Karlovy Vary

municipo en la distrikto Karlovy Vary‎ de Ĉeĥio

Karlovy Vary (esperante Karlovaro/Karolovaro, germane Karlsbad) estas la plej konata, plej signifa kaj plej vizitata banloka urbo en Ĉeĥio kun 49 353 loĝantoj (2024).

Karlovy Vary
germane Karlsbad
urbo
Vido al kolonaro el teraso de hotelo Thermal
Emblemo de Karlovy Vary
Flago
Blazono
Oficiala nomo: Karlovy Vary
Ŝtato Ĉeĥio Ĉeĥio
Regiono Regiono Karlovy Vary
Distrikto Distrikto Karlovy Vary
Administra municipo Karlovy Vary
Historiaj regionoj Bohemio, Sudetio
Montaro Slavkova arbaro
Konataj lokoj
Riveroj Ohře, Teplá, Rolava
Situo Karlovy Vary
 - alteco 447 m s. m.
 - koordinatoj 50° 14′ 00″ N 12° 52′ 00″ O / 50.23333 °N, 12.86667 °O / 50.23333; 12.86667 (mapo)
Areo 59,10 km² (5 910 ha)
Loĝantaro 49 353 (2024)
Denseco 835,08 loĝ./km²
Baseno Sokolova baseno
Fondo de banloko 1350
Horzono MET (UTC+1)
 - somera tempo MET (UTC+2)
Poŝtkodo 360 01
NUTS 3 CZ041
NUTS 4 CZ0412
NUTS 5 CZ0412 554961
Katastraj teritorioj 15
Partoj de urbo 15
Bazaj setlejunuoj 50
Alkoholaĵo Becherovka
Situo enkadre de Ĉeĥio
Situo enkadre de Ĉeĥio
Situo enkadre de Ĉeĥio
Vikimedia Komunejo: Karlovy Vary
Retpaĝo: www.karlovyvary.cz/
Portalo pri Ĉeĥio
Map

La najbaraj municipoj de la setlejo estas Hory, Otovice, Březová, Nová Role, Sadov, Kolová, Mírová, Děpoltovice, Dalovice, Jenišov, Andělská Hora, Horní Slavkov, Pila, Stanovice, Šemnice kaj Loket.

Loĝantaro

redakti
Evoluo de nombro de loĝantoj
La datoj devenas el datumbazo de Vikidatumoj


JaroLoĝantoj
18697 291
188010 579
189028 629
190042 653
191052 808
192153 112
JaroLoĝantoj
193023 901
195036 263
196142 735
197042 875
198060 950
199156 222
JaroLoĝantoj
200153 358
201148 639
201449 864
201649 326
201749 046
201848 776
JaroLoĝantoj
201948 501
202048 479
202144 323
202245 500
202349 043
202449 353

Historio

redakti

La loko, kie la centro de Karlovy Vary estis kreita, restis dum longa tempo ekster la intereso de la populacio. La abruptaj deklivoj kaj malbonaj klimataj kondiĉoj ĉe la termaj fontoj ne provizis favorajn kondiĉojn por kultivado de rikoltoj, kiuj estis ŝlosilaj por loĝejo. La unua loĝejo estis pli verŝajne en la nunaj periferiaj partoj de la urbo.[1]

La preciza dato de la fondado de la urbo ne estas konata. Konstanta loĝejo ĉirkaŭ la Vřídlo fonto estis establita en la mezo de la 14-a jarcento. En 1370, la urbo estis koncedita la privilegioj de rega urbo de Karolo la Kvara. La legendo pri la fondado de Karlovy Vary, registrata de doktoro Fabian Summer en 1571, diras ke dum ĉasado en la arbaro, ĉashundo komencis forŝovi pecon da sovaĝa besto, falante en la lageton de forte elfluanta fonto kun varma akvo. La gemado de la hundo vokis la aliajn membrojn de la ekspedicio, kiuj poste gustumis la varman akvon. Karolo la Kvara estis ankaŭ informita pri la malkovro, kiu iris al la loko de la fonto. Kune kun la ĉeestantaj kuracistoj, li konstatis, ke ĉi tiu varma akvo havas kuracajn efektojn, kiujn li poste provis kaj spertis pliboniĝon.[2] Ĉe la loko de la supozebla fonto, li fondis la banlokon nomatan Teplé lázně u Lokte.[3]

Komence, la urbo havis nur malmultajn loĝantojn, kies plej grava tasko estis zorgi pri la fontoj. Karlovy Vary disvolviĝis unue per malrapida ritmo. La urbo ne estis tuŝita per la Husita militoj, ĉar ĝi ne estis konsiderita strategie grava. El la progresive disvolviĝanta banindustrio, la urbo komencis malrapide riĉiĝi. Sed la kresko estis malhelpita de pluraj katastrofoj, kiuj frapis la urbon. En 1582, inundacio balaiis tra la urbo, kaj en 1604, detrua incendio, kiu detruis 99 el la 102 domoj. La rapida kresko estis interrompita per la Tridekjara Milito, pro kiu la nombro de loĝantoj kaj ankaŭ la nombro de kuracistaj gastoj malkreskis. La fino de la 17-a jarcento komencas en la urbo denove kreski. Eminentaj eŭropaj personoj komencis viziti Karlovy Vary. La urbo komencis pligrandigi per novaj konstruaĵoj (ekz. teatro aŭ la Saxa kaj Ĉeĥa salonoj, kiuj fariĝis la bazo por la Grandhotel Pupp, ktp.). En 1759, la flamoj denove damaĝis la urbon. Sed post la incendio, la urbo baldaŭ rekomponis sin dank' al sia famo. La Napoleona militoj en iu maniero pli utiligis la urbon. Pro sia sufiĉa distanco de la batalfrontoj, ĝi translogis vizitantojn el famaj kuracaj urboj de okcidenta Eŭropo. La arkitektura transformado al secesio ĉe la fino de la 19-a jarcento estas grandparte la laboro de la vienaj arkitektoj Ferdinand Fellner kaj Hermann Helmer, kiuj projektis 20 signifajn konstruaĵojn en la urbo. Inter la jaroj 1870 kaj 1871, la urbo estis ligita kun Cheb kaj Prago per fervojo, al kiu poste ligiĝis ankaŭ regionaj konektoj.[1]

La disvolviĝo de la urbo estis detruita per la unua mondmilito, post kiu ne estis ebla reatingi tiom vastan kreskon. Kun la apero de nazismo, la urbo iĝis la centro de gravaj eventoj. La loka librovendisto K. H. Frank fariĝis la gvidanto de la Karlovy Vary Sudet-German Party, kaj poste estis la dua plej potenca viro en la partio. La 24-an de aprilo 1938, Konrad Henlein prezentis en la urbo la tiel nomatajn ok karlovarajn postulojn, antaŭsciigantajn la disigon de Ĉeĥoslovakio. En oktobro de la sama jaro, Karlovy Vary iĝis parto de la Tria Reich. Je la fino de la dua mondmilito, la urbo (precipe la loka parto Rybáře) estis damaĝita per bombardado. La fino de la milito estis ankaŭ akompanita de la deviga forlogiĝo de la origina germana loĝantaro. Dum la epoko de socialismo, kelkaj gravaj konstruaĵoj estis konstruitaj en la centro de la urbo, kiel ekzemple la Vřídelní kolonado, la hotelo Thermal, ktp. La periodo post 1989 estas karakterizita per la eniro de rusa kapitalo, kiu influas ankaŭ la aspekton de la urbo (ekzemple per rompado de la historia karaktero de la urbo per konstruplanoj).[1] Laŭ esplorado de la rusa aktivulo Michail Maglov, kiu esploris proprietaĵajn rilatojn per analizo de la loka katastro de bienoj, montriĝas, ke "preskaŭ duono" de la lokaj bienoj estas en la posedo de civitanoj de la Rusa Federacio kaj aliaj landoj de la iama Sovet-Unio.[8]

Vidindaĵoj kaj memorindaĵoj

redakti

Famuloj

redakti

Naskiĝintoj

redakti

Mortintoj

redakti

Esperanto en Karlovy Vary

redakti

Josef Schneider fondis tie Esperanto-grupon ĉirkaŭ 1925. Tie okazis Komuna ĉeĥa-germana kongreso en jaro 1993 kaj ankaŭ kongreso de SAT en 1999.

Ĝemelaj urboj

redakti

Vidu ankaŭ

redakti

Pluaj fotoj

redakti

Panoramo

redakti
Kolonaro

Referencoj

redakti
  1. 1,0 1,1 1,2 DAVID, Petr; SOUKUP, Vladimír. Velká turistická encyklopedie. 1. vyd. Praha: S & D, 2010. 256 s. ISBN 978-80-242-2843-3. S. 24, 79–87
  2. Legenda o založení Karlových Varů [online]. [cit. 2018-01-08]. Dostupné v archivu pořízeném dne 2019-11-11.
  3. Karlovy Vary [online]. [cit. 2018-01-08]. Dostupné online.