Milio (cerealo)

Milio[1] aŭ mileo[noto 1] estas vastasenca netaksonomia termino,[2] uzata por nomi plurajn poacojn el malsamaj genroj. Milioj estas indiĝenaj en pluraj partoj de la mondo[3] kaj estas uzataj kiel cerealo aŭ furaĝo. Milioj kredeble estis uzitaj de homoj por ĉ. 7,000 jaroj, kaj ili estis kerne gravaj dum la disvolviĝo de agrikulturaj societoj.[4]

Priskribo
redaktiMilioj estas cerealoj de la familio Poacoj kun malgrandaj grajnoj, kiuj kreskas en varmaj regionoj. Ili bone toleras sekajn periodojn kaj ekstreman veteron.[5]
Specioj
redaktiMilio striktasence kaj vastasence
redaktiEn Esperanto, la vorto "milio" aperas por tiu ci nocio jam en Fundamento. Ĝi estas uzata striktasence precipe por la planto Panicum miliaceum (milia panico) kaj vastasence por iuj aliaj cerealoj kun similaspekta kaj simile uzata greno.
Aliaj specioj nomataj milio
redaktiLaŭ PIV, vastasence, milio (kiun PIV nomas "mileo") estas jenaj plantoj:[2]
- Panicum miliaceum (Milia panico aŭ milio striktasence) L.
- Setaria italica (Itala setario aŭ birdmilio) (L.) P. Beauvois
- Sorghum bicolor (Dukolora sorgo aŭ miliego) (L.) Moench
Aliaj plantoj nomataj "milio" estas jenaj:
- Coix lacryma-jobi (L.), Hiobs-Träne
- Digitaria exilis (Kippist, Stapf, Fonio)
- Echinochloa
- Echinochloa crus-galli (Kokmilio) (L.) Beauv
- Echinochloa esculenta (Japana milio) (A. Braun) H. Scholz
- Eleusine coracana (Fingra milio) Gaertn.
- Setaria italica (Itala setario aŭ birdmilio) (L.) P. Beauvois
- Panicum
- Panicum miliaceum (Milia panico aŭ milio) L.
- Panicum hirticaule (J. Presl)
- Panicum virgatum (Verga panico aŭ verga milio) L.
- Paspalum scrobiculatum (L.)
- Pennisetum glaucum (Perla milio) (L.) R. Br.
- Urochloa
- Urochloa deflexa (Gvinea milio) (Schumach., H. Scholz)
- Urochloa ramosa (Tanita milio) (L., R. D. Webster)
Bildaro
redakti-
Panicum miliaceum (Milio striktasence)
-
A : Panicum miliaceum (Verga milio)
B: Echinochloa crus-galli (Kokmilio) -
Eleusine coracana (Fingra milio)
-
Milio en Barato
Notoj
redaktiReferencoj
redakti- ↑ Reta Vortaro (ReVo)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Mileo - Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto PIV
- ↑ Sorghum and millet in human nutrition. Food and Agriculture Organization of the United Nations (1995). Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2018-10-01. Alirita 2022-01-03 .
- ↑ . Millet: How A Trendy Ancient Grain Turned Nomads Into Farmers (December 23, 2015). Alirita May 4, 2018 .
- ↑ (2017) “Crop Production under Drought and Heat Stress: Plant Responses and Management Options”, Frontiers in Plant Science 8, p. 1147. doi:10.3389/fpls.2017.01147.
Eksteraj ligiloj
redakti- http://www.fao.org/docrep/W1808E/w1808e0l.htm Tabelo pri mileaj specioj angle
- http://www.hort.purdue.edu/newcrop/afcm/millet.html Milio en la manlibro pri alternativaj rikoltoj angle
- http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4335160.stm