Persona vivo de Leonardo da Vinci
La persona vivo de Leonardo da Vinci (15-a de aprilo 1452 - 2-a de majo 1519) estis temo de intereso, enketo, kaj konjekto ekde la jaroj tuj post lia morto. Leonardo delonge estis rigardata kiel la arketipaj renesancaj homoj, priskribitaj de la renesanca biografo Giorgio Vasari kiel posedantaj kvalitojn, kiuj "transcendis la naturon" kaj estante "mirinde dotitaj de beleco, graco kaj talento en abundo"[1]. Intereso kaj scivolemo pri Leonardo daŭris neatingeblaj dum kvincent jaroj. Modernaj priskriboj kaj analizo de la karaktero, personaj deziroj kaj intima konduto de Leonardo baziĝis sur diversaj fontoj: registroj pri li, liaj biografioj, liaj propraj skribitaj revuoj, liaj pentraĵoj, liaj desegnaĵoj, liaj kompanoj kaj komentoj faritaj pri li de samtempuloj.[2]
| Leonardo da Vinci | ||
|---|---|---|
 Leonardo da Vinci, itala sciencisto kaj artisto
| ||
| Persona informo | ||
| Naskiĝo | la 15-an de aprilo 1452 en Anchiano ĉe Vinci, Italio | |
| Morto | la 2-an de majo 1519 en Le Clos Lucé en Amboise, Francio | |
Subskribo 
| ||
| Profesio | ||
| Verkado | ||
| Verkoj | La Gioconda vd | |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
Biografio redakti
.jpg)
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Leonardo da Vinci.Leonardo naskiĝis la 15-a de aprilo 1452, "en la tria horo de la nokto", en la montara urbo Vinci, en Toskanio, en la valo de la rivero Arno, en la teritorio de la Respubliko Florenco. Li estis la ekstergeedza filo de riĉa Messer Piero Fruosino di Antonio da Vinci, florentina notario, kaj orfigita knabino, Caterina di Meo Lippi[3]. Lia plena naskiĝnomo estis "Leonardo di ser Piero da Vinci", kiu signifas "Leonardo, (filo) de (Mes) ser Piero da Vinci". La inkludo de la titolo "ser" indikis, ke la patro de Leonardo estis sinjoro.[4][5]
Leonardo pasigis siajn unuajn kvin jarojn en la vilaĝeto de Anchiano en la hejmo de sia patrino, tiam de 1457 loĝis en la domanaro de sia patro, avoj kaj onklo, Francesco, en la urbeto Vinci. Lia patro edziĝis al deksesjara knabino nomata Albiera[6];Ser Piero edziĝis kvar fojojn kaj naskis infanojn de liaj du postaj geedzecoj. La sep fratoj de Leonardo poste disputis kun li pri la distribuado de la bieno de sia patro.
En la aĝo de ĉirkaŭ dek kvar Leonardo estis metilernanto de la artisto Andrea del Verrocchio. Dum lia tempo tie, Leonardo renkontis multajn el la plej gravaj artistoj por labori en Florenco en la fino de la 15-a jarcento inkluzive de Botticelli, Domenico Ghirlandaio kaj Pietro Perugino. Leonardo helpis al Verrocchio pentri La Bapton de Kristo, kompletigita ĉirkaŭ 1475. Laŭ Vasari, Verrocchio, vidinte la belecon de la anĝelo, kiun lia juna lernanto pentris, neniam pentris denove.[7]
Leonardo pentris plurajn bildojn dum sia vivo, inter ili Virgulinon de la Rokoj (1483-1493), Damo kun ermeno (1489-1491),La Vitruvia Homo (1490), La Lasta Vespermanĝo (1492-1498), Salvator Mundi (1499-1510) kaj lia plej fama, La Gioconda (1503-1516).
En 1516 Leonardo eklaboris en Francio kun sia helpanto la pentristo Francesco Melzi, sub la meceneco kaj protekto de la franca reĝo Francisko la 1-a, kiu loĝigis lin en la kasteleto Clos Lucé en Amboise (departemento Indre-et-Loire) kiel "unua pentristo, inĝeniero kaj arkitekto de la reĝo". Francisko la 1-a admiris Leonardon kaj konsideris lin kiel patron. Leonardo laboris pri projekto de nova palaco en Romorantin kaj devojigo de rivero en Sauldre.
Delonge malsana, la 23-an de aprilo 1519 Leonardo da Vinci faris sian testamenton kaj la 2-an de majo, 67-jara, mortis en Clos Lucé.
Priskribo redakti
Leonardo da Vinci estis priskribita de siaj fruaj biografoj kiel viro kun granda persona pledo, bonkoreco, kaj malavareco. Li estis ĝenerale bone amata de liaj samtempuloj. Laŭ Vasari, "la dispozicio de Leonardo estis tiel aminda, ke li ordonis amon al ĉiuj". Li estis "ŝpruca interparolanto", kiu ĉarmis Ludoviko Sforza per sia spriteco. Vasari resumas lin dirante:
 |
|
Dum ĝi pentris La Lasta Vespermanĝo, Leonado skribis, "Vino estas bona, sed akvo estas preferinda ĉe tablo... Malgrandaj ĉambroj aŭ loĝejoj enigas la menson en la ĝustan vojon, grandaj domoj, ke ĝi devii... Se vi volas mono abunde, vi finos ne ĝuante ĝin. "Li ankaŭ skribis, Kiu volas riĉiĝi en tago estas pendigita en jaro."
Iuj el la filozofioj de Leonardo troveblas en serio de fabeloj, kiujn li verkis por la kortego de Ludovico Sforza. Ĉi tiuj estis prezentitaj kiel ŝercoj (nomitaj "profetaĵoj") en kiuj li rakontis enigmon kaj igis sian aŭdiencon diveni la titolon. Antaŭvaloraj temoj inkluzivas la danĝerojn de ŝvelinta memvaloro, ofte kiel priskribite kontraŭ la avantaĝoj, kiujn oni povas akiri per konscio, humileco kaj klopodo. Leonardo ankaŭ havis apartan senton de humuro, montrante al novaj amikoj amindajn lacerton, kiun li ornamis per skvamoj, kornon kaj barbon faritan de lustro por surprizi ilin, kaj priskribante praktikan ŝercon en sia Trattato della pittura.
Personaj rilatoj redakti
[[Dosiero:Retratosalai.jpg|ligilo=https://eo.wikipedia.org/wiki/Dosiero:Retratosalai.jpg%7Ceta%7C[[Gian[rompita ligilo] Giacomo Caprotti de Oreno]] (Salai)]] [[Dosiero:Francesco_melzi.jpg|ligilo=https://eo.wikipedia.org/wiki/Dosiero:Francesco%20melzi.jpg%7Ceta%7C[[Francesco[rompita ligilo] Melzi]]]] Oni scias malmulte pri la intimaj rilatoj de Leonardo. Iuj evidentaĵoj de la personaj rilatoj de Leonardo rezultas kaj el historiaj registroj kaj el la skribaĵoj de liaj multaj biografiistoj.
Lernantoj redakti
Leonardo subtenis longtempajn rilatojn kun du studentoj, kiuj estis liaj metilernantoj kiel infanoj. Ili estis Gian Giacomo Caprotti de Oreno, kiu eniris sian hejmon en 1490 en la aĝo de 10 jaroj,[8] kaj grafo Francesco Melzi, filo de milana aristokrato kiu estis la metilernanto de Leonardo en la aĝo de 14 jaroj, restante kun li ĝis sia morto en 1519.
Gian Giacomo estis moknomita Salaì aŭ il Salaino kun la signifo "la malgranda diablo". Vasari priskribas lin kiel "gracian kaj belan junecon kun fajnaj buklaj haroj". La "Malgranda Diablo" vivis laŭ sia kromnomo: jaron post sia eniro en la domanon Leonardo faris liston pri la krimoj de la knabo, nomante lin "ŝtelisto, mensoganto, obstino kaj glutulo". Sed malgraŭ la ŝtelemo kaj ĝenerala deliktado de Salaì - li forkuris kun mono kaj valoraĵoj almenaŭ kvin fojojn, elspezis fortunon en vestaĵoj, inkluzive de dudek kvar paroj da ŝuoj, kaj fine mortis en duelo - li restis la servisto kaj asistanto de Leonardo por tridek jaroj. Ĉe la morto de Leonardo, li gajnis la La Gioconda, valoran pecon tiam, taksitan laŭ propra Salai je la ekvivalento de 200,000 £.
Melzi akompanis Leonardo en siaj finaj tagoj en Francio. Post la morto de Leonardo li skribis leteron por informi la fratojn de Leonardo, priskribante lin "kiel bonegan patron al mi" kaj daŭrigas diri: "Ĉiuj estas malĝojigitaj per la perdo de tia homo, ke la naturo jam ne havas la povon produkti."[9] Melzi poste ludis gravan rolon kiel la gardanto de la kajeroj de Leonardo, preparante ilin por eldono en la formo direktita de la majstro. Li ne volis vidi ĉi tiun projekton plene realigita, sed kolektis la Trattato della pittura.
Sekseco redakti
Malmulto mem konstatas pri la sekseco de Leonardo, ĉar, kvankam li lasis centojn da paĝoj de verkado, tre malmulte temas pri persona naturo. Li lasis neniujn leterojn, poezion aŭ taglibron, kiuj indikas ian romantikan intereson. Li neniam edziĝis kaj oni ne povas konstati kun certeco, ke li havis sekse intiman rilaton kun iu ajn homo, viro aŭ ino. Unu el la malmultaj referencoj, kiujn Leonardo faris al la sekseco en siaj kajeroj, deklaras:[10]
| |
|
Ĉi tiu aserto estis la temo de diversaj ekstrapoloj kaj interpretoj en provoj akiri bildon de sia sekseco. Li ankaŭ verkis "Intelekta pasio elpelas sensualecon ... Kiu ajn ne plaĉas al deziroj metas sin sur nivelon kun la bestoj."
La sola historia dokumento pri la seksa vivo de Leonardo estas akuzo pri sodomio farita en 1476, dum li ankoraŭ estis ĉe la ateliero de Andrea del Verrocchio. Florencaj kortumaj registroj montras, ke la 9-a de aprilo 1476 anonima denunco estis forlasita en la tamburo (leterskatolo) en la Palazzo della Signoria (urbodomo) akuzanta junan oraĵiston kaj viran prostituitinon, Jacopo Saltarelli (foje nomata modelo de artisto) esti "partio al multaj mizeraj aferoj kaj konsentoj por plaĉi al tiuj, kiuj petas de li tian malbonecon". La denunco akuzis kvar homojn de sodomigo de Saltarelli: Leonardo da Vinci, tajloro nomata Baccino, Bartolomeo di Pasquino, kaj Leonardo Tornabuoni, membro de la aristokrata familio Tornabuoni[11]. La nomo de Saltarelli estis konata de la aŭtoritatoj ĉar alia viro estis kondamnita pri sodomio kun li pli frue la saman jaron. Akuzoj kontraŭ la kvin estis forigitaj, kondiĉe ke neniuj pliaj akuzoj aperas. La sama akuzo fakte aperis la 7-an de junio, sed akuzoj denove estis forigitaj. La karikaturoj estis malakceptitaj ĉar la akuzoj ne plenumis la leĝan postulon por procesado: ĉiuj akuzoj pri sodomio devis esti subskribitaj, sed ĉi tiu ne estis. (Tiaj akuzoj povus esti faritaj sekrete, sed ne anonime) Estas konjekto, ke ekde la familio de unu el la akuzitoj, Leonardo Tornabuoni, estis asociita kun Lorenzo de Mediĉo, la familio praktikis sian influon por atingi la maldungon. Sodomio estis teorie ekstreme grava ofendo, portanta la mortopunon, sed ĝia tre serioza malfacile pruvis. Ĝi ankaŭ estis ofendo, pro kiu la puno estis tre malofta en la nuntempa Florenco, kie la samseksemo estis sufiĉe disvastigita kaj tolerita por igi la vorton Florenzer (florentino) ĵargono por gejo en Germanio.[12][13]
Komika ilustraĵo farita en 1495 por poemo de Gaspare Visconti eble prezentos Leonardo kiel kortegan advokaton kun aludoj al liaj supozataj samseksemaj predikitoj[14]. Michael White atentigas, ke volo diskuti aspektojn de la seksa identeco de Leonardo variis laŭ nuntempaj sintenoj. Lia preskaŭ-nuntempa biografo Vasari faras neniun referencon al la seksemo de Leonardo. En la 20-a jarcento, biografiistoj faris eksplicitajn referencojn al probableco ke Leonardo estis samseksema[15][16], kvankam aliaj konkludis, ke dum granda parto de sia vivo li celibatas.[13][17]
Elizabeth Abbott, en sia Historio de Celibato, asertas, ke kvankam Leonardo probable estis samseksema[17], la traŭmato de la sodomia kazo transformis lin al celibato por la resto de sia vivo. Simila vido de homosekse inklina sed kasto aperas en fama artikolo de 1910 de Sigmund Freud, Infanaĝa Memoro de Leonardo da Vinci (Memoro de Lia Infanaĝo), kiu analizis memoron, kiun Leonardo priskribis, ke li estis atakita kiel bebo de rabobirdoj, kiu malfermiĝis. lia buŝo kaj "palpis min kun la vosto inter miaj lipoj denove kaj ree". Freud asertis, ke la simbolismo estis klare falala, sed argumentis, ke la samseksemo de Leonardo estas latenta, kaj ke li ne agis laŭ siaj deziroj. Tamen, la premiso de Freud baziĝis sur erara traduko de la birdo kiel vulturo, gvidante lin en la direkton de egipta mitologio, kiam ĝi fakte estis Milvenoj en la rakonto de Leonardo.[15]
| Sankta Johano la Baptisto | |
 ⠀
| |
| Leonardo da Vinci, inter 1513 kaj 1516 | |
| oleo sur popla ligno | |
| 69 × 57 cm | |
| Luvro | |
Michael White, en Leonardo: La Unua Sciencisto, diras, ke verŝajne, la proceso simple igis Leonardo singarda kaj defenda pri liaj personajrilatoj kaj sekseco, sed ne malhelpis lin de intimaj rilatoj kun viroj: "estas malmulta dubo, ke Leonardo restis geja praktikado"[13]
La malfrua pentraĵo de Leonardo pri Sankta Johano la Baptisto estas ofte citata kiel subteno de la kazo, ke Leonardo estis samseksema. Ekzistas ankaŭ erotika desegnaĵo de Salaì konata kiel La Enkarniĝinta Anĝelo[18], eble de la mano de Leonardo, kiu estis unu el tiaj desegnoj unufoje inter tiuj enhavitaj en la Brita Reĝa Kolekto, sed poste dissemita. La aparta desegno, montranta al anĝelo kun erekta Peniso, estis remalkovrita en germana kolekto en 1991[18]. Ĝi ŝajnas humura preno pri Sankta Johano la Baptisto de Leonardo. La pentraĵo de Johano la Baptisto estis kopiita de kelkaj sekvantoj de Leonardo, inkluzive de Salaì. La desegnaĵo eble estas ankaŭ de unu el la lernantoj de Leonardo, eble Salaì mem, ĉar ĝi ŝajnas esti desegnita de la dekstra, prefere ol de la maldekstra mano, kaj havas grandan similecon kun la kopio de Salaì de la pentraĵo.[18]
Mastroj, amikoj kaj kolegoj redakti
Leonardo da Vinci havis kelkajn potencajn patronojn, inkluzive de la Reĝo de Francio. Li havis, tra la jaroj, multe da sekvantoj kaj lernantoj.
Vegetarismo redakti
La amo de Leonardo pri bestoj estis dokumentita tiel en nuntempaj rakontoj kiel registritaj en fruaj biografioj, kaj en liaj kajeroj. Rimarkinde por la periodo, li eĉ pridubis la moralecon de manĝantaj bestoj, kiam ĝi ne estis necesa por sano. Deklaroj de lia kajero kaj komento de samtempulo kondukis al la vasta opinio, ke li estas vegetarano. Plie, li kategoris homojn kiel en la sama aro de specioj kiel simioj, same kiel li faris kun aliaj bestoj en sia respektiva genro. Li ankaŭ disdiris mortajn bestojn por la kompara anatomio.
Amo al naturo redakti
Leonardo ĉiam amis la naturon. Unu el la kialoj estis pro lia infanaĝa medio. Proksime de lia infana domo estis montoj, arboj kaj riveroj. Estis ankaŭ multaj bestoj. Ĉi tiu medio donis al li la perfektan ŝancon studi la ĉirkaŭaĵon; ĝi ankaŭ eble instigis lin havi intereson pri pentrado. Poste en la vivo li rememoras sian esploradon de mina kaverno en la montoj kiel formacia.
Fizikaj trajtoj redakti
La priskriboj kaj portretoj de Leonardo kombinas por krei bildon de viro alta por sia tempo kaj loko, atleta kaj ege bela. Li eble estis almenaŭ 210 cm alta, surbaze de la longo de sia asertita skeleto. Tamen la restaĵoj, kiuj estis atribuitaj al Leonardo pro la nekutime granda kranio kaj akompanaj ŝtonaj fragmentoj surskribitaj "EO [...] DUS VINC", ankoraŭ ne estis pozitive identigitaj. Portretoj indikas, ke kiel pli maljuna viro, li longe portis siajn harojn, en tempo, kiam plej multaj viroj portis ĝin tranĉita, aŭ atingis la ŝultrojn. Dum plej multaj viroj estis razitaj aŭ surhavis ĉirkaŭkreskajn barbojn, la barbo de Leonardo fluis super lia brusto.[19]
Lia vestaĵo estas priskribita kiel nekutima en sia elekto de brilaj koloroj, kaj en tempo, kiam plej multaj maturaj viroj portis longajn vestojn, la preferata vestaĵo de Leonardo estis la mallonga tuniko ĝenerale eluzitaj de pli junaj viroj. Ĉi tiu bildo de Leonardo estis rekreita en la statuo de li, kiu staras ekster la Galerio Uffizi.
Laŭ Vasari, Leonardo posedis "grandan forton kaj pigrecon", estante "fizike tiel forta, ke li povis rezisti perforton kaj per la dekstra mano li povis fleksi la ringon de fera pordfrapilo aŭ ferkapo kiel se ili estus plumbo". Li estis "frapa kaj bela" kaj "mirinde dotita de la ĉielo per beleco, graco [kaj] elstara fizika beleco", kaj "montris senfinan gracon en ĉio, kion li faris".
Aŭtoro Simon Hewitt asertas, ke figuro en la Sforzida manuskripto montras junularan Leonardo kaj ke la figuro en la ilustraĵo havas ruĝan hararon.
Referencoj redakti
- ↑ Giorgio Vasari, Lives of the Artists p. 254
- ↑ Bortolon, Liana (1967). The Life and Times of Leonardo. London: Paul Hamlyn.
- ↑ della Chiesa, Angela Ottino. (1967) The Complete Paintings of Leonardo da Vinci, p. 83.
- ↑ Identeco de la patrino de Leonardo da Vinci malkaŝita en nova libro. Universitato de Oksfordo.
- ↑ Vezzosi, Alessandro. [1996] (1997) Leonardo da Vinci: homo de la Renesanco. Londono: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-30081-7.
- ↑ Bortolon, Liana. (1967) La Vivo de Leonardo. Paul Hamlyn.
- ↑ Vasari, Giorgio. (2006) Vivo de Leonardo da Vinci. Kessinger Publishing. ISBN 1-4286-2880-0.
- ↑ White, Michael. (2000) Leonardo, la unua sciencisto. Londono: Little, Brown, p. 133. ISBN 0-316-64846-9.
- ↑ Martin Kemp, (2004) (ISBN 0-19-280644-0)
- ↑ Sigmund Freud: Leonardo da Vinci
- ↑ Kiel ni scias, ke Leonardo estis gaja?. Arkivita el la originalo je 2012-11-24. Alirita 2020-08-22.
- ↑ Wittkower and Wittkower, pp. 170—71
- ↑ 13,0 13,1 13,2 White, Michael. (2000) Leonardo, la unua sciencisto. Londono: Little, Brown, p. 70. ISBN 0-316-64846-9.
- ↑ . Italians laughed at Leonardo da Vinci, the ginger genius (September 29, 2019). Alirita October 1, 2019.
- ↑ 15,0 15,1 Freud, Sigmund. (1964) Infanaĝa Memoro de Leonardo da Vinci. Norton. ISBN 0-393-00149-0.
- ↑ Leonardo da Vinci estis gaja? 500 jarojn de la morto de la renesanca geniulo
- ↑ 17,0 17,1 Abbott, Elizabeth. (2001) Historio de Celibato. James Clark & Co, p. 341. ISBN 0-7188-3006-7.
- ↑ 18,0 18,1 18,2 La Enkarniĝinta Anĝelo
- ↑ La pentrartoj de Leonardo da Vinci analizis por DNA solvi seriozan misteron