Gran Canaria

Gran Canaria
	Flago
insulo, turisma celloko [+]
Lando	Hispanio
Supermara alteco	1 956 msnm [+]
Koordinatoj	27° 58′ N, 15° 36′ U (mapo)27.958611111111-15.5925Koordinatoj: 27° 58′ N, 15° 36′ U (mapo) [+]
Plej alta punkto	Pico de las Nieves [+]
Akvokolektejo	1 560 km² (156 000 ha) [+]
Areo	1 560 km² (156 000 ha) [+]
Loĝantaro	863 943 [+] (2024)
Denseco	553,81 loĝ./km² [+] [+]
Horzono	UTC±00:00 [+]
	Gran Canaria (Gran Canaria)
	Gran Canaria (Gran Canaria)
	Gran Canaria (Kanariaj insuloj)
	Gran Canaria (Kanariaj insuloj)
	Gran Canaria
	Vikimedia Komunejo: Gran Canaria [+]
	v • d • r

Gran Canaria (jen hispane, prononcata [grankaNArja], esperante Granda Kanario, de la lokaj esperantistoj ankaŭ nomata Grankanario) estas hispana insulo, situanta en la Atlantika Oceano fronte al la afrika marbordo, Gran Canaria (Granda Kanario) estas la tria plej granda el la kanariaj insuloj (post Tenerifo kaj Fuerteventura), kaj la dua plej loĝata (post Tenerifo), kun ĉirkaŭ 800.000 loĝantoj.

Geografio

Municipa mapo de Gran Canaria.

La ĉefurbo de la insulo estas Las Palmas de Gran Canaria.

Fotomontaĵo

Gran Canaria havas cirklan formon, kun alta montaro en la centro. La plej alta monto estis tradicie konsiderata la Pico de las Nieves (Neĝopinto) kun 1 949 metroj, sed lastatempe ĵusaj mezuroj indikis, ke la proksima Morro de la Agujerada estas pli alta kun 1 957 m.s.m.

Grava turisma loko estas la strando Maspalomas en la sudo de la insulo. La marbordo estas la plej loĝata areo. En la interno eblas rura kaj montara turismo (piedirado).

Areo estas de 1.560 km². Loĝantaro estis 790 360 (en 2004). Insula kaj samtempe provinca ĉefurbo estas Las Palmas de Gran Canaria (376 953 loĝantoj en 2004).

La indiĝenoj de la insulo estis Guanĉoj, nome prapopolo rilata al berberoj de Nordafriko, kiuj jam loĝis tie dum jarcentoj antaŭ la alveno de la unuaj eŭropanoj, kiuj fakte duone mikiĝis kun tiuj kaj duone malaperigis ilin.

Gran Canaria 3D.

La insulo estas dividita en 21 municipojn:


Municipo	Areo (km²)
Agaete	45,50
Agüimes	79,28
La Aldea de San Nicolás	123,58
Artenara	66,70
Arucas	33,01
Firgas	15,77
Gáldar	61,59
Ingenio	38,15
Mogán	172,44
Moya	31,87
Las Palmas de Gran Canaria	100,55
San Bartolomé de Tirajana	333,13
Santa Brígida	23,81
Santa Lucía de Tirajana	61,56
Santa María de Guía de Gran Canaria	42,59
Tejeda	103,30
Telde	102,43
Teror	25,70
Valleseco	22,11
Valsequillo de Gran Canaria	39,15
Vega de San Mateo	37,89

Flaŭro kaj faŭno

Situo en la arkipelago.

La insulo situas en la ekoregiono de la kanariaj sekaj duonarbaroj kaj arbaroj. Multaj kaŝtanarboj kreskas tie.

Origine, Gran Canaria estis unu de la Kanariaj insuloj kun pli da arbaroj. Sed post la konkero fare de hispanoj, la insulo suferis teruran procezon de senarbarigo konsekvence de forhakado, terdisdonado kaj aliaj intensaj ekspluatadoj. La arbara etendo reduktiĝis al apenaŭ 56 000 hektaroj, kio igis la insulon la plej senarbarigita de la insularo pro la homa agado. Ekde la 20-a jarcento oni entreprenis diversaj klopodojn por rearbarigi la insulon.^[1]^[2]

Esperanto en Las Palmas

Unuan urban Esperanto-grupon de la ĉefurbo Las Palmas de Gran Canaria fondis en 1905 la lokaj esperantistoj Alfredo Cabrera, Angel Rodríguez Álvarez, Fernando González Correa, fraŭlino Ignacia de Lara, Esteban Hernandez Baez kaj instruisto Vallés Arévalo, kiuj ĉiuj jam en 1903 listigis sin en la Adresaro de la personoj kiuj ellernis la lingvon „Esperanto” ^[3] - la unuaj tri el la listigo, A. Cabrera, A. Rodríguez Álvarez kaj F. González Correa, konsistigis la unuan estraron de la urba Esperanto-grupo ekde 1905.Alfredo Cabrera, A. Rodríguez Álvarez kaj F. González Correa jam en 1905.^[4] Du jarojn pli poste sekvis plia Esperanto-grupo de la urbo La Laguna sur la insulo Tenerife de la sama insularo. La malmultajn pliajn nun konatajn informojn pri esperantista agado de la Kanarioj kolektas la paĝo Esperanto-movado en la Kanariaj insuloj.