Vikipedio

Hŭanglongbingo

Hŭanglongbingo (ĉine 黃龍 病, pinjine: huánglóngbìng; lit. 'flava draka malsano'; aŭ HLB)[2] estas citrusa malsano kaŭzita de transdonita patogeno. La kaŭzaj agentoj estas moveblaj bakterioj, Candidatus Liberibacter spp. La malsano estas vehiklita kaj transdonita de la azia citruspsilido, Diaphorina citri, kaj la afrika citruspsilido, Triozaea erytreae, ankaŭ konata kiel la du-makula citruspsilido. Ankaŭ montriĝis ke ĝi estas transdonebla.[3] Tri malsamaj specoj de HLB estas nuntempe konataj: La varmotolerema azia formo, kaj la varmosentemaj afrikaj kaj amerikaj formoj. La malsano unue estis priskribita en 1929 kaj unue raportita en Ĉinio en 1943. La afrika variaĵo unue estis raportita en 1947 en Sudafriko, kie ĝi ankoraŭ estas disvastigita. Poste ĝi aperis je Usono, atingante Floridon en 2005. En tri jaroj, ĝi disvastiĝis al la plimulto de citrusaj bienoj. La rapida pliiĝo de ĉi tiu malsano minacis la citrusan industrion ne nur en Florido, sed en la tuta Usono. Aktuale en 2009, 33 landoj raportis HLB-infekton en siaj citrusejoj.[4]

Hŭanglongbingo

HLB sur mandarinoj

HLB sur mandarinoj
Komunaj nomoj HLB, citrusa vejno-floem-degenero (CVPD), citrusa verdiĝa malsano, flavŝosa malsano, foliaj makulaj flavoj en Filipinoj, citrusa forvelkado en Barato
Kaŭzaj agentoj Candidatus Liberibacter spp. (L. asiaticus, L. africanus, L. americanus)[1]
Gastigantoj citrusaj arboj
Vektoroj Diaphorina citri, Trioza erytreae
EPPO kodo 1LIBEG
Distribuo Azio, Afriko, Usono
v • d • r

Simptomoj redakti

HLB distingiĝas per la komunaj simptomoj de flaviĝo de la vejnoj kaj apudaj histoj; sekvita de punkta makulado de la tuta folio, antaŭtempa senfoliiĝo, velko de branĉetoj, kadukiĝo de absorbaj radiketoj kaj flankradikoj, kaj malkresko de vigleco, finfine sekvita per la morto de la tuta planto. Afektitaj arboj naniĝas, havas multoblajn ekstersezonajn florojn (plej multaj falas), kaj produktas malgrandajn, misformajn fruktojn kun dika, pala ŝelo, kiu restas verda funde kaj havas tre amaran guston.[5] Oftaj simptomoj ofte povas esti konfuzitaj kun nutraj mankoj; tamen la distinga faktoro inter nutraj mankoj estas la simetria desegno. Nutraj mankoj tendencas esti simetriaj laŭ la folia vejnmarĝeno, dum HLB havas nesimetrian flaviĝon ĉirkaŭ la vejno. La plej rimarkebla simptomo de HLB estas verdigado kaj malgrandigo de la frukto, precipe ĉe maturiĝo.[6]

Transdono redakti

HLB origine laŭsupoze estis virusmalsano, sed poste oni malkovris esti kaŭzita de bakterioj, portitaj per insekto. HLB-infekto povas ekesti en diversaj klimatoj kaj ofte estas asociita kun malsamaj specioj de psilidaj insektoj.[7] Ekzemple, citrusaj kultivejoj en Afriko infektiĝas en malvarmetaj kondiĉoj, ĉar la bakterioj estas transdonitaj de la afrika citrusa psilido Trioza erytreae,[8] enpenetra insekto, kiu bezonas malvarmetajn kaj humidajn kondiĉojn por optimuma kresko. Citrusaj kultivejoj en Azio tamen ofte estas infektitaj en varmaj kondiĉoj, ĉar la bakterioj estas transdonitaj de la azia citrusa psilido Diaphorina citri.[9][10]

La juna larva stadio estas la plej taŭga por akiro de Candidatus Liberibacter. asiaticus de la azia citruspsilido Diaphorina citri,[10] kaj iuj kulturvarioj montras pli grandan efikecon transdoni la malsanon al la vehiklo ol aliaj.[11] Temperaturo ankaŭ montras grandan influon en la rilato parazito-gastiganto inter la bakterioj kaj la insekto, influante kiel ĝi estas akirita kaj transdonita de la insektoj.[11]

La kaŭzaj agentoj estas elektemaj floem-limigitaj, gramnegativaj bakterioj el la gracilikuta klado. La azia formo, Ca. L. asiaticus estas varmega tolerema. Ĉi tio signifas, ke la verdaj simptomoj povas disvolviĝi ĉe temperaturoj ĝis 35 °C. La afrika formo, Ca. L. africanus, kaj usona formo, Ca. L. americanus, estas varmosentemaj, do simptomoj aperas nur kiam la temperaturo estas inter 20-25 °C.[12] Kvankam T. erytreae estas la natura vehiklo de afrika hûanglogbingo kaj D. citri estas la natura vehiklo de la usona kaj la azia, ambaŭ psilidoj povas fakte transdoni iun ajn el la malsanigaj agentoj sub eksperimentaj kondiĉoj.[13]

Disvastigado redakti

 
Diaphorina citri

Disvastigado de la azia citrusa psilido, kiu estas vehiklo de la HLB, estas ĉefe en tropika kaj subtropika Azio. Ĝi estis renkontita en ĉiuj citrus-kultivaj regionoj en Azio krom kontinenta Japanio. La malsano damaĝis kultivejojn en Ĉinio, Barato, Srilanko, Malajzio, Indonezio, Mjanmao, Filipinoj, Pakistano, Tajlando, Ryukyu-insuloj, Nepalo, Saud-Arabio kaj Afganio. Areoj ekster Azio ankaŭ raportis pri la malsanon: Reunio, Maŭricio, Brazilo, Paragvajo kaj Florido en Usono ekde 2005, kaj en pluraj municipoj en Meksiko ekde 2009[14][15][16][17][18] La 30-an de marto 2012, HLB malsano estis konfirmita en ununura citrusarbo en Hacienda Heights, Los-Anĝeleso, Kalifornio.[19] La unua raporto pri HLB en Teksaso okazis la 13an de januaro 2012 de 'Valencia' dolĉa oranĝarbo en komerca fruktoĝardeno en San-Juano, Teksaso.[20] Perspektivoj estas malgajaj por la ĉieaj postkortaj citrusaj fruktoplantejoj de Kalifornio ĉar loĝkultivistoj neŝajne konstante uzas la insekticidojn, kiuj donas efikan kontrolon en komercaj fruktoplantejoj.[21]

La distribuado de la afrika citrusa psilido inkluzivas Afrikon, Madejron, Saud-Arabion, Portugalion kaj Jemenon[22] Ĉi tiu specio estas sentema al altaj temperaturoj kaj ne disvolviĝos ĉe temperaturoj plcitrusverda malsani grandaj ol 25 °C. Ĝi ankaŭ estas vehiklo de la afrika raso de huanglongbingo (Candidatus Liberibacter africanus), kiu ankaŭ estas sentema al varmo. Oni raportas, ke ĉi tiu raso de HLB okazas en Afriko, (Burundo, Kamerunio, Centafrika Respubliko, Komoroj, Etiopio, Kenjo, Madagaskaro, Malavio, Maŭricio, Reunio, Ruando, Sudafriko, Sankta Heleno (nekonfirmita), Svazilando, Tanzanio, Zimbabvo), Sauda Arabio kaj Jemeno.[23]

Regaj rimedoj redakti

Iuj kulturaj praktikoj povas esti efika kontraû ĉi tiun malsanon. Kulturaj metodoj inkluzivas kontraŭbakterian kaj sanitaraj agoj, forigon de infektitaj plantoj, oftan kaj vigla atento al plantejo kaj plej grave, krizan deklaron.[24] Spuri la malsanon helpos malhelpi plian infekton en aliaj trafitaj lokoj kaj helpos pli mildigi lokajn infektojn se observitaj sufiĉe frue. La azia citrusa psilido havas alternativajn gastigantojn, kiuj povas allogi psilidojn al citrusaj plantoj en la ĉirkaŭaĵoj kiel Murraya paniculata, Severinia buxifolia, kaj aliaj plantoj de la familio de Rutacoj.[25]

Oni ne konas kuracon kontraŭ la malsano, kaj klopodoj por regi ĝin estasmalrapidaj ĉar infektitajn citrusajn plantojn oni malfacile konservas kaj regeneras por studi. Daŭraj defioj asociitaj por mildigi la malsanon ĉe la kampa skalo inkluzivas laŭsezonecon de la fitopatogeno (Candidatus Liberibacter spp.) kaj asociitajn malsanajn simptomojn, limojn por terapie kontakti la fitopatogenon ene de la planto, negativaj rezultoj de larĝefikaj traktadoj sur plant-utilaj mikrobiotoj, kaj eblaj implikaĵoj pri publika kaj ekosistema sano.[26]

Neniuj nature imunaj citrusaj kulturvarioj estis identigitaj; tamen krei genetike modifitajn citrusojn povas esti ebla solvo, sed ekzistas demandoj pri ĝia akceptebleco al konsumantoj.[27] Esploristo ĉe Teksasa AgriLife Research raportis en 2012, ke enmeti du genojn de spinaco en citrusarbojn plibonigis reziston al citrusaj verdaj malsanoj en forcejaj provoj.[28] Kampaj testoj faritaj de "Southern Gardens Citrus" en oranĝujoj kun la spinacaj genoj en Florido daŭras.[27]

Rezista vario de mandarinujo nomata 'Bingo' estis bredita ĉe la Universitato de Florido.[29] Aliaj specoj povas havi partan toleremon al la malsano.[30]

Antibiotikoj redakti

Esploristoj ĉe la Agrikultura Esplora Servo de la Agrikultura Departemento de Usono uzis citronarbojn infektitajn de HLB por infekti vinkaj plantojn por studi la malsanon. Vinkoj facile infektiĝas kun la malsano kaj bone respondas kiam eksperimente traktataj per antibiotikoj. Esploristoj provas la efikon de penicilino G natrio kaj biocido 2,2-dibromo-3-nitrilopropionamido kiel eblaj traktadoj por infektitaj citrusaj plantoj surbaze de la pozitivaj rezultoj, kiuj estis observitaj kiam aplikitaj al infektita vinko.[31] En junio 2014, la USDA asignis pliajn 31,5 milionojn da usonaj dolaroj por vastigi esploradon kontraŭ HLB.[32]

Iuj antibiotikoj, specife streptomicino kaj oksitetraciklino, povas esti efikaj en la batalo kontraŭ ĝi kaj estis uzataj en Usono sed malpermesitaj en Brazilo kaj Eŭropa Unio.[33] En 2016, la EPA permesis uzon de streptomicino kaj oksitetraciclino sur citrusplantejoj kun fruktoj kiel grapfruktujoj, oranĝujoj kaj mandarinujoj en Florido, laû urĝeca kriterio, ĉi tiu aprobo estis pligrandigita kaj plilarĝigita al aliaj ŝtatoj por oksitetraciklino en decembro 2018.[33][34] Plia vastiĝo de medicine gravaj antibiotikoj estas proponita de la EPA sed kontraŭata de la FDA kaj CDC, ĉefe ĉar oni povas atendi ke antibiotika rezisto disvolviĝu kaj efiku al la homa sano.[33][34]

Peptido redakti

Universitato de Kalifornia en Riverside anoncis, ke genetikulo Hailing Jin malkovris peptidon kapablan trakti HLB malsanon. La universitato subskribis ekskluzivan permesilon kun ==Invaio== por disvolvi plibonigitan injekteblan version de la produkto.[35]

Vidu ankaŭ redakti

  • Citrus black spot
  • Plant pathology

Referencoj redakti

  1. ↑ Bové, J. M. 2006. Huanglongbing: A destructive, newly emerging, century-old disease of citrus. J. Plant Pathol. 88:7–37.
  2. ↑ The Disease: Huanglongbing (HLB). Arkivita el la originalo je 2011-01-17. Alirita 29-a de novembro 2010. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2011-01-17. Alirita 2021-02-25.
  3. ↑ Lin, K. H. 1956. Observation on yellow shoot on citrus. Etiological studies of yellow shoot on Citrus. Acta Phytopathological Sinica 2:1–42.
  4. ↑ Can Genetic Engineering Save the Florida Orange? (13-a de septembro 2014). Alirita 17-a de junio 2017.
  5. ↑ Hong-Ji Su (2001-02-01). "Citrus Greening Disease". Food & Fertilizer Technology Center. Retrieved 2014-05-18.
  6. ↑ UF/IFAS Citrus Extension: Plant Pathology. Arkivita el la originalo je 2021-04-14. Alirita 17-a de junio 2017. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2021-04-14. Alirita 2022-11-03.
  7. ↑ Andrew Paul Gutierrez and Luigi Ponti 2013. Prospective Analysis of the Geographic Distribution and Relative Abundance of Asian Citrus Psyllid (Hemiptera:Liviidae) and Citrus Greening Disease in North America and the Mediterranean Basin. Florida Entomologist, 96(4):1375–1391
  8. ↑ Trioza erytreae (African citrus psyllid). Alirita 17-a de junio 2017.
  9. ↑ CISR: Asian Citrus Psyllid. Alirita 17-a de junio 2017.
  10. ↑ 10,0 10,1 (2018-07-12) “Host Plant-Mediated Interactions Between 'Candidatus Liberibacter asiaticus' and Its Vector Diaphorina citri Kuwayama (Hemiptera: Liviidae)”, Journal of Economic Entomology 111 (5), p. 2038–2045. doi:10.1093/jee/toy182. 
  11. ↑ 11,0 11,1 (December 2018) “Host and environmental factors influencing ' Candidatus Liberibacter asiaticus' acquisition in Diaphorina citri: Interactions between D. citri and ' Candidatus Liberibacter asiaticus'”, Pest Management Science 74 (12), p. 2738–2746. doi:10.1002/ps.5060. 
  12. ↑ Garnier, M., S. Jagoueix-Eveillard, P. R. Cronje, G. F. LeRoux, and J. M. Bové. 2000. Genomic characterization of a Liberibacter present in an ornamental rutaceous tree, Calodendrum capense, in the Western Cape Province of South Africa. Proposal of 'Candidatus Liberibacter africanus subsp. capensis.' International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology 50: 2119–2125.
  13. ↑ Lallemand, J., A. Fos, and J. M. Bové. 1986. Transmission de la bacterie associé à la forme africaine de la maladie du “greening” par le psylle asiatique Diaphorina citri Kuwayama. Fruits 41: 341–343.
  14. ↑ Detection of Huanglongbing (Candidatus Liberibacter asiaticus) in the municipality of Tizimin, Yucatan, Mexico. North American Plant Protection Organization's Phytosanitary Alert System. Alirita 2010-10-02.
  15. ↑ Update on the detection of Huanglongbing (Candidatus Liberibacter asiaticus) in backyard trees in the States of Yucatan and Quintana Roo, Mexico. North American Plant Protection Organization's Phytosanitary Alert System. Alirita 2010-10-02.
  16. ↑ Update on the detection of Huanglongbing (Candidatus Liberibacter asiaticus) in backyard trees in Mexico. North American Plant Protection Organization's Phytosanitary Alert System. Alirita 2010-10-02.
  17. ↑ Detection of Huanglongbing (Candidatus Liberibacter asiaticus) in the Municipality of Calakmul, Campeche, Mexico. North American Plant Protection Organization's Phytosanitary Alert System. Alirita 2010-10-02.
  18. ↑ Detection of Huanglongbing (Candidatus Liberibacter asiaticus) in the Municipalities of Mazatlan and Escuinapa, Sinaloa, Mexico. North American Plant Protection Organization's Phytosanitary Alert System. Alirita 2010-10-02.
  19. ↑ CITRUS DISEASE HUANGLONGBING DETECTED IN HACIENDA HEIGHTS AREA OF LOS ANGELES COUNTY (Press release). California Department of Food and Agriculture (2012-03-30). Alirita 2012-04-18.
  20. ↑ Kunta, M., Sétamou, M., Skaria, M., Rascoe, J., Li, W., Nakhla, M., da Graça, J.V. 2012. First report of citrus Huanglongbing in Texas. Phytopathology 102, S4.66.
  21. ↑ Ian Lovett. "Threat to California Citrus May Finish Backyard Trees", April 17, 2012.
  22. ↑ (EPPO/ CABI) European and Mediterranean Plant Protection Organization/Centre for Agricultural Bioscience International. 1979. EPPO data sheet on quarantine organisms, No. 46, Trioza erytreae (PDF). Arkivita el la originalo je 13-a de julio 2010. Alirita 17-a de junio 2017.
  23. ↑ [1]
  24. ↑ UF/IFAS Citrus Extension: Plant Pathology. Arkivita el la originalo je 2021-04-13. Alirita 17-a de junio 2017. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2021-04-13. Alirita 2022-11-03.
  25. ↑ UF/IFAS Citrus Extension: Plant Pathology. Arkivita el la originalo je 2020-12-02. Alirita 17-a de junio 2017. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2020-12-02. Alirita 2022-11-03.
  26. ↑ (2018-01-24) “Challenges for Managing Candidatus Liberibacter spp. (Huanglongbing Disease Pathogen): Current Control Measures and Future Directions”, Phytopathology 108 (4), p. 424–435. doi:10.1094/phyto-07-17-0260-rvw. 
  27. ↑ 27,0 27,1 Amy Harmon. "A Race to Save the Orange by Altering Its DNA", July 27, 2013.
  28. ↑ R-Santaana (26 March 2012) Spinach genes may stop deadly citrus disease Agrilife Today, Texas A&M, Retrieved 1 October 2012
  29. ↑ "After A Sour Decade, Florida Citrus May Be Near A Comeback", NPR, 4-a de decembro 2016.
  30. ↑ Promising new citrus varieties for greening tolerance (angle). Alirita 5-a de decembro 2019.
  31. ↑ Dennis O'Brien (2010-04-26). Periwinkle Plants Provide Ammunition in the War on Citrus Greening. USDA Agricultural Research Service. Alirita 2014-05-18.
  32. ↑ "$31.5mn allocated by USDA for research to fight citrus fruit disease", canadianbusiness.com. Kontrolita 12-a de junio 2014.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 Andrew Jacobs. "Citrus Farmers Facing Deadly Bacteria Turn to Antibiotics, Alarming Health Officials", The New York Times, 2019-05-17. Kontrolita 2019-06-05.
  34. ↑ 34,0 34,1 Antibiotic Use on Oranges Gets Trump Administration's Approval. Center for Biological Diversity (2018-12-10). Alirita 2019-06-06.
  35. ↑ UC Riverside discovers first effective treatment for citrus-destroying disease. University of California Riverside (July 7, 2020).

Plua legaĵo redakti


Eksteraj ligiloj redakti

Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Hŭanglongbingo&oldid=8418510"