Karlino (Pollando)
Karlino (kaŝube: Kòrlin; dum la historio diversaj nomoj: *Chorzelin, Corlin 1299, Cornlin 1299; Korlin 1304, Corlyn 1342, Cörlin 1556, Corlin 1618, Cörlin 1789, do Korlina 1807, Karlino, -na, karliński 1946, Karlino, -na 1981, Kòrlin, germane: Körlin) - estas urbo en Okcidenta Pomerio en Pollando.
| Karlino | |||||
|
| |||||
| Blazono | |||||
 | |||||
| urbo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| |||||
|
| |||||
 Mapo
| |||||
| Genitivo de la nomo | Karlina | ||||
| Provinco | Okcidenta Pomerio | ||||
| Distrikto | Distrikto Białogardzki | ||||
| Komunumo | Komunumo Karlino | ||||
| Speco de komunumo | Urba | ||||
| Fondita en | 1240 | ||||
| Urborajtoj | 1385 | ||||
| Koordinatoj | 54° 2′ N, 15° 53′ O (mapo)54.03916666666715.878611111111Koordinatoj: 54° 2′ N, 15° 53′ O (mapo) | ||||
| Areo | 9,21 km² | ||||
| Loĝantaro | 5729 (en 2004) | ||||
| Loĝdenso | 622 loĝ./km² | ||||
| Poŝtkodo | 78-230 | ||||
| Telefona antaŭkodo | 94 | ||||
| Aŭtokodo | ZBI | ||||
| TERYT | 4324401034 | ||||
| Estro | Waldemar Włodzimierz Miśko | ||||
| Titolo de estro | Urbestro | ||||
| Adreso de estraro | pl. Jana Pawła II 6 | ||||
| Poŝtkodo de estraro | 78-230 | ||||
| Telefono de estraro | 094 311 7273 | ||||
| Fakso de estraro | 094 311 7410 | ||||
| Poŝto de estraro | umigkarlino@pro.onet.pl | ||||
| Ĝemelaj urboj | Dargun (Germanio), Skaelskoer (Danio), Wolgast (Germanio) | ||||
| Komunuma retejo | http://www.karlino.home.pl | ||||
Ĝi apartenas al komunumo Karlino en distrikto Białogardzki.
Historio
redakti
La unua mencio pri la loko Karlino, laŭ kiu ĝi apartenas la tn. Duklando de Kamień Pomorski, devenas de la jaro 1240. Jednak najstarszy zapis o Karlinie pochodzi z roku 1299, gdzie mowa jest o „Civis in Corlin” . Pierwotnie okolice Karlina należały do książąt pomorskich, a biskupi kamieńscy objęli władzę nad nimi około roku 1280, kiedy to otrzymali zachodnią część ziemi kołobrzeskiej kiel heredaĵo post la duko de Pomerio Warcisław la 3-a. W dokumencie biskupa kamieńskiego z 1308 roku znajduje się wzmianka o „naszym zamku Karlino”. Wówczas Karlino musiało być jeszcze niedużym, drewnianym grodem umiejscowionym w widłach rzeki Parsęty i Radwi. Dopiero w 1372 roku podjęto decyzję o przeniesieniu siedziby biskupiej do Karlina, gdzie rozpoczęto budowę zamku obronnego, na który to cel ówczesny biskup Filip von Rehberg pożyczył od rady Słupska kwotę 350 grzywien. Ten sam biskup w 1385 roku nadał Karlinu lubeckie prawa miejskie oraz herb. Wtedy prawdopodobnie wytyczono zachowany do dziś układ ulic w centrum Karlina. W 1409 roku miasto zostało zdobyte przez wojska pomorskie, które doszczętnie je spaliły. Ĉirkaŭita per akvo la kastelo persistis la sieĝon kaj tiufoje ne estis kaptita de la princo de Pomerio Boguslavo la 8-a, tamen jam en la jaro 1481 la tuta Karlino kun la kastelo estis detruita.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Karlino de la 16a jc ĝis la 19a jc
redakti
Tute ŝanĝis la staton de la urbo la apero de Reformacio en la jaro 1534. Kolejni biskupi zamienili zamek w piękną, renesansową rezydencję, dbając jednocześnie o rozwój gospodarczy miasta. Powstał wówczas tartak, a miejscowy browar otrzymał szczególne przywileje. Wiek XVII okazał się dla Karlina bardzo niespokojny. Dum la Tridekjara milito (vidu la apudan mapon) miasto zostało splądrowane przez oddziały cesarskie Joachima Krockowa. Natomiast w roku 1668 tereny miejskie Karlina stały się pruską domeną państwową. Przyczyną tego było spowolnienie rozwoju miasta, do czego przyczyniły się dwa potężne pożary. W 1721 roku król pruski Fryderyk Wilhelm, który często przejeżdżał przez Karlino, rozkazał wybudować niedaleko zamku dom, który miał służyć jako noclegownia. Trzydzieści lat później Karlino zostało zajęte przez Rosjan. Wydarzenie to równało się oficjalnemu upadkowi zamku, który, splądrowany i podpalony, nigdy nie został odbudowany. Na miejscu dawnego zamku założono browar, a w centrum miasta zaczęły powstawać pierwsze murowane, piętrowe kamienice. Niestety, rozwój miasta w XVIII wieku ponownie zahamowały wojny napoleońskie. W lutym 1807 roku Karlino zamieniono w główny ośrodek intendencki dla wojsk oblegających Kołobrzeg. Przybycie do miasta żołnierzy francuskich wywołało epidemię czerwonki, w wyniku której zmarła 1/3 mieszkańców Karlina. W latach 1846-1849 wybudowano szosę łączącą Karlino z Kołobrzegiem i Szczecinkiem, a dziesięć lat później do Karlina wjechał pierwszy pociąg. La disvolvo de la komerco kaj la eta industrio, kaj la konstru-evoluigo de Karlino ekkomencis en la sepdekaj jaroj de la 19a jc, post la venko de Prusio kun Francio.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Karlino dum la 20a jc
redaktiLa fino de la Unua Mondmilito kaj teritoriaj perdoj de Germanio malgrandigis la germanan nombron de la loĝantaro. Trwający na początku lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku kryzys dotknął Karlino tylko w niewielkim stopniu, a pod koniec dwudziestolecia międzywojennego w mieście powstał kompleks sportowy oraz nowoczesne schronisko młodzieżowe. Po zakończeniu ofensywy francuskiej w roku 1940 do Karlina przybyła grupa 150 jeńców francuskich, a w styczniu 1945 roku podjęto decyzję o ewakuacji ludności cywilnej.
Rozkaz ten dotarł jednak do mieszkańców Karlina dopiero 3 marca 1945 roku. Większości z nich nie udało się uciec, gdyż Rosjanie wkroczyli do miasta już rankiem 4 marca 1945 roku. Post la fino de Dua Mondmilito la urbo eniris Pollandon laŭ la decido de la Potsdama konferenco kaj ankaŭ laŭ la decidoj de la konferenco komenciĝis la procedo de translokiĝo de la germana popolo kaj anstataŭigo de ili per poloj de la centra Pollando kaj de orienta Pollando de post la Curzon-linio (vidu la apudan mapon). Lige kun grandaj militaj detruoj en Kołobrzeg dum la Dua Mondmilito la sidejo de la distrikto portempe estis Karlino kaj tiam nombro de la loĝantoj kreskis ĝis pli ol 5 miloj. Nur post la transiro de la distrikta estraro al Kołobrzeg en la jaro 1947 la nombro de la loĝanto malkreskis ĝis 3 miloj.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)