Cianogeno

Cianogeno
Plata kemia strukturo de la Cianogeno
Tridimensia kemia strukturo de la Cianogeno
Alternativa(j) nomo(j)
Etanodunitrilo Karbona nitrido Nitriloacetonitrilo Oksalonitrilo
Kemia formulo	C2N2
CAS-numero-kodo	460-19-5
ChemSpider kodo	9605
PubChem-kodo	9999
Merck Index	15,2681
Fizikaj proprecoj
Aspekto	senkolora, brulema, toksa gaso kun tranĉa odoro
Molmaso	52,036 g·mol−1
Denseco	0,9537g cm−3
Fandpunkto	-27,9  °C
Bolpunkto	-21,1  °C
Refrakta indico	$n_{761}^{20}$ 1,3780
Solvebleco	Akvo:450 g/L
Mortiga dozo (LD50)	350 ppm
Sekurecaj Indikoj
Riskoj	R12 R23 R50/53
Sekureco	S16 S33 S45 S63
Pridanĝeraj indikoj
Danĝero F+ Tre brulema T+ Venena N Damaĝaj substancoj
GHS Damaĝo Piktogramo
GHS Signalvorto	Damaĝa substanco
GHS Deklaroj pri damaĝoj	H220, H280, H330, H400, H410
GHS Deklaroj pri antaŭgardoj	P210, P260, P271, P273, P284, P304+340, P310, P320, P377, P381, P391, P403, P403+233, P405, P410+403, P501
Escepte kiam indikitaj, datumoj estas prezentataj laŭ iliaj normaj kondiĉoj pri temperaturo kaj premo (25  °C kaj 100 kPa)

Cianogeno aŭ C₂N₂ estas organika kombinaĵo de nitrogeno kaj karbono, senkolora, brulema, toksa gaso kun tranĉa odoro, uzata en sintezo de sennombraj kemiaj derivaĵoj. Cianogeno estas la anhidrido de la oksamido:

${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{-\,2\;H_{2}O}}\,}}$

Preparado de la cianogeno per senhidratigo de la oksamido.

Cianogeno estis unue sintezita en jaro 1815 de la franca kemiisto Joseph Louis Gay-Lussac (1778-1850), kiu determinis ĝian empirikan formulon kaj nomis ĝin. La nomo cianogeno venas el la greka lingvo [κυανός (kyanos, blua)] kaj γεννάω (gennao, mi kreis), ĉar ciannidoj estis unue izolitaj de la sveda kemiisto Carl Wilhelm Scheele (1742-1786) el la pigmento prusa bluo .

Ĉirkaŭ 1850, cianogena sapo estis uzita de fotografiistoj por forigi arĝentaj spuroj el iliaj manoj. Ĝi ricevis gravecon dum kreskado en la fabrikado de sterkoj en la fino de la 19-a jarcento kaj restis grava peraĵo en la produktado de aliaj derivaĵoj uzataj en agrikulturo. Ĝi uzatas kiel stabiligaĵo en la fabrikado de nitrocelulozo.

Kiel ĉiuj cianidoj, cianogena estas toksa kaj ĝi facile reduktiĝas al cianido, kio venenigas la enzimon konatan kiel citokromo c okzidazo-n.

Sintezoj

Sintezo 1

• Preparado per oksidado de cianida acido:

+${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$2+2

Sintezo 2

• Preparado per interagado de cianida acido kaj kloro:

+${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$+2

Sintezo 3

• Preparado per interagado de cianida acido kaj nitrogena duoksido:

2+${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$++

Sintezo 4

• Preparado per varma malkomponado de arĝenta (I) cianido:

2${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$+2

Sintezo 5

• Preparado per varma malkomponado de 'hidrarga (II) cianido:

${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$+

Sintezo 6

• Preparado per traktado de natria cianido kaj kupra sulfato:

4+2${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$+2+2

Sintezo 7

• Preparado per traktado de kupra klorido kaj kalia cianido:

2+10${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$2++4

Sintezo 8

• Preparado per reakcio inter ora (III) klorido kaj kalia cianido:

+4${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$++3

Sintezo 9

• Preparado per traktado de cianida acido kaj nitrogena duoksido:

2+${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$++

Reakcioj

Reakcio 1

• Reakcio kun natria hidroksido:

+2+${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$++

Reakcio 2

• Hidrolizo de la cianogeno. Per akvo, cianogeno donas oksalatan acidon kaj amoniakon, kiu iliavice formas amonian oksalaton:

+4${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$2+

Reakcio 3

• Klorigo de la cianogeno:

+${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$2+

Reakcio 4

• Preparado de cianogena bromido:

+${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$2+

Reakcio 5

• Preparado de cianogena jodido:

+${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$2+

Reakcio 6

• Preparado de cianogena fluorido:

+${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$2+

Reakcio 7

• Preparado de kvarcianonikelato:

4+${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$

Reakcio 8

• Preparado de kvarcianoplatenato:

4++2${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$

Reakcio 9

• Preparado de kobalta ducianido:

+${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$

Reakcio 10

• Preparado de zinka cianido:

+${\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}$

Literaturo

• Metallurgist
• Prudent Practices in the Laboratory
• Elements of Chemistry designed for the use of schools and academies
• Outlines of Chemistry: For the Use of Students
• A Dictionary of Chemistry and the Allied Branches
• Chemical and Biological Warfare