Bankiva koko
Bankiva koko aŭ Ruĝa koko (latine Gallus gallus) estas tropika birdo de la familio de Fazanedoj, verŝajne la praulo de la ĉiea moderna koko. Dum oni supozis, ke la hejmigita koko estis posteulo de la Bankiva koko, ĵusa pristudoj fare de Eriksson et al. sugestas eblan hibridadon kun la Griza koko.[2] La bankiva koko estis bredata en kaptiveco unue almenaŭ antaŭ kelkaj miloj da jaroj en Azio, kaj la hejmigita formo estis uzata tra la tuta mondo kiel tre produktiva manĝofonto kaj por viando kaj por ovoj. Oni specife produktis precizajn rasojn tiucele.
 | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
  Bankivaj kokoj (Gallus gallus), masklo (maldekstre) kaj du inoj ĉe la Nacia Parko Kaziranga, Asamo, Barato
| ||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Gallus gallus (Linnaeus, 1758) | ||||||||||||||
| Konserva statuso | ||||||||||||||
 vivloko de bankiva koko
| ||||||||||||||
 | ||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||||
Teritorio redakti
Ĝi vivas sovaĝe en Sudorienta Azio. La teritorio de la vera specio etendas el nordorienta Barato (kie la pura specio estis preskaŭ certe miksita kruce kun hejmigitaj bredorasoj) orienten tra suda Ĉinio kaj suben al Malajzio, Filipinoj kaj Indonezio. La Bankiva koko estis enmetita en kelkaj de la insuloj de Havajo, sed tiuj estas sovaĝigitaj posteuloj de hejmigitaj kokoj. Ili povas troviĝi ankaŭ en Kristnaskinsulo kaj Marianoj.
Oni distingas kvin subspeciojn:
- G. g. murghi en orienta Barato kaj Nepalo
- G. g. spadiceus en Malajzio kaj Birmo (konsiderata de kelkaj kiel la vera praulo de la hejmigita koko)
- G. g. jabouillei en suda Ĉinio kaj Vjetnamio
- G. g. gallus en Tajlando, Kamboĝo, kaj Vietnamio (Hindoĉinio)
- G. g. bankiva en Indonezio (Javo)
- G. g. domesticus (koko)
Aspekto redakti
Masklo kaj femalo montras tre fortan ekzemplon de seksa dimorfismo. Maskloj estas multe pli grandaj; ili havas grandajn karnecajn ruĝajn bridojn kaj krestojn en kapo kaj longajn, brilor- kaj bronzkolorajn plumojn formante "ŝalon" aŭ "mantelon" super la dorso de la birdo el la kolo al la suba dorso. La vosto estas komponita el longaj, arkoformaj plumoj kiuj dekomence ŝajnas nigraj sed sub bona lumo briletas per blua, purpura kaj verda. La plumaro de la ino estas tipa de tiu familio de birdoj ĉar estas kamufla bruneca ĉar nur ŝi respondecas pri kovado, kaj de ovoj kaj de idoj. Ŝi ankaŭ ne havas karnecajn bridojn aŭ kreston surkape.
Dum pariĝado, la maskloj anoncas sian eston per la tre bone konata krialvoko "kekerekekEE". Tio utilas kaj por allogi eventualajn partnerinojn kaj por konsciigi aliajn masklojn en la areo pri la risko lukti kontraŭ reprodukta konkuranto. La suba kruro ĉe la piedo havas longan spronon por ĝuste tiu celo. La alvoka strukturo estas kompleksa kaj ili havas distingajn alarmalvokojn por aeraj kaj grundaj predantoj al kiuj aliaj reagas akurate.[3][4]
Kutimaro redakti
Maskloj faras manĝorilatan ceremonion nome 'manĝetadi', plenumita pri la fakto trovi manĝon dum apudo de ino.[5] Tiu ceremonio estas komponita el konvinkado, klukecalvokoj kaj rimarkinda kapoklinado dum tremblomovo de kapo kaj kolo. Dum la ceremonio, la masklo ripete pluketas kaj faligas manĝerojn per sia beko. La ceremonio kutime finas kiam la kokino prenas la manĝeron el la grundo aŭ rekte el la maskla beko kaj estas asocia kun seksumado kaj pli da ebloj de idaro.[6]
Kutimaro, ne morfologio, estas la plej bona indikilo de patreco. Specife kutimoj rilate al dominado kaj al signalado estas gravaj, kaj la plej bona indikilo estas la indico je kiuj maskloj produktas kontraŭpredantajn alarmalvokojn.[7] Tio sugestas, ke la maskla alarmalvoko estas formo de investo al partnero, pliiĝanta la survivadon de liaj idoj.[8]
Ili estas ĉiomanĝantaj kaj manĝas insektojn, semojn kaj fruktojn inklude tiujn kultivatajn kiel tiuj de la oleopalmo.[9]
Flugo en tiuj birdoj estas preskaŭ limigita al atingo de ripozejo krepuske en arboj aŭ aliaj altaj sekurejoj for de surgrundaj predantoj, kaj por evito el tuja danĝero dumtage.
Ĵusaj studoj sugestas, ke la genetika integreco de tiu specio tra sia natura teritorio ŝajne pruvas, ke la pura formo estas tre rara kaj povus esti formortinta kaj reprezentata en naturo nur de birdoj kun diversaj gradoj de kruciĝo kun dresitaj selektitaj bredorasoj de la specio.
Hibridiĝo redakti
La aliaj tri membroj de la genro — nome Srilanka koko (Gallus lafayetii), Griza koko (Gallus sonneratii), kaj Verda koko (Gallus varius) — ne produktas fruktodonajn hibridojn kun la Bankiva koko, sugestante, ke ĝi estas la ununura praulo de la hejma koko. Tamen ĵusaj studoj montris la foreston de la geno de la flava haŭto en la natura Ruĝa koko trovita en hejmaj kokoj, kio sugestas hibrididadon kun la Griza koko dum la malsovaĝigo de la specio.[2] Kulture grava hibrido inter la Ruĝa koko kaj la Verda koko en Indonezio estas konata kiel Bekisar.
Genetika poluado kaj minaco de formorto redakti
Purebredita Ruĝa koko ŝajne fruntas danĝeran minacon de formorto pro genetika poluado kiu okazas ĉe arbarbordoj kie estas komune hejmaj kokoj bredataj en bordaj vilaĝoj kaj urboj.[10][11][12][13][14][15][16][17][18][19][20]
Literaturo redakti
- BirdLife International (2004). Gallus gallus. Internacia Ruĝa Listo de Endanĝeritaj Specioj, eldono de 2006. IUCN 2006. Elŝutita 9a Majo 2006. Malplej Zorgiga.
- Ancestors of chickens studied for conservation; 7 Aug, 2008; The Economic Times, Times of India
Bildaro redakti
Referencoj redakti
- ↑ http://www.iucnredlist.org/details/141319[rompita ligilo]
- ↑ 2,0 2,1 Eriksson, Jonas; Larson, Greger; Gunnarsson, Ulrika; Bed'hom, Bertrand; Tixier-Boichard, Michele; Strömstedt, Lina; Wright, Dominic; Eriksson J, Larson G, Gunnarsson U, Bed'hom B, Tixier-Boichard M, et al et al. (23a Januaro 2008), "Identification of the Yellow Skin Gene Reveals a Hybrid Origin of the Domestic Chicken", PLoS Genetics (PLoS Genet) preprint: e10, doi:10.1371/journal.pgen.1000010.eor, http://genetics.plosjournals.org/perlserv/?request=get-document&doi=10.1371%2Fjournal.pgen.1000010.eor&ct=1 Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2012-05-25. Alirita 2022-01-08.
- ↑ Collias, N. E. 1987. The vocal repertoire of the Red Junglefowl: A spectrographic classification and the code of communication. The Condor 89:510-524
- ↑ Evans, C. S., Macedonia, J. M., and Marler, P. (1993). Effects of apparent size and speed on the response of chickens, Gallus gallus, to computer-generated simulations of aerial predators. Animal Behaviour 46: 1-11.
- ↑ Animal Behaviour Lab Dr Chris Evans, Galliform.bhs.mq.edu.au, 2006-11-15, archived from the original on 2009-05-02, https://web.archive.org/web/20090502204041/http://galliform.bhs.mq.edu.au/index.html, retrieved 2009-04-22 Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2009-05-02. Alirita 2011-02-14.
- ↑ Home, Galliform.bhs.mq.edu.au, archived from the original on 2008-12-11, https://web.archive.org/web/20081211031651/http://galliform.bhs.mq.edu.au/~kls/, retrieved 2009-04-22 Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2008-12-11. Alirita 2011-02-14.
- ↑ Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2008-12-11. Alirita 2011-02-14.
- ↑ Macquarie University - Centre for the Integrative Study of Animal Behaviour, Galliform.bhs.mq.edu.au, 2008-08-15, archived from the original on 2009-08-11, https://web.archive.org/web/20090811033920/http://galliform.bhs.mq.edu.au/~cisab/index.html, retrieved 2009-04-22 Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2009-08-11. Alirita 2011-02-14.
- ↑ Arshad MI, M Zakaria, AS Sajap, A Ismail (2000), "Food and feeding habits of Red Junglefowl", Pakistan J. Bio. Sci. 3 (6): 1024–1026, doi:10.3923/pjbs.2000.1024.1026, http://scialert.net/pdfs/pjbs/2000/1024-1026.pdf[rompita ligilo]
- ↑ I. Lehr Brisbin, Jr., Concerns for the genetic integrity and conservation status of the red junglefowl, Savannah River Ecology Laboratory, Drawer E, Aiken, SC 29802 (with permission from SPPA Bulletin, 1997, 2(3):1-2): FeatherSite, http://www.feathersite.com//Poultry/NDG/RJFbySPPA.html, retrieved 2007-09-19
- ↑ Society for the Preservation of Poultry Antiquities, archived from the original on 2007-09-18, https://web.archive.org/web/20070918234432/http://www.feathersite.com/Poultry/SPPA/SPPA.html, retrieved 2011-02-14 Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2012-01-03. Alirita 2021-08-27.
- ↑ Red Junglefowl (Gallus gallus) page & links, http://www.feathersite.com//Poultry/NDG/BRKRedJF.html
- ↑ Tomas P. Condon, Morphological and Behavioral Characteristics of Genetically Pure Indian Red Junglefowl, Gallus gallus murghi, archived from the original on 2007-06-29, https://web.archive.org/web/20070629015245/http://www.wildfowl.uconn.edu/43115306-6278-49db-b761-9f7700fe64f9-9.html, retrieved 2007-09-19 Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2007-06-29. Alirita 2011-02-14.
- ↑ Hawkins, W.P. (n.d.). Carolinas/Virginia Pheasant & Waterfowl Society. Red Junglefowl – Pure Strain, Cvpws.com, http://www.cvpws.com/junglefowl2.html, retrieved 2007-09-19
- ↑ Gautier, Z. 2002. "Gallus gallus" (On-line), Animal Diversity Web. Accessed September 19, 2007, Animaldiversity.ummz.umich.edu, http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Gallus_gallus.html, retrieved 2009-04-22
- ↑ Genetic invasion threatens red jungle fowl, Wildlife Trust of India, New Delhi, 9 January 2006, http://www.wildlifetrustofindia.org/html/news/2006/060113_red_jungle_fowl.html, retrieved 2007-09-19
- ↑ "Red Junglefowl genetically swamped", Tragopan No. 12, p. 10, World Birdwatch 22 (2), 1 June 2000, http://www.birdlife.org/news/news/2000/06/9.html, retrieved 2007-09-19, "According to some scientists, truly wild populations of the Red Junglefowl Gallus gallus are either extinct or in grave danger of extinction due to introgression of genes from domestic or feral chickens" Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2011-05-25. Alirita 2011-02-14.
- ↑ "Red Junglefowl - Species factsheet: Gallus gallus", BirdLife Species Factsheet (BirdLife International), 2007, http://www.birdlife.org/datazone/species/index.html?action=SpcHTMDetails.asp&sid=246&m=0, retrieved 2007-09-20
- ↑ Peterson, A.T. and I.L. Brisbin, Jr. (1999), "Genetic endangerment of wild red junglefowl (Gallus gallus)", Bird Conservation International 9: 387–394
- ↑ Brisbin, I. L., Jr. (1969), "Behavioral differentiation of wildness in two strains of Red Junglefowl (abstract)", Amer. Zool. 9:1072
Eksteraj ligiloj redakti
- ARKive – Bildoj kaj filmetoj de la Ruĝa koko (Gallus gallus) Arkivigite je 2006-06-29 per la retarkivo Wayback Machine
- BirdLife Species Factsheet Arkivigite je 2007-09-29 per la retarkivo Wayback Machine
- IUCN Ruĝa Listo[rompita ligilo]
- Referencilo al la kvar specioj de la genro Gallus, komune konata kiel kokoj. Enhavas informon kaj fotojn de ĉiuj el la specioj Arkivigite je 2007-10-02 per la retarkivo Wayback Machine
- Red Junglefowl Arkivigite je 2011-05-28 per la retarkivo Wayback Machine
