Dileniacoj
La dileniacoj[2] (latine Dilleniaceae) estas planta familio el la dukotiledonaj angiospermoj. Tiu familio apartenas al la ordo dilenialoj (Dilleniales). Ĝi enhavas ĉirkaŭ 10 genrojn kaj preskaŭ 220 speciojn[1],[3]. Ĝia tipa genro estas dilenio[2].
 | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Dillenia reifferscheidia, ilustraĵo
| ||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| dilenio Dillenia L. | ||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||||
Tiuj plantoj troviĝas de la tropikoj, trans la subtropikoj ĝis la varme moderaj zonoj.
Priskribo redakti
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
La taksono de la familio Dileniacoj estas en la plej multaj ecoj tre variaj.
Aspekto kaj folioj redakti
La plantoj de tiu familio estas grandaj, plej ofte deciduaj , lignecaj plantoj: arboj, arbustoj aŭ lianoj, malofte multjaraj herbaj plantoj (Acrotema).
Plej ofte la folioj estas plene elkreskintaj, ĉe kelkaj specioj ili estas multe reduktitaj. Ĉe kelkaj specioj la folioj nur staras en baza rosedo, ce la plej multaj specioj la folioj estas distribuitaj ce la branĉoj, alterne starantaj kaj spirale, malofte kontraŭstarantaj (Hibbertia coriacea). La folioj kun tigoj estas simplaj kaj ofte lobaj. La folirando estas glata aŭ segildenta. La flugilformaj stipuloj kunkreskis kun la folitigoj aŭ mankas.
Floraroj kaj floroj redakti
La floroj staras unuope aŭ estas kunigitaj en finestarantaj zimaj aŭ grapolaj floraroj.
La duseksaj floroj estas radiarsimetriaj ĝis zigomorfaj kaj plej ofte kvinnombraj. Ekzistas plej ofte kvin (3 ĝis 20, pli ol 14 ĉe Tetracera) liberaj sepaloj. La (du ĝis) plej ofte kvin liberaj, blankaj aŭ flavaj petaloj povas havi du partojn. Ekzistas plej ofte 15 ĝis 150, malofte unu ĝis dek kunkreskintaj stamenoj, kiuj aŭ ĉiuj estas fekundaj aŭ parte sterilaj.
Fruktoj kaj semoj redakti
Kiel fruktoj ekzistas plej ofte folikloj aŭ nuksfruktoj, pli malofte kapsulfruktoj aŭ beroj. La fruktoj ofte estas ĉirkaŭitaj de kaliko. Folikloj kaj nuksfruktoj estas ofte kunigitaj kiel agregataj fruktoj. La fruktoj havas unu ĝis multajn semojn. La semoj havas ofte arilon.
Taksonomio redakti
La familio de la Dileniacoj (Dilleniaceae) estis starigita 1806/7 fare de Richard Anthony Salisbury en The Paradisus Londinensis, sub, tabulo 73. Tipa genro estas Dillenia L. sinonimoj por la Dilleniaceae SALISB. estas: Delimaceae MARTIUS, Hibbertiaceae J.AGARDH, Soramiaceae MARTYNOV.
La familio Dilleniaceae estas dividita en kvar subfamilioj kaj ĉirkaŭ 12 genroj kun 300 ĝis 410 specioj.
- Subfamilio Doliocarpoideae J.W.HORN: kun ĉ.kvin genroj kaj ĉirkaŭ 65 specioj:
- Curatella LOEFL.: kun unu sola specio:
- Curatella americana L.: Tiu arbusto aŭ arbo estas disvastigita en la neotropiso.
- Davilla VAND.}} (sin.: Tigarea AUBL.): kun ĉirkaŭ 25 specioj en la neotropiso.
- Doliocarpus ROL.: kun ĉirkaŭ 45 specioj en la neotropiso. La centro de la specio-diverseco estas Brazilo.
- Pinzona MART. & ZUCC.: kun unu sola specio:
- Pinzona coriacea MART. & ZUCC.: Ĝi estas disvastigita en la neotropiso. Ĝi estas liano.
- Curatella LOEFL.: kun unu sola specio:
- Subfamilio Dillenioideae BURNETT: kun ĉirkaŭ kvin genroj kaj c. 75 specioj:
- Acrotrema JACK: kun 9 ĝis 14 specioj, de tiuj ĉirkaŭ 7 en Srilanko, unu en la Okcidentaj Ghatoj en Hindujo, unu disvasttigita en Sudorienta Azio.
- Didesmandra STAPF: kun unu sola specio:
- Didesmandra aspera STAPF: Endemio en Saravako.
- Dillenia L. (sin.: Neowormia HUTCH. & SUMMERH., Wormia ROTTB., Reifferscheidia C.PRESL): kun 58 ĝis 65 specioj sur la Maskarenoj, en la suda kaj sudorienta Azio, en Indonezio, Kvinslando (unu specio) kaj Fiĝio. Ĉ. 45 specioj troviĝas en Malajzio .
- Pachynema R.BR. EX DC.: Arbustoj kun tre reduktitaj folioj, la fotosintezon transprenas la branĉoj.
- Schumacheria VAHL: kun 3 specioj nur en Srilanko.
- Subfamilio Hibbertioideae J.W.HORN: kun nur unu genro:
- Hibbertia ANDREWS (sin.: Adrastaea DC., Trimorphandra BRONGN. & GRIS, Trisema HOOK. F.): kun ĉirkaŭ 225 specioj, nur kelkaj el Madagaskaro (unu specio) trans Novgvineo (du specioj), Aŭstralio (200 specioj), Nov-Kaledonio (24 specioj) ĝis Fiĝio (unu specio). La ĉefa disvastigejo estas okcidenta Aŭstralio. Kelkaj specioj, ekzemple Hibbertia scandens estas ornamplantoj.
- Subfamilio Delimoideae BURNETT: kun nur unu genro:
- Ankoraŭ ne enordigita en subfamilio:
- Neodillenia AYMARD: unu de 1997 unue priskribita genro kun ĉirkaŭ Tri specioj en la Amazona regiono.
Laŭ WFO kan TPL redakti
Laŭ World Flora Online kaj The Plant List (17 maj. 2020)[1],[3], jen ĉi-sube la listo de la akceptitaj taksonoj, kaj ties Esperantaj nomoj[4]:
- Angiospermae - angiospermoj
- Dilleniales DC. ex Bercht. & J.Presl - dilenialoj
- Dilleniaceae Salisb. - dileniacoj
- Acrotrema Jack - akrotremo
- Curatella Loefl. - kuratelao
- Davilla Vand. - davilo
- Didesmandra Stapf - didesmandro
- Dillenia L. - dilenio[2]
- Doliocarpus Rol. - doliokarpo
- Hibbertia Andrews - hibertio
- Neodillenia Aymard - neodilenio
- Pinzona Mart. & Zucc. - pinzono
- Tetracera L. - tetracero
- Traxilisa Raf. - traksilizo
- Dilleniaceae Salisb. - dileniacoj
- Dilleniales DC. ex Bercht. & J.Presl - dilenialoj
- *genro akceptita en TPL sed ne en WFO, kiu tamen akceptas ĝian specion.
Fontoj kaj referencoj redakti
- Die Ordnung der Dilleniales bei der APWebsite.
- Die Familie der Dilleniaceae Arkivigite je 2007-01-03 per la retarkivo Wayback Machine bei DELTA von L. Watson und M.J. Dallwitz. Arkivigite je 2007-01-03 per la retarkivo Wayback Machine
- Neotropical Dilleniaceae bei Neotropikey von Kew. Arkivigite je 2008-09-11 per la retarkivo Wayback Machine
- Leslie Watson: Dilleniaceae in der Western Australian Flora.
- Zhixiang Zhang, Klaus Kubitzki: Dilleniaceae.