Fagreo
La fagreo[1] (Fagraea) estas genro de plantoj en la familio de la gencianacoj [2]. Ĝi enhavas arbojn, arbedojn, lianojn, kaj epifitojn. Specioj de la genro estas troveblaj en arbaroj, marĉoj, kaj aliaj vivejoj en Azio, Aŭstralio kaj la pacifikaj insuloj, kun la centro de diverseco en Malesio [3].
 | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Fagraea crenulata
| ||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||
| ||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||
Multaj fagreaj specioj havas variadon da homa uzado, precipe la ligno kaj la floroj. La floroj vespere malfermas sin kaj ofte estas bonodoraj kaj kiroptere polenigataj. Ili estas tiom okulfrapaj ke ili ludas rolan en la polinezia mitologio. Ili alloge igas la arbojn kiel ornamajn plantaĵojn. Iuj estas uzataj kiel girlandoj. Fagraea auriculata produktas floron de 30 cm larĝan , unu el la plej grandaj floroj de iu ajn planto en la mondo. Multaj specioj, precipe ĉe la malesiaj taksonoj, havas valoran lignon. Tiu ĉi estis uzata por skulpti tiki-ojn (tipajn polineziajn lignoskulptaĵojn). Iuj specioj estis uzataj kiel popolmedicinon, parfumon, kaj aromoterapion. La floroj estas reprezentataj en la tradiciaj artverkoj ĉe diversaj kulturoj [3].
La fruktoj estas nutraĵo por multaj bestoj, inkluzive de kazuaroj, pteropoj ("fluganta vulpo"), kaj Viverridae [3].
Etimologio redakti
La scienca nomo de tiu genro Fagraea estis donita honore al la sveda botanikisto Jonas Theodor Fragraeus (1729-1797).
La esperantigo "fagreo" estas konstruita laŭ la multaj modeloj en PIV (Actaea > akteo[4], Althaea > alteo[5], Dionaea > dioneo[6], Lathraea > latreo[7]...).
Taksonomio redakti
En 2004 oni registris ĉirkaŭ 70 da specioj [3]
- Fagraea auriculata
- Fagraea berteriana (aŭ F. berteroana)
- Fagraea calcarea
- Fagraea carnosa
- Fagraea carstensensis
- Fagraea ceilanica
- Fagraea crenulata
- Fagraea dulitensis
- Fagraea elliptica
- Fagraea floribunda
- Fagraea fragrans [9]
- Fagraea gigantea
- Fagraea gracilipes - fiĝia fagreo [10]
- Fagraea havilandii
- Fagraea imperialis
- Fagraea kuminii
- Fagraea longiflora
- Fagraea maingayi
- Fagraea montana
- Fagraea oblonga
- Fagraea peninsularis
- Fagraea racemosa
- Fagraea renae
- Fagraea ridleyi
- Fagraea stonei
- Fagraea tacapala
- Fagraea volubilis
Referencoj redakti
- ↑ Listo de plantoj baza ĉe Google Sheets
- ↑ angle Backlund, M., et al. 2000 : Phylogenetic relationships within the Gentianales based on NDHF and RBCL sequences, with particular reference to the Loganiaceae. Arkivigite je 2009-01-15 per la retarkivo Wayback Machine American Journal of Botany 87 1029-43.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 angle Motley, T. J. 2004 : The ethnobotany of Fagraea Thunb.(Gentianaceae): The timber of Malesia and the scent of Polynesia.[rompita ligilo] Economic Botany 58(3) 396-409.
- ↑ akteo en PIV ĉe vortaro.net
- ↑ alteo en PIV ĉe vortaro.net
- ↑ dioneo en PIV ĉe vortaro.net
- ↑ latreo en PIV ĉe vortaro.net
- ↑ Fagraea. Arkivigite je 2023-04-18 per la retarkivo Wayback Machine The Plant List.
- ↑ Tenaserimaj-sudtajlandaj kvazaŭĉiamverdaj pluvarbaroj
- ↑ Fiĝiaj tropikaj sekaj arbaroj