Stanislao la 1-a

Stanislao la 1-a de Pollando kaj Litovio (naskiĝis en Lvovo (nuna Lvivo en Ukrainio), la 20-an de oktobro 1677; mortis en Lunéville (Francio), la 23-an de februaro 1766) estis dufoje reĝo de Respubliko de Ambaŭ Nacioj (Rzeczpospolita), duko de Loreno, filozofo kaj verkisto. Sub la nomo Stanislao la 1-a li estis reĝo de Respubliko de Ambaŭ Nacioj ekde 1706 ĝis 1709, kaj denove de 1733 ĝis 1736. Poste li ekestis fine Duko de Loreno kaj Bar per la traktato de Vieno de 1738 kaj tenis tiun pozicion ĝis sia morto.

Stanislao la 1-a
Reĝo de Respubliko de Ambaŭ Nacioj
Persona informo
Stanisław Leszczyński
Naskonomo	pole Stanisław Leszczyński ([staˈniswaf lɛʂˈtʂɨɲski], esperantigite Stanislao Leŝĉinski, litove Stanislovas Leščinskis
Naskiĝo	20-an de oktobro 1677 (1677-10-20) en Lvivo,  Respubliko de Ambaŭ Nacioj
Morto	23-an de februaro 1766 (1766-02-23) (88-jaraĝa) en Lunéville,  Reĝlando Francio
Tombo	Royal Tombs of the Wawel Cathedral (en) (1938–) vd
Religio	katolikismo vd
Lingvoj	pola vd
Ŝtataneco	Francio Respubliko de Ambaŭ Nacioj vd
Subskribo
Familio
Dinastio	House of Leszczyński vd
Patro	Rafał Leszczyński (en) vd
Patrino	Anna Leszczyńska (en) vd
Edz(in)o	Catherine Opalińska (en) (1698–1747) vd
Infanoj	Maria Leszczyńska, Anna Leszczyńska (en) vd
Profesio
Okupo	artkolektanto vd
Aktiva dum	1700–1766 vd
Postenoj Postenoj reĝo de Pollando (1733–1736) reĝo de Pollando (1704–1705) Échanson de la Couronne (fr) (1697–1699) voïvode de Poznan (fr) elektanto de Pollando vd
Honorigoj Honorigoj  Ordeno de la Sankta Spirito vd
Membrecoj Membrecoj framasonismo vd
Reĝo de Pollando kaj grandduko de Litovio
Dum	1706–1709
Antaŭulo	Aŭgusto la 2-a, "la Forta"
Sekvanto	Aŭgusto la 2-a, "la Forta"
2-a periodo
Dum	1733–1736
Antaŭulo	Aŭgusto la 2-a, "la Forta"
Sekvanto	Aŭgusto la 3-a, "la Saksa"
Duko de Loreno kaj Bar
Dum	1738–1766
Antaŭulo	Francisko la 1-a Stefano (Sankta Romia Imperio)
Sekvanto	Ludoviko la 15-a (Francio) (aneksita de Francio)
vd	Fonto: Vikidatumoj

Stanisław la 1-a Leszczyński

Statuo de Stanisław Leszczyński en Nancy

Li estis elektita la reĝo en 1706 kiam la reĝo Aŭgusto la Forta eskapis el Pollando-Litovio kiam la pola nobelaro en tri paŝoj de julio 1704, oktobro 1705 kaj 1706 detronigis lin pro malsukcesa batalado kontraŭ la armeo de Svedio kadre de la Granda Nordia Milito (1700-1721). Stanislao la 1-a reĝis tiam tri jarojn provante pacigi la malbone regitan reĝlandon, en kiuj pluraj frakcioj de la pola nobelaro sekvis siajn proprajn interesojn, kaj provis plu armee defendi la landon en la daŭra milito, serĉante apogon de la reĝlando Svedio. En 1712 Stanislao la 1-a lasis sian kronon por Aŭgusto la 2-a kaj poste provis batale gajni ĝin denove. En 1733 Stanislao la 1-a estis nove kronigita post morto de Aŭgusto promesante la valorajn reformojn por la regno kaj Sejmo (pola parlamento) kiu ne enkondukis ilin dum la tuta epoko de Aŭgusto. Li estis tamen batale forpelita de Aŭgusto la 3-a.

Li estis nomita Reĝo filozofo ĉar li disvastigadis la ideojn de klasikismo. Li estis aŭtoro de "Dzieło dobroczynnego filozofa" (france:Œuvres du philosophe bienfaisant, esp: Verkoj de la bonfarema filozofo) kaj "Głos wolny, wolność ubezpieczający" (esp: Libera voĉo, sekuriganta liberecon). Li estis propaganto de demokratio kaj bonfaremeco por la pli alta bono de nacio. Kiam Stanislao la 1-a loĝis en Nancio, la fama filozofo Voltero laboris ĉe li dum tri jaroj. Per verkoj de Stanislao la 1-a inspiriĝis ankaŭ Jean-Jacques Rousseau kiu opiniis Respublikon de Ambaŭ Nacioj kiel la lando kiu estas la materialo por la plej bona en la strukturo de la ŝtata potenco. Li eĉ proponis la reformojn por ĝi ke ĝi fariĝu perfekta - inspirigante per la verkoj de Stanislao Leszczyński. Stanislao la 1-a kreis en Nancy Académie de Stanislas- Akademion de Stanislao.

Pri Stanislao la 1-a Giuseppe Verdi kreis operon Un giorno di regno. Lia persono estas ankaŭ uzita en la teatra farso Reĝo Ubu de Alfred Jarry.

Vidu ankaŭ

• Listo de reĝoj de Pollando
• Listo de regantoj de Litovio
• Loreno
• Maria Leszczyńska, lia filino, reĝedzino de Francio