Eduardo la 4-a (Anglio)

Honorigoj
Honorigoj	Kavaliro de la Ordeno de la Ora Ŝaffelo ; vd

Postenoj
Postenoj	Lord of Ireland (en) (1471–1483); monarko de Anglio (1471–1483); Lord of Ireland (en) (1461–1470); monarko de Anglio (1461–1470); duko de Jorko (1460–1461) vd

**Eduardo la 4-a**
Eduardo la 4-a
	Reĝo de Anglio
Persona informo
	Edward IV
Naskiĝo	28-an de aprilo 1442; en Rueno
Morto	9-an de aprilo 1483 (40-jaraĝa); en Westminster
Tombo	Kapelo de Sankta Georgo vd
Religio	katolikismo vd
Lingvoj	angla vd
Ŝtataneco	Reĝlando Anglio vd
Subskribo
Familio
Dinastio	Jorkoj vd
Patro	Rikardo el Jorko, 3-a Duko de Jorko vd
Patrino	Cecily Neville, Duchess of York (en) vd
Gefratoj	Margaret of York (en) , Elizabeth of York, Duchess of Suffolk (en) , Anne of York, Duchess of Exeter (en) , Rikardo la 3-a de Anglio, Georgo Plantaĝeneto kaj Edmund, Earl of Rutland (en) vd
Edz(in)o	Elizabeth Woodville (1464 (Gregoria)–1483) vd
Amkunulo	Bona of Savoy (en) ; Elizabeth Lucy (en) ; Damo Eleanor Talbot ; Jane Shore vd
Infanoj	Elizabeto de Jorko; ( Elizabeth Woodville); Catherine of York (en) ; ( Elizabeth Woodville); George Plantagenet, 1st Duke of Bedford (en) ; ( Elizabeth Woodville); Bridget of York (en) ; ( Elizabeth Woodville); Elizabeth Plantagenet (en) ; ( Elizabeth Lucy (en) ); Arthur Plantagenet, 1st Viscount Lisle (en) ; ( Elizabeth Lucy (en) ); Edward de Wigmore (en) ; ( Eleanor Talbot (en) ); Anne of York (en) ; ( Elizabeth Woodville); Margaret of York (en) ; ( Elizabeth Woodville); Mary of York (en) ; ( Elizabeth Woodville); Rikardo de Shrewsbury; ( Elizabeth Woodville); Cecily of York (en) ; ( Elizabeth Woodville); Eduardo la 5-a; ( Elizabeth Woodville); Grace Plantagenet (en) ; ( ) vd
Profesio
Okupo	monarko vd
Postenoj
Postenoj	Lord of Ireland (en) (1471–1483); monarko de Anglio (1471–1483); Lord of Ireland (en) (1461–1470); monarko de Anglio (1461–1470); duko de Jorko (1460–1461) vd
Honorigoj
Honorigoj	Kavaliro de la Ordeno de la Ora Ŝaffelo ; vd
Reĝo de Anglio
Dum	1461–1470
Antaŭulo	Henriko la 6-a
Sekvanto	Henriko la 6-a
2-a periodo
Dum	1471–1483
Antaŭulo	Henriko la 6-a
Sekvanto	Eduardo la 5-a
Lordo de Irlando
Dum	1461–1470
Antaŭulo	Henriko la 6-a
Sekvanto	Henriko la 6-a
2-a periodo
Dum	1471–1483
Antaŭulo	Henriko la 6-a
Sekvanto	Eduardo la 5-a
vd	Fonto: Vikidatumoj
	v • d • r

Eduardo la 4-a (naskiĝis la 28-an de aprilo 1442, mortis la 9-an de aprilo 1483) estis reĝo de Anglio de 1461 ĝis 1470 kaj denove de 1471 ĝis 1483.

Naskiĝo kaj familio

Eduardo naskiĝis ĉe Rueno, Francio, kaj estis la dua filo de Rikardo Plantaĝeneto (3-a duko de Jorko) kaj Cecily Neville. Lia pli aĝa frato mortis infane. Liaj pli junaj fratoj estis:

Surtroniĝo

Lia patro estris la jorkan militadon kontraŭ Henriko la 6-a dum la fruaj jaroj de la militoj de rozoj, kaj en 1460 pretendis la anglan tronon, sed li mortis dum la batalo de Wakefield la 30-an de decembro tiun jaron. Eduardo tiam heredis lian pretendon. Helpate de sia kuzo Rikardo Neville (16-a grafo de Warwick), la plej potenca nobelo de la lando, li plurfoje venkis la lankasterojn. La 4-a de marto 1461 li kroniĝis en Londono antaŭ ol tute disvenki la lankasterojn ĉe Towton. Margareta de Anĵuo, kiu estris la lankasteran militadon, kune kun sia filo Eduardo de Westminster (princo de Kimrio), fuĝis, kaj Eduardo regis Anglion sen tro da kontraŭo dum la sekvaj ok jaroj.

Detroniĝo

La grafo de Warwick klopodis aranĝi edzigon de Eduardo al ano de la franca reĝa familio, sed Eduardo sekrete edziĝis al Elizabeth Woodville. Ŝia familio gajnis pli da influo, kaj, helpe de Georgo Plantaĝeneto (duko de Clarence), en 1469 la ĵaluza grafo de Warwick ribelis kaj venkis armeon senditan de Eduardo ĉe Edgecote Moor. Poste Eduardo (kiu ne ĉeestis la batalon) kaptiĝis kaj Warwick iĝis mallonge la fakta reganto de Anglio. Tamen la nobeloj minacis milite kontraŭ li, kaj tial Warwick devis liberigi Eduardon. Plurajn monatojn Warwick kaj Eduardo malfacile kunlaboris. Sed tio ne daŭris kaj Warwick kaj Clarence denove komplotis kontraŭ la reĝo. La afero fiaskis kaj Warwick fuĝis al Francio, kie li alianciĝis al Margareta de Anĵuo.

En 1470 Warwick kaj Margareta invadis Anglion, kaj, sen sufiĉe da subtenantoj, Eduardo la 4-a fuĝis al Burgundio, kiun regis lia bofrato Karlo la Brava kaj lia fratino Margareta de Jorko. Henriko la 6-a resurtroniĝis.

Resurtroniĝo

Tamen la sekvantan jaron, helpate de la burgundoj, Eduardo invadis Anglion. Unue li asertis, ke li deziras nur rehavi sian duklandon. Nekontraŭate li eniris Londonon kie li kaptis Henrikon la 6-an. Sekvis du decidaj venkoj, ĉe Barnet (kie mortis la grafo de Warwick) kaj Tewkesbury, kie mortis la lankastera heredonto Eduardo de Westminster. Eduardo reiris al Londono, kaj la nokton de lia eniro Henriko mortis, eble murdate laŭ lia komando. Eduardo regajnis la tronon. Dum la resto de sia vivo estis neniuj pluaj ribeloj.

La ankoraŭ vivantaj fratoj de Eduardo, Rikardo kaj la duko de Clarence, edziĝis al du filinoj de la grafo de Warwick: Rikardo al Anne Neville, la vidvino de Eduardo de Westminster, kaj la duko de Clarence al Isabel Neville.

En 1475 Eduardo deklaris militon kontraŭ Francio sed sekvis pacakordo laŭ kiu Eduardo ricevis tuj 75 mil kronojn, kaj poste pension de 50 mil kronoj.

En 1482 Eduardo subtenis ribelon de Alexander Stewart (duko de Albany) kontraŭ ties frato Jakobo la 3-a (Skotlando). Rikardo (duko de Gloucester, frato de Eduardo kaj la estonta Rikardo la 3-a) kaptis Edinburgon sed retretis kiam Alexander Stewart ne plenumis akordon inter si kaj Eduardo. Tamen Rikardo estis kaptinta Berwick-on-Tweed, kiu restis ekde tiam posedaĵo de Anglio.

La sekvantan jaron Eduardo mortis kaj entombiĝis en Kastelo Windsor. Lia 12-jara filo Eduardo la 5-a sekvis lin kiel reĝo, sed li nomis sian fraton Rikardon kiel lordo-protektanto de la regno kaj tiu post nelonge detronigis Eduardon.

Amatinoj

Eduardo havis multajn amatinojn, inter kiuj plej famis Jane Shore pri kiu la dramisto Nicholas Rowe verkis tragedion en 1714

Idoj de Elizabeth Woodville kaj Eduardo la 4-a

Elizabeta de York, edzino de Henriko la 7-a (1466-1503)
Maria de Jorko (1467-1482)
Cecily de Jorko (1469-1507)
Eduardo la 5-a (1470-1483)
Margareta de Jorko (n. kaj m. 1472)
Rikardo de Shrewsbury (1-a duko de Jorko) (1473-1483). Perkin Warbeck asertis ke li estis Rikardo
Anna de Jorko (1475-1511), kiu edziĝis al Thomas Howard (3-a duko de Norfolk)
George PLantaĝeneto (1477-1479)
Katerina de Jorko (1479-1527), kiu edziĝis al William Courtenay (1-a grafo de Devon)
Bridget de Jorko (1480-1517), kiu eniris monaĥinejon

Aliaj idoj

Eduardo laŭdire havis almenaŭ ses nelegitimajn idojn:

kun Damo Eleanor Talbot:
- Eduardo de Wigmore (m. 1468), kiu verŝajne mortis kiel bebo
kun Elizabeth Lucy aŭ Elizabeth Waite:
- Elizabeta Plantaĝeneto (n. ĉ. 1464), kiu edziĝis al Kavaliro Thomas Lumley en 1477
- Arturo Plantaĝento (1-a barono Lisle), m. la 3-a de marto 1542
kun nekonatino:
- Grace kiu ĉeestis la 1492-an funebron de Elizabeth Woodville
- Mary, kiu edziĝis al Henry Harman de Ellam
- filino kiu verŝajne edziĝis al John Tuchet (1-a barono Audley)

Vidu ankaŭ

Pikinja traktato

Kategorio Eduardo la 4-a (Anglio) en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Bibliotekoj