Natria telurito

Natria telurito, telurito de natrio aŭ Na₂TeO₃ estas neorganika oksokombinaĵo de natrio kaj teluro, blanka solido akvosolvebla kaj tre malforta reduktagento.^[2] Ĝi estas peraĵo kaj antaŭaĵo en la ekstraktado de la elementa teluro per elektrolizo. Kiam hejtata ĝis malkomponiĝo, ĝi eligas toksajn telurajn fumojn kaj natrian oksidon.

Sintezoj redakti

Sintezo 1 redakti

Telurito de natrio prepariĝas sub alta temperaturo per interagado de arĝenta telurido kaj natria karbonato kune kun gasa oksigeno:

$\mathrm {Ag_{2}Te\ +\ Na_{2}CO_{3}\ +\ O_{2}\ \longrightarrow \ 2\ Ag\ +\ Na_{2}TeO_{3}\ +\ CO_{2}\uparrow }$

Sintezo 2 redakti

Dissolvado de telura duoksido en diluita solvaĵo da natria hidroksido:

{\mathsf {TeO_{2}+2\;NaOH\ {\xrightarrow {}}\ Na_{2}TeO_{3}+H_{2}O}}

Sintezo 3 redakti

Fando de telura duoksido kaj natria oksido:

{\mathsf {TeO_{2}+2\;Na_{2}O\ {\xrightarrow {}}\ Na_{2}TeO_{3}}}

Sintezo 4 redakti

Dissolvado de teluroza acido en koncentrita solvaĵo da natria hidroksido:

{\mathsf {H_{2}TeO_{3}+2\;NaOH\ {\xrightarrow {}}\ Na_{2}TeO_{3}+2\;H_{2}O}}

Reakcioj redakti

Reakcio 1 redakti

Ĝi malkomponiĝas en akva medio laŭ neinversigebla maniero:

{\mathsf {2\;Na_{2}TeO_{3}+H_{2}O\ {\xrightarrow {}}\ {\underset {natria\;pirotelurito}{Na_{2}Te_{2}O_{5}}}+2\;NaOH}}

Reakcio 2 redakti

Kun diluita acido ĝi estigas teluritan acidon:

{\mathsf {2\;Na_{2}TeO_{3}+2\;HNO_{3}\ {\xrightarrow {0^{o}C}}\ H_{2}TeO_{3}+2\;NaNO_{3}}}

Reakcio 3 redakti

Per hejtado kaj diluita acido ĝi estigas teluran duoksidon:

{\mathsf {2\;Na_{2}TeO_{3}+2\;HNO_{3}\ {\xrightarrow {80^{o}C}}\ TeO_{2}\downarrow +2\;NaNO_{3}+H_{2}O}}

Reakcio 4 redakti

Sub la atmosfera oksigeno ĝi oksidiĝas al natria telurato:

{\mathsf {2\;Na_{2}TeO_{3}+O_{2}\ {\xrightarrow {450^{o}C}}\ 2\;Na_{2}TeO_{4}}}

Reakcio 5 redakti

Interagado kun natria peroksido ĝi estigas natrian ortoteluraton:

{\mathsf {2\;Na_{2}TeO_{3}+4\;Na_{2}O_{2}\ {\xrightarrow {700^{o}C}}\ {\underset {natria\;ortotelurato}{2\;Na_{6}TeO_{6}}}+O_{2}}}

Reakcio 6 redakti

La sama reakcio kun natria peroksido en akvomedio rezultas en formado de dunatria kvarhidrogena telurato:

{\mathsf {Na_{2}TeO_{3}+Na_{2}O_{2}+3\;H_{2}O\ {\xrightarrow {90^{o}C}}\ Na_{2}H_{4}TeO_{6}\downarrow +2\;NaOH}}

Reakcio 7 redakti

Ĝi aktivas kiel oksidigagento:^[3]

{\mathsf {Na_{2}TeO_{3}+2\;Na[Sn(OH)_{3}]+3\;H_{2}O\ {\xrightarrow {NaOH}}\ Te\downarrow +{\underset {natria\;ortotelurato}{2\;Na_{2}[Sn(OH)_{6}]}}}}

Reakcio 8 redakti

Tamen, ĝi povas reakcii kiel reduktagento:

{\mathsf {Na_{2}TeO_{3}+Cl_{2}+2\;NaOH+H_{2}O\ {\xrightarrow {}}\ Na_{2}H_{4}TeO_{6}\downarrow +2\;NaCl}}

Strukturo redakti

Teluro havas proprecojn similajn al sulfuro kaj seleno. En la anhidra formo, la teluratomoj en la molekulo havas 6 koordinatoj, tri Te-O kun 1,87 Å, kaj tri 2,9 Å kun distordaj okedraj dividantaj ekstremaĵoj, En la kvinhidrata modelo, Na₂TeO₃.5H₂O, ekzistas diskretaj teluritaj anjonoj, TeO₃²⁻, kiuj estas piramidaj.

La interatomaj distancoj Te-O estas 1,85 Å kaj angulo O-Te-O proksima al 99,5°. La telurita anjono estas malforta bazo. Natria telurito strukture estas simila al natria selenito kaj natria sulfito. Telurito de natrio estas malforta oksidigagento kaj same malforta reduktagento.

Uzo redakti

Telurito de natrio plibonas la reziston al korodaĵo sur metaldeponitaj nikel-tavoloj. Solvaĵoj de natria telurito uzatas por nigra kaj blua-nigraj elfinaĵoj sur fero, ŝtalo, aluminio kaj kupro. En mikrobiologio, natria telurito povas aldoniĝi en la kresko-medio por izolado de bakterio kun propra fiziologia rezisto al ĝia tokseco.