso (Berberis concinna HOOK. F.), hejmregiono: Nepalo, Sikimo
- Berberis congestiflora GAY, hejmregiono: Ĉilio
- Berberis corymbosa HOOK. & ARN., hejmregiono: Juan-Fernandez-insuloj
- Berberis coxii C.K. SCHNEID., hejmregiono: Birmo
- Darvina berberiso (Berberis darwinii HOOK.), hejmregiono: Argentino, Ĉilio
- diafana berberiso (Berberis diaphana MAXIM.), hejmregiono: Ĉinujo (Kansuo)
- retfolia berberiso (Berberis dictyophylla FRANCH.), hejmregiono: Ĉinujo
- Berberis dielsiana FEDDE, hejmregiono: Ĉinujo (Siĉuano)
- Berberis edgeworthiana C.K. SCHNEID., hejmregiono: nordokcidenta Himalajo
- empetrofolia berberiso (Berberis empetrifolia LAM. EX POIR.), hejmregiono: Ĉilio
- Berberis francisci-ferdinandi C.K. SCHNEID., hejmregiono: okcidenta Ĉinujo
- Berberis gagnepainii C.K. SCHNEID., hejmregiono: Ĉinujo
- Berberis georgii AHRENDT
- Berberis gilgiana FEDDE, hejmregiono: Ĉinujo
- Berberis giraldii HESSE, hejmregiono: Ĉinujo
- Berberis glomerata HOOK. & ARN., hejmregiono: Ĉilio
- Berberis grevilleana GILLIES EX HOOK. & ARN., hejmregiono: Argentino
- Berberis henryana C.K. SCHNEID., hejmregiono: Ĉinujo
- Berberis heteropoda SCHRENK EX FISCH. & C.A. MEY., hejmregiono: Mezazio, Mongolujo, Ĉinujo (Sinkiango)
- Berberis hookeri LEM., hejmregiono: Hindio, Ĉinujo, Himalajo
- Berberis horrida GAY, hejmregiono: Ĉilio
- arĝenta berberiso (Berberis hypokerina AIRY SHAW), hejmregiono: Birmo
- Berberis ilicifolia G. FORST.}}, hejmregiono: suda Ĉilio
- Berberis jaeschkeana C.K. SCHNEID., hejmregiono: Hindio, Nepalo
- Berberis jamesiana FORREST & W.W. SM., hejmregiono: Ĉinujo (Junano)
- juliana berberiso (Berberis julianae C.K. SCHNEID.), hejmregiono: Ĉinujo (Hupejo)
- tajvana berberiso (Berberis kawakamii HAYATA), hejmregiono: Tajvano
- korea berberiso (Berberis koreana PALIB.), hejmregiono: Koreujo
- Berberis lempergiana AHRENDT, hejmregiono: Ĉinujo
- Berberis littoralis PHIL., hejmregiono: Ĉilio
- himalaja berberiso (Berberis lycium ROYLE), hejmregiono: Kaŝmiro, Nordokcidenta Hindio, Nepalo
- Berberis manipurana AHRENDT, hejmregiono: Hindio (Asamo, Manipuro)
- Berberis masafuerana SKOTTSB.}}, hejmregiono: Juan-Fernandez-insuloj
- malgrandfolia berberiso (Berberis microphylla G. FORST.), hejmregiono: Argentino, Ĉilio
- Berberis mitifolia STAPF, hejmregiono: Ĉinujo
- Berberis montana GAY}}, hejmregiono: Argentino, Ĉilio
- Berberis morrisonensis HAYATA, hejmregiono: Tajvano
- Berberis negeriana TISCHLER, hejmregiono: Ĉilio
- Berberis oblonga (REGEL) C.K. SCHNEID., hejmregiono: Mezazio
- Berberis orthobotrys BIEN EX AITCH. hejmregiono: Afganio, Pakistano, nordokcidenta Hindio, okcidenta Ĉinujo
- Berberis panlanensis AHRENDT, hejmregiono: Ĉinujo (Siĉuano)
- Berberis parvifolia SPRAGUE, hejmregiono: okcidenta Ĉinujo
- Berberis poiretii C.K. SCHNEID., hejmregiono: nordorienta Ĉinujo, Mongolujo, orienta Sebirio, Koreujo
- Berberis prattii C.K. SCHNEID., hejmregiono: okcidenta Ĉinujo
- prujna berberiso (Berberis pruinosa FRANCH.), hejmregiono: Junano
- Berberis replicata W.W. SM., hejmregiono: Junano
- Berberis rotundifolia POEPP. & ENDL., hejmregiono: Ĉilio
- Berberis sanguinea FRANCH., hejmregiono: Ĉinujo
- Berberis sargentiana C.K. SCHNEID., hejmregiono: Mezĉinujo
- Berberis serratodentata LECHL., hejmregiono: Ĉilio
- Berberis sherriffii AHRENDT, hejmregiono: Tibeto
- Sebira berberiso (Berberis sibirica PALL.), hejmregiono: Sebirio
- Berberis sieboldii MIQ., hejmregiono: Japanujo
- Berberis temolaica AHRENDT, hejmregiono: sudorienta Tibeto
- Berberis thunbergii DC., hejmregiono: Japanujo
- Berberis tischleri C.K. SCHNEID., hejmregiono: okcidenta Ĉinujo
- Berberis trigona KUNTZE EX POEPP. & ENDL., hejmregiono: Ĉilio
- Berberis tsangpoensis Ŝablono:Person, hejmregiono: Tibet
- valdivia-berberiso (Berberis valdiviana Phil.), hejmregiono: Ĉilio
- Berberis veitchii C.K. Schneid., hejmregiono: Ĉinujo
- Berberis vernae C.K. SCHNEID., hejmregiono: nordokcidenta Ĉinujo
- veruka berberiso (Berberis verruculosa HEMSL. & E.H. WILSON), hejmregiono: Ĉinujo (Kansuo)
- Berberis virescens HOOK. F. & THOMSON, hejmregiono: Hindio (Sikimo)
- Berberis wilsoniae HEMSL. & E.H. WILSON, hejmregiono: Ĉinujo
- junana berberiso (Berberis yunnanensis FRANCH.), hejmregiono: okcidenta Ĉinujo
- Hibridoj
- Berberis ×bristolensis AHRENDT}} (= B. calliantha × B. verruculosa)
- skarlaka berberiso (Berberis ×carminea AHRENDT = B. aggregata × B. wilsoniae var. parvifolia)
- Berberis ×frikartii C.K. SCHNEID. = B. candidula × B. verruculosa
- Berberis ×hybrido-gagnepainii AHRENDT}} (= B. gagnepainii × B. verruculosa)
- Berberis ×interposita AHRENDT (= B. hookeri var. viridis × B. verruculosa)
- Berberis ×lologensis SANDWITH = B. darwinii × B. linearifolia)
- Berberis ×media GROOT. (= B. camndidula × B. thunbergii)
- Berberis ×mentorensis L.M. AMES (= B. julianae × B. thunbergii)
- Berberis ×ottawensis C.K. SCHNEID. (= B. thunbergii × B. vulgaris)
- Berberis ×rubrostilla CHITT. (= B. aggregata × B. wilsoniae var. parvifolia)
- mallarĝfolia berberiso (Berberis ×stenophylla LINDL. = B. darwinii × B. empetrifolia)
Uzado redakti
Berberisoj estas oft plantitaj kiel ornamlignoplanto en ĝardenoj kaj parkoj. Multaj specioj taŭgas por heĝoj. Ekzistas multaj kultivaroj.
La beroj estas uzataj ekzemple en la persa kuirejo (berberisa rizo). La gusto estas acideca.
Ekzistas sekigitaj berberisaj-fruktoj (beroj). Ili havas tre altan enhavon de Vitamino C.
Kelkaj specioj estas uzataj medicine.[2]
Referencoj redakti
Literaturo redakti
- Berberiso en Germplasm Resources Information Network (GRIN), Agrikultura ministerio de Usono (USDA), Agrikultura esplora servo (ARS), National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Marilando.
- Alan T. Whittemore: Berberis. en: URL=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=103816%7CLinktext=online
- Junsheng Ying, Ying Tsun-shen: Berberis. en: URL=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=103816%7CLinktext=online}}
- Franz H. Meyer, Ulrich Hecker, Hans Rolf Höster, Fred-Günter Schroeder: Gehölzflora. Begründet von Jost Fitschen. 11. eldono. Quelle & Meyer, Wiebelsheim 2002, ISBN 3-494-01268-7.
- Walter Erhardt, Erich Götz, Nils Bödeker, Siegmund Seybold: Handwörterbuch der Pflanzennamen. Eugen Ulmer,Stuttgart (Hohenheim),2002 , 17a eldono, ISBN 3-8001-3573-6
- John Kelly, John Hillier: The Hillier Bäume & Sträucher. Thalacker-Medien, Braunschweig 1997, ISBN 3-87815-086-5.
- Christopher Brickell: Die große Pflanzenenzyklopädie. A bis Z (herausgegeben von The Royal Horticultural Society). Dorling Kindersley, Starnberg 2004, ISBN 3-8310-0657-1.
- Leslie R. Landrum: Revision of Berberis (Berberidaceae) in Ĉilio and Adjacent Southern Argentina. In: Annals of the Missouri Botanical Garden. Band 86, Nr. 4, 1999, S. 793–834 (online).
- Walter Erhardt, Erich Götz, Nils Bödeker, Siegmund Seybold: Der große Zander. Enzyklopädie der Pflanzennamen. Band 2. Arten und Sorten. Eugen Ulmer, Stuttgart (Hohenheim) 2008, ISBN 978-3-8001-5406-7.