| „ Nun, mi prenu la prozan verkon de Baghy:
„Dancu Marionetoj" kaj rigardu la vivon, kiu estas ludanta kun ni marionetoj. Io pelas, skurĝas, sangvipas, ribeligas nin, tiregas al infera tero, Io alia sopirplorige ŝiras nin supren, foren al la senlimeco de la firmamento, al la diaĵa ĉielo.
Estas dekunu noveloj; algluiĝas al ili odoro de milito, de kaptiteco. Ne senintence, ŝajnas al mi, estas la novelo kun surskribo „Nur homo“ meze metita inter la aliaj; ĝi ne nur estas la plej longa, sed ankaŭ la plej grava. En ĝi kvazaŭ pintiĝas la eterna problemo pro kio ĉefe inspiras Baghy’on la muzoj. La problemo, kion mi volas esprimi per la du ekvacioj: amo-peko, amo-Dia donaco. Kiaj ideoj estas samtempe en la vorto amo, por ke ambaŭ ekvacioj estas ĝustaj, veraj? Oni ne aldonu al la vorto amo jen la vorto seksa jen la vorto anima por kredigi la problemo estas solvita. Tiakaze la moralo simple devus malpermesi la unuan! Baghy analizas, sekcadas. Pelas la sango. Pelas la koro. Militkaptito ĉe Rusa sinjorino, bienposedantino, laboranta; — la edzo de sinjorino ankaŭ malproksime en milito — ambaŭ kune adultas post longa luktado kun si mem; la virino en spontanea certa decido akceptante la donacon de l’sorto, la viro ankoraŭ ĉiam baraktante an (sic) malespero kiel viktimo de l’ sorto. Alie lia edzino hejme: ŝi lasis tuj ŝin altiri de la dummilita senmorala „nur unufoje ni vivas“. La plej grandan venkon venkas la alia edzo. Li pardonas sian edzinon, ĉar Kristo eĉ Magdalenon levis el la polvo, kaj li mem entute rezignas por feliĉigi la paron. „Ĉu Dio vi estas? . . . Dio?!“ demandas la unu emocie kun profunda danko; — „Nur homo“ .... respondas la alia, kaj ekiras . . . al nekonata celo. ” |
